به گزارش خبرگزاری صبا، رایان ارشیا فیلمنامه نویس در حوزه انیمیشن در یادداشتی به بررسی وضعیت تولید فیلم های بلند انیمیشن در سینمای ایران از گذشته تا امروز پرداخته است.

متن یادداشت که در اختیار حبرگزاری صبا قرار گرفته بدین شرح است: «حالا که به انتهای یک دهه‌ی میلادی و یک سده‌ی شمسی نزدیک می‌شویم، می‌توان با نگاه دقیق‌تری به مطالعه‌ی وضعیت انیمیشن‌های بلند ایرانی در بازارهای داخلی و خارجی پرداخت. این مطلب هم تلاشی برای نگاه تحلیلی به گذشته و آینده‌ی انیمیشن بلند ایران است و  امید می‌رود که باعث ایجاد گفتمانی جدید در بین دوستداران هنر-صنعت انیمیشن در ایران شود.

تاریخچه‌ی ‌کوتاه تولید انیمیشن بلند در ایران

شروع ساخت انیمیشن‌های کوتاه در ایران به دهه‌ی ۱۹۵۰ میلادی و تولید ملانصرالدین (اسفندیار احمدیه) بازمی‌گردد. بااین‌حال تا انتهای‌ دهه‌ی نود میلادی در ایران، تولید مجموعه‌های انیمیشنی و آثار بلند به‌صورت جدی آغاز نمی‌شود. این در حالی است که به‌جز شوروی، انگلیس، ژاپن و آمریکا، کشورهایی نظیر برزیل، چین، تایوان، تایلند، آرژانتین و حتی مصر تجربه‌های بلند موفقی را تا آن زمان پشت سر گذاشته بودند.

در ابتدای انقلاب، کانون پرورش فکری کودکان آثارِ نیمه‌کاره‌ی خود را به اتمام رساند و بعد برای قریب به ۱۵ سال در خواب زمستانی فرورفت. بعدازاین مدت اما وضع برای انیمیشن ایران اندک‌اندک بهبود پیدا کرد و در سال ۱۳۷۴، سازمان تازه‌ای به نام صبا تشکیل شد که آن زمان در تولید انیمیشن‌های ایرانی نقش ویژه‌ای داشت. همچنین آنتولوژی قصه‌های بازار -نخستین انیمیشن بلند ایران- در همان سال ۱۳۷۴ رونمایی شد.

صداوسیما در دهه‌ی هشتاد شمسی تمایل زیادی به تولید و نمایش آثار پرخرج نشان داد و این دوره با انیمیشن‌های بلند رستم و اسفندیار (به سفارش صبا)  و هفت‌رنگ (به سفارش صداوسیمای فارس) شروع شد و با آثار قابل‌توجهی مثل تریلوژی مار دوش ادامه پیدا کرد. البته یکی از حسرت‌های تاریخی انیمیشن ایران همین مساله است که تولیدات دهه‌ی ۱۳۸۰، فارغ از سطح کیفیتشان به قاب تلویزیون محدود شدند. آثار بد در فضای بدون رقیب و دور از بازار، توانایی اصلاح کمتری داشتند و آثار بهتر (مثل سفر به سرزمین‌های دور) باوجود قابلیتی که داشتند به روی پرده نرفتند درحالی‌که سالیان بعد، آثاری باکیفیت نازل‌تر توانستند وارد چرخه‌ی اکران شوند.

حسرت بعدیِ این دوره به جمشید و خورشید بهروز یغمائیان مربوط می‌شود که اگرچه با پروانه‌ی سینمایی و به دور از انحصار صداوسیما به تولید رسید اما انتشار عمومی آن ۱۰ سال به طول انجامید و بعد از آن بهروز یغمائیان دیگر انیمیشن بلندی را کارگردانی نکرد. انیمیشن مهم دیگری که قرار بود در انتهای دهه‌ی هشتاد به روی پرده‌ برود، قلب سیمرغ بود که باز هم با مشکلاتی روبه‌رو شد و در نهایت این اواخر پس از فوت کارگردانش اکران محدودی را در گروه هنر و تجربه تجربه کرد.

دهه‌ی نود اما با اتفاقات بهتری همراه شد، ازجمله اکران موفق تهران ۱۵۰۰ در سال ۱۳۹۲ و فروش حدوداً ۴ میلیاردی آن .در این دهه اکران انیمیشن بلند به اتفاقی عادی تبدیل شد و حتی تعدادی از آثار بلند اکران‌های گسترده‌ای تجربه کردند.

برای تکمیل نگاهمان به وضعیت نمایش انیمیشن بلند در سینماهای ایران، فهرست آثاری که به هر شکل رنگ پرده را دیده‌اند و یا در جشنواره‌ فیلم فجر نمایش داده‌شده‌اند، به‌علاوه‌ی فهرست آثاری که در دست تولید قرار دارند می‌تواند مفید واقع شود:

۱. هفت‌رنگ

۲. خورشید مصر

۳. جمشید و خورشید (عدم نمایش ۱۰ ساله)

۴. افسانه‌ی گل نور (فقط اکران فجر)

۵. قلب سیمرغ (هنر و تجربه)

۶. پیشول و میشول و سطل پرنده (اکران محدود)

۷. تهران ۱۵۰۰

۸. رستم و سهراب

۹. داستان سامرا (فقط اکران فجر)

۱۰. شاهزاده روم

۱۱. نبرد خلیج‌فارس ۲

۱۲. ناسور

۱۳. قلب خورشید

۱۴. فهرست مقدس

۱۵. رهایی از بهشت

۱۶. پادشاه آب (فقط اکران فجر)

۱۷. بازمانده (فقط اکران فجر)

۱۸. مبارک (تلفیقی)

۱۹. کله آهنی (فقط اکران فجر)

۲۰. افسانه سرزمین گوهران

۲۱. قلب خورشید (اکران فجر- اکران محدود)

۲۲. فیلشاه

۲۳. امین و اکوان

۲۴. کلیله‌ودمنه

۲۵. مبارک (تلفیقی)

۲۶. راز سیاوش

۲۷. در مسیر باران

۲۸. دنیای کیف‌ها (وضعیت اکران؟)

۲۹. شب آفتابی

۳۰. راز پروانه‌ها (اگرچه قرار بود در سینما اکران شود اما مستقیماً وارد نمایش خانگی شد)

۳۱. بنیامین

۳۲. آخرین داستان

ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا-ا

۳۳. گولز- کیانوش دالوند (در دست تولید)

۳۴. انقراض- هادی محمدیان (در دست تولید)

۳۵. پسر دلفینی- محمد خیراندیش (در دست تولید)

۳۶. لوپتو- عباس عسگری (در دست تولید)

۳۷. دزد رویاها- روانبخش صادقی (در دست تولید)

۳۸. شاهزاده آبتین و پر طلایی- علی اسکویی (در دست تولید)

۳۹. علف، ماجراجویان سینما- محمد معین صمدی (پیش‌تولید)

۴۰. حضرت موسی- وحید نیک‌خواه آزاد (پیش‌تولید)

مسیر پیش رو

احتمالاً ظرف یک سال آینده می‌توانیم شاهد اکران انیمیشن‌های متنوعی مثل آخرین داستان، پسر دلفینی، رهایی از بهشت، گولز و انقراض باشیم که این دو اثر آخر توسط تولیدکنندگان باتجربه‌ای ساخته‌شده‌اند و گویا قرار است قدم رو به جلویی برای سازندگانشان باشند. خوشبختانه مواردی مثل تکنیک‌های مختلف و رده‌بندی سنی متفاوت باعث می‌شود که طیف وسیعی از مخاطبان نسبت به تماشای انیمیشن‌های پیش رو علاقه‌مند شوند.

امید می‌رود که سایر انیمیشن‌های بلند مانند لوپتو و دنیای کیف‌ها نیز اکرانی هرچند محدود را تجربه کنند تا حداقل مخاطب ثابت سینمای ایران، به تماشای مستمر انیمیشن‌های بلند نیز عادت کند.

جدا از آثاری که در دست داریم، توجه به تولیدات آینده از همان بخش فیلم‌نامه امری مهم است. قبل از هر چیز سازندگان باید بتوانند بازار هدف خود را مشخص کنند و بعد فیلم‌نامه‌ای را از همان ابتدا با توجه به هدف نهایی برنامه‌ریزی کنند. لازم به ذکر است که حتی اگر در تکنیک به بهترین مرحله برسیم و مشکلات فیلم‌نامه را هم حل کنیم تا زمانی که به‌جای خلق دنیا تنها دست به خلق داستان می‌زنیم از تجارت انیمیشن عقب افتاده‌ایم. امروز اثری برنده است که علاوه بر توانایی تبدیل‌شدن به فرنچایزی با دنباله‌های مستقیم، اسپین‌آف­های مختلف و اقتباس‌های فراوان، در بخش مرچندایزینگ هم بتواند کارآفرین باشد. زمانی که در طرح یک اثر با دنیایی حساب‌شده طرف باشیم، علاوه بر تیم تولید، تیم‌های بسیاری دیگری با استفاده از دنیای آن اثر شروع به کار می‌کنند و اثر مذکور به سودی چند برابری دست پیدا می‌کند. درحالی‌که مجموعه انیمیشن‌های بسیاری در دنیا تولید می‌شود و حتی پاکستان هم یک تریلوژی به نام  Bahadur 3 را به روی پرده برده است، در اینجا حتی برای آثار انیمیشن دنباله‌ی مستقیم هم تولید نمی‌شود و این یک معضل جدی برای سینمای انیمیشن ایران است.

حال که انیمیشن ایران از نظر تکنیکی به جایگاه نسبتاً قابل قبولی رسیده است، بدیهی است که سینمای انیمیشن با شناخت درست بازار جهانی، توجه به فیلم‌نامه، جذب نیروهایی که تاکنون در بخش‌هایی مانند تلویزیون و یا فیلم کوتاه مشغول بوده‌اند، رفع برخی از محدودیت‌های فعلی و مهم‌تر از همه ورود به مقوله‌ی فرنچایز سازی و توجه به اهمیت مرچندایزینگ، می‌تواند آینده‌ی درخشانی را تجربه کند و به یکی از تجارت‌های ارز آور و پر سود و به یکی از مشاغل پر متقاضی ایران تبدیل شود.»

انهای پیام/