نیاز و پذیرش قانون توسط
انسان‌ها از مهم‌ترین نشانه‌‌های تمدن است. قانون قاعده کلی و الزام‌‌آوری است که عموما
به نیت نظم و استقرار عدالت در جامعه، وضع و لازم‌الاجرا می‌شود. معلولان و کم‌توانان
ذهنی هم جزیی از این جامعه هستند. خلا‌‌ءهای قانونی بسیاری برای این عزیزان وجود
دارد که عدم توجه و طرح آن به‌صورت قانون، فاجعه‌‌های جبران‌ناپذیری را به خانواده‌هایشان
و در سطح کلی جامعه وارد ساخته است. الهام آقالری فیلمسازی متعهد است که با
دستمایه قرار دادن زندگی این افراد، مصاحبه با کارشناسان و تحقیقات میدانی و… در
فیلم «سرنوشت بایگانی»، فاجعه را به مسئولان و قانون‌گذاران نمایش می‌دهد و حتی پا
را فراتر گذاشته و مسئولانه به همه افراد درگیر حقیقی و حقوقی مکاتبه و نسخه‌ای از
فیلم را ارسال می‌کند ولی متاسفانه تاکنون پاسخی درخور نیافته است. این گفت‌وگو در
راستای کمک به ادامه تلاش او تا رسیدن به تصویب قانون است. پس بخوانید و منتشر
کنید تا با هم‌یاری همگانی، مسئولان این‌بار فیلم را عمیق دیده و از نو تحلیل،
بررسی و عمل کنند:

خانم آقالری باتوجه به تعدد
موضوعات و مسائل اجتماعی، علت و انگیزه اولیه ساخت این مستند از چه زمانی در ذهن
شما شکل گرفت؟

ایده «سرنوشت بایگانی» در
سال۸۶ به‌دلیل رفت‌وآمدی که به انجمن حمایت از معلولین ذهنی و برای بیماران فعالیت‌‌های
داوطلبانه داشتم، با طرح یک سوال از برخوردهایی که با جوانان کم‌توان ذهنی آن
مجموعه می‌شد به وجود آمد و تا ده سال ساخت مستند ادامه پیدا کرد.

ده سال زمان زیادی برای
تحقیق و بررسی و ساخت یک مستند است، آیا هنوز هم شاهد مشکلات یک دهه قبل هستیم ؟

متاسفانه بله، این فیلم درباره
جامعه امروز معلولان است که با مسائل بسیاری دست به گریبان هستند، بعضی از این
مسائل نتیجه عدم آگاهی به نیاز‌‌های طبیعی افراد است. معلولان هم گروه تفکیک‌ناپذیری
از انسان‌ها با غرائز جنسی و جسمانی هر انسان دیگری هستند، اما گاهی بی‌توجهی به
این نیاز‌‌ها، گروهی از معلولان را که کم‌توان ذهنی هستند مجبور به کتمان
بیماریشان می‌کند تا جایی که احوالات ظاهری آن‌ها اجازه می‌دهد.

یعنی در ازدواج این افراد، مشکلشان
مطرح نمی‌شود؟

بزرگ‌ترین مشکل پنهان‌کاری خانواده‌‌های
معلولین در بیماری فرزندشان است. البته خیلی هم نیاز به صرف زمان زیادی برای پنهان‌کاری
ندارند. آن‌ها سراغ دختران روستایی در اطراف شهرشان می‌روند و با یک معرف ساده،
خواستگاری ساده و در لفافه گفتن بیماری طوری وانمود می‌کنند که یک خانواده روستایی
ساده‌دل خیلی از آن سردرنمی‌آورد و شاید در بعضی موارد شک و توجیه کنند که
دامادشان کمی شیرین‌عقل و عصبی‌مزاج است و این‌جاست که به‌سرعت بساط ازدواج فراهم
می‌شود که خدای‌نکرده پیردختر بیست‌وپنج‌ساله‌شان بیشتر روی دست نماند.

ازدواج حاصل از معلولیت، ناآگاهی
و پنهان‌کاری کاملا مشخص است و قطعا شخص معلول کمترین میزان تقصیر را به عهده دارد.

اتفاقا این فیلم بیش از آن‌که
به جوانان کم‌توان ذهنی بپردازد زنانی را مورد بررسی قرار می‌دهد که به‌دلیل عقب‌ماندگی
اجتماعی، ناخواسته و ناآگاه و با خواست عقلانی خود، تن به ازدواج با قشر خاصی را
داده‌اند که زندگی آنان توام با نگرانی و عدم امنیت مالی، شغلی، حمایتی و عاطفی همراه
است و فاجعه‌بارتر به دنیا آمدن بچه‌‌های حاصل از این ازدواج‌هاست.

واقعا دلیل و توجیه قانون
چیست؟

درست است که معلولین طبق قانون باید در شرایط برابر با افراد جامعه باشند و
در تصمیم‌گیری ازدواج آزاد هستند اما آیا ازدواج پسر کم‌توان ذهنی در شرایطی برابر
با یک پسر عادی به معنای برابری حق شهروندی و انسانی اوست؟ آیا یک فرد کم‌توان
ذهنی مفهوم اعداد و ارقام مهریه را می‌داند؟ و درنهایت چه کسی مسئول پرداخت این
مهریه به زنی خواهد بود که به همراه فرزندش قصد ترک همسر کم‌توان ذهنی‌‌اش را دارد؟
با
همه این نگرانی‌ها، خانواده‌‌ها و مراجع تقلید راضی به عقیم کردن بیمار کم‌توان
ذهنی نمی‌شوند. قانون اما به نفع زمان سکوت کرده است و بدین
منوال ازدواج معلولین ذهنی فاقد هرگونه شرایط و قانون خاص است.

بیان مشکلات این خانواده‌ها، مسائل عاطفی، حقوقی شخصیت‌‌ها، حتی در یک گفت‌وگو
بسیار طاقت‌فرسا و دشوار است ولی شما درنهایت این فیلم را به سرانجام رساندید،
انعکاس و بازخوردی در خور هم دریافت شد؟

برای این‌که به جواب سوال‌های به وجود آمده برسم و راه‌حلی برای آن ایجاد
شود فیلم مستند «سرنوشت بایگانی» را با تحقیق سخت و بدون داشتن منابع مکتوب(به‌دلیل
نبودن این منابع) به تهیه‌کنندگی شبکه مستند به همت محمد آفریده و امیر تاجیک به
اتمام رساندم. فیلم از تلویزیون پخش شد و سوالی را برای مخاطب ایجاد کرد اما هیچ
وقت این سوال برای مسئولان به وجود نیامد و یا شاید به وجود آمدن آن اهمیتی نداشت.

فکر کردم شاید مسئولان، وقت دیدن فیلم‌های مستند از تلویزیون را نداشتند
بنابراین فیلم به همراه نامه‌ای که درخواست و دغدغه من در آن مشخص شده بود ابتدا
برای مسئولان شهر قزوین که محل اصلی سکونت سوژه و فیلمبرداری و تحقیقات اولیه بود مثل:
مدیرکل بهزیستی استان قزوین آقای وارثی، نماینده مردم قزوین در مجلس شورای اسلامی…خانم
زرآبادی و آقای داوود محمدی ارسال، اما متاسفانه هیچ واکنشی را دریافت نکردم. از
ریاست انجمن معلولین ذهنی درخواست کردم نامه به همراه فیلم را از طرف خودشان برای
همین تعداد از مسئولان ارسال کنند اما بازهم تاثیری نداشت و این‌بار از آقای سلیم
غفوری؛ مدیر شبکه مستند خواهش کردم نامه به همراه فیلم و از طرف ایشان ارسال شود. با
وجود ارسال فیلم به ریاست سازمان بهزیستی کشور آقای محسنی، کمیسیون بهداشت و درمان،
کمیسیون قضایی مجلس، وزیر بهداشت و درمان، نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی
تهران خانم سیاوشی و…. که متاسفانه زمان طولانی از ارسال گذشته و هیچ‌کدام از ما
پیامی را به جهت رسیدگی به این مشکل دریافت نکردیم.

باتوجه بی‌مهری‌‌های انجام‌شده و در غیاب این همه سازمان و افراد ذکرشده،
شما جواب سوال مطرح‌شده در فیلم را برای مسئولان، قانون‌گذاران و خوانندگان در
میان بگذارید.

خلاء قانونی در ازدواج کم‌توانان ذهنی در محضرخانه‌‌ها نمود پیدا می‌کند، جایی
که قانون‌گذار قوانین محکمی برای ازدواج این افراد در نظر نگرفته است. جالب این‌که
طبق قوانین، کم‌توان ذهنی در معاملات و… حق امضاء ندارد و حتما باید قیم او این کار
را انجام دهد ولی متاسفانه در ازدواج شخص معلول، مسئولیت همه چیز را پذیرفته و
امضاء می‌کند. دقت و تمرکز قانون در همین امضای نهایی و وضع قوانین پیشگیرانه در
محضرخانه‌ها، پاسخ و کلید کل ماجرا و دغدغه اصلی فیلم است.

امیدوارم این مصاحبه با مشارکت خوانندگان محترم تبدیل به تریبونی جهت
انعکاس مجدد و پاسخ مسئولان شود. در پروژه جدیدی مشغول به فعالیت هستید؟

فیلم مستند «سرنوشت بایگانی» را با انگیزه اصلاح قوانین با نشاط و امیدواری
زیادی ساختیم و در حال حاضر من و تیم سازنده «سرنوشت بایگانی» با امید به اصلاح
قوانین و توجه مسئولان، شروع به ساخت فیلم بعدی به نام «شهر زیبا» به تهیه‌کنندگی
عطا پناهی با موضوع بررسی
بیکاری و نقص اجرای قانون سه‌درصد اشتغال معلولین در دستگاه‌های دولتی و عمومی در
قشر خاصی از جامعه(جوانان کم‌توان ذهنی) کرده‌‌ایم. در طول فیلم با مشکلات این قشر
از معلولین به جهت معافیت نظام وظیفه و…….آشنا می‌شویم.

مردان متاهل و جوان کم‌توان ذهنی، حتی در قانون با نقص و
دست‌وپاشکسته سه‌درصد اشتغال معلولین نیز دیده نشده‌اند. به نظر می‌رسد نیاز آن‌ها
به اشتغال شاید به پشتوانه ندیدن نیازشان به ازدواج، بازهم با بی‌انصافی مسئولان و
قانون‌گذاران روبه‌رو است.

علی کشاورز