به گزارش خبرنگار تئاتر صبا، گرچه در اجرای هر نمایشی، معمولاً بازیگران بیش از سایر عوامل دیده می‌شوند اما همه می‌دانند که تئاتر، یک هنر گروهی است و غیبت هر کدام از عوامل می‌تواند اختلالی در روند و کیفیت اجرا ایجاد بکند. یکی از مهم‌ترین بخش‌های تولید یک نمایش، طراحی و اجرای گریم است که خیلی کم‌تر از سایر عوامل دیده می‌شوند. این روزها نمایش پربازیگری در تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه رفته به نام «از نظر سیاسی بی‌ضرر» به نویسندگی و کارگردانی ابراهیم پشت‌کوهی. در این نمایش که از فضایی کمدی و فانتزی برخوردار است، برخی بازیگران در نقش‌های مختلف و با گریم‌های متفاوت ظاهر می‌شوند که این اتفاق،کار چهره‌پرداز گروه را دشوارتر و با دقت و وسواس بیش‌تری همراه کرده است. طراحی و اجرای گریم در این نمایش بر عهده «شقایق برهِمّتی» بوده که سال‌هاست در بخش گریم عرصه سینما و تئاتر فعالیت دارد و با گروه تئاتر تی‌تووَک به سرپرستی ابراهیم پشت‌کوهی همکاری دارد. به بهانه حضور برهمتی در مقام طراح و مجری گریم این نمایش، با او به گفت‌وگو نشستیم.

٭٭٭ پیش از هر چیز، لطفاً خودتان را بیش‌تر معرفی کنید. در چند کار با ابراهیم پشت‌کوهی همکاری داشته‌اید؟

من متولد ۱۳۶۳ هستم و مدرک کارشناسی چهره‌پردازی سینما و تئاتر دارم. سال‌هاست که با آقای پشت‌کوهی همکاری می‌کنم. پارسال برای نمایش «مکبث زار» کاندیدای گریمور برگزیده فجر شدم. عضو کانون چهره‌پردازی تئاتر هستم و طی این سال‌ها در خیلی از کارهای آقای پشت‌کوهی کنار این کارگردان بودم…

٭٭٭ با توجه به شناختی که از شیوه کارهای آقای پشت‌کوهی و شخصیت‌پردازی‌های آثارشان دارید، طراحی گریم در نمایش «از نظر سیاسی بی‌ضرر» چه تفاوت‌های عمده‌ای با کارهای قبلی این کارگردان داشت؟

من همیشه می‌گویم در کارهای آقای پشت‌کوهی، اَدا کم است، خلاقیت زیاد است. همیشه کنار ایشان انگار خلاقیت من دوصدچندان می‌شود. اجرای گریم در نمایش «از نظر…»، به لحاظ خلاق‌بودن مثل کارهای قبلی ایشان بود اما این نمایش دارای ژانر متفاوتی بود.کار مدرن و طنز بود؛کاری که در آن ریتم بالا و تعویض گریم خیلی زیاد است. هر کدام از بازیگران سه چهار نقش را بازی می‌کنند. خب من باید هوش لازم را به کار می‌بردم، چون این نمایش پر از رنگ است. می‌خواستیم طوری باشد که هم بیننده فریب بخورد و متوجه نشود، هم برایش چشم‌نواز باشد و هم ما به داستان مورد نظرمان برسیم. در نتیجه من از سبک پاپ‌آرت استفاده کردم و از نقاشی‌های اندی وارهول الهام گرفتم که با یک زمینه ثابت، با فُرم و رنگ بازی بکنم. این انتخاب خیلی در کارم جواب داد.گریم نقش‌ها خیلی چشم‌نواز شد. وقتی ما واکنش تماشاگران را می‌بینیم، آنها فکر می‌کنند بازیگر عوض شده، یعنی متوجه نمی‌شوند که بازیگر آن نقش‌ها یک نفر بوده و ما با گریم توانستیم این اتفاق را رقم بزنیم.

٭٭٭ در طراحی گریم شخصیت‌ها، اتودهای خودتان را به کارگردان ارائه کردید یا ایده‌های آقای پشت‌کوهی اجرا شد؟

مثل همیشه با هم پیش رفتیم، چون برخلاف خیلی از کارها، من دقیقه نود به کار اضافه نمی‌شوم. ما یک گروهیم و من از شروعِ تمرین‌ها در جریان کار هستم. همین‌طور که مدام در طول کار، ایده‌هایی کم و زیاد می‌شود،گریم هم انگار نطفه‌ای است که رشد می‌کند و تبدیل به یک شخصیت مستقل می‌شود.

٭٭٭به نظرتان چهره‌پردازی چه تاثیری بر بازی یک بازیگر، تغییر حس و دیده‌شدن نقش او دارد؟

طبیعتاً خیلی تاثیر دارد اما من چون ذهن عادلی دارم، اجازه بدهید هم به جای خودم و هم به جای بازیگر پاسخ بدهم. من همیشه اول خودم را به جای بازیگر می‌گذارم که طراحی گریم من، او را اذیت نکند. دست‌وپایش را در بازی نبندد. مثلاً من در این نمایش، برای بازیگران پروتزِ فک در نظر گرفته بودم، ولی یکی از بازیگران خیلی دوستانه به من گفت «پروتز فک باعث شده نقش خوشگل‌تر بشود. خود شما و کارگردان هم تایید کردید اما همین پروتز باعث شده آب‌دهان من خشک بشود و در دیالوگ‌گفتن عذاب می‌کشم».گفتم پروتز را بردار، یا پروتز بینی برای بازیگر گذاشته بودم. بازیگر می‌گفت با این‌همه دویدنی که روی صحنه دارم، پروتز نفسم را می‌بُرد.گفتم آن را بردار، من فکر دیگری می‌کنم، یعنی گریم همان‌قدر که می‌تواند کمک‌کننده باشد، به همان میزان می‌تواند اذیت‌کننده باشد. همیشه این صمیمیت و دوستی را با بازیگران داشته‌ام که بتوانند پیشنهاد یا مشکل‌شان را درباره گریم بگویند.

٭٭٭وقتی چنین مواردی پیش می‌آید که مثلاً گریم، بازیگر را اذیت می‌کند، چه چیزی جایگزین آن می‌کنید؟

اینجا سعی کردم از رنگ کمک بگیرم یا از چیزهای سبک‌تر مثل عینک و پوستیژی که خیلی سریع قابل تغییر است، استفاده بکنم. وقتی گریم تا این‌حد می‌تواند آزاردهنده باشد، من از طراحی گریم خودم با آن شکل ایده‌آل می‌گذرم و می‌گویم همه ما در خدمت کاریم. بنابراین باید چیزی از گریم بیرون بیاید که خروجیِ آن برای همه خوب باشد. همیشه این تعامل را با بازیگران دارم. در طراحی نیز همین کار را می‌کنم. هنگام طراحی، هیچ‌وقت نمی‌گویم همین چیزی که من می‌گویم باید اجرا بشود. همیشه به بازیگر می‌گویم تو با این نقش زندگی کردی. بگو چه چیزی در آن دیده‌ای که الان می‌تواند توی صورتت، شما را به نقش نزدیک بکند؟ همیشه از نظرات بازیگران استقبال می‌کنم.

٭٭٭وضعیت چهره‌پردازی را در تئاتر امروز چگونه می‌بینید؟ گویا اهمیت چهره‌پردازی، مدتی‌ست در فضای تئاتر کم‌رنگ شده است.

راستش به طراحان ظلم مطلق می‌شود. من در مورد صنف خودم حرف می‌زنم. در مصاحبه دیگری گفته بودم که ما طراحان گریم روایتگر مجموعه هستیم، یعنی پابه‌پای نویسنده و کارگردان و بازیگر، نمایش را روایت می‌کنیم. اگر نویسنده و کارگردان و بازیگر، استخوان‌بندی کار را آماده می‌کنند، ما انگار روح نمایش را در آن می‌دمیم. تاثیرگذاری گریم وقتی با فکر و هدف و هنر همراه می‌شود، چنین اتفاقی می‌افتد، ولی در مارکِت ما،گریم را به چشم بزک‌دوزک نگاه می‌کنند، یعنی بود بود، نبود هم نبود! در صورتی که تجسم کنید اگر گریم نباشد، بازیگر می‌خواهد با صورت خودش و با وجود این‌همه فُرم و رنگ روی صحنه بیاید، چه اتفاقی می‌افتد؟! پس چرا باید به ما طراحان این‌قدر ظلم بشود؟ چرا یک طراح نباید دیده بشود؟ البته ریشه این موضوع فراتر از این حرف‌هاست. در داوری‌های جشنواره، ما یک گریمور نداریم. همیشه می‌گویم وقتی در ژوری جشنواره فجر یک گریمور نیست، پس چه کسی درباره منتخب گریم نظر می‌دهد؟ یا مثلاً دوست دارم جشن‌های مستقل برای گریمورها داشته باشیم. مثل جشن منتقدان و همه‌جای دنیا اما خب هزینه‌ها و تامین بودجه دست به دست هم می‌دهد تا چنین اتفاقی نیفتد.

٭٭٭اگر نکته ناگفته‌ای مانده، بفرمایید.

خیلی از شما ممنونم که این قدم را برداشته‌اید تا طراحان گریم هم حرف‌هایشان را بزنند و دیده بشوند. این مساله در همه‌جای دنیا مرسوم است و در کشور ما نیست. امیدوارم این مساله بیش‌تر جا بیفتد، یعنی مساله هنر بیش‌تر شناخته و معرفی بشود، چون نه تنها برای ما طراحان خوب است،که به کل تئاتر و سینما خدمت می‌کند تا طراحی جدی‌تر گرفته بشود.

احمدرضا حجارزاده