اولین کلمه‌ای که بعد از شنیدن اسم
موزه به ذهن انسان می‌رسد تاریخ است. همه ناخود‌آگاه موزه را مکانی می‌بینند که
راوی تاریخ کشور یا قومی است و شاهدان خاموش تاریخ که در ویترین‌های آن جا گرفته‌اند
برای بازدید‌کنندگان داستانی شنیدنی را تعریف می‌کنند.

قطعا اساس برپایی موزه سینما هم
چنین تفکری بوده است. ایران که یکی از پیشگامان سینما در جهان است و جزو کشورهای
صاحب صنعت سینماست، تا سال‌ها از داشتن موزه‌ای که تاریخ این هنر را در خود ثبت و ضبط
کند محروم بود و این یادگارها را تنها می‌شد در آرشیوهای شخصی یا مخازن ادارات
دولتی جست‌و‌جو کرد.خطر فراموش شدن خاطره‌ها و از دست رفتن مدارک آن هم در کشوری
که سنت آرشیو‌داری در آن ضعیف است، قطعا مهم‌ترین عاملی بوده که بانیان راه‌اندازی
موزه سینما را برای تاسیس آن ترغیب کرده است.

سال ۱۳۷۳ بود که مدیران شرکت توسعه
فضاهای فرهنگی وابسته به شهرداری تهران تصمیم به تاسیس موزه سینما گرفتند. با توجه
به لزوم جلب اعتماد اهالی سینما برای این‌که یادگارها و مدارک خود را در اختیار
این موزه بگذارند، حمایت عباس کیارستمی و عزت‌اله انتظامی و تلاش و پشتکار جمال امید،
امیر اثباتی، بهزاد رحیمیان و عزیزاله ساعتی باعث شد طی روندی چهارساله، انبوهی از
اشیا و مدارک تاریخی سینمای ایران گرد‌آوری شود و اولین فاز این موزه در خردادماه
۱۳۷۷ در ساختمان قدیمی موزه واقع در کوچه پیرنیا، خیابان لاله زار، با حضور سینماگران
و علاقه مندان و معاون اول وقت رئیس جمهوری حسن حبیبی افتتاح شود.

اما این تنها آغاز راه موزه سینما
بود. ساختمان کوچه پیرنیا ظرفیت بسیار اندکی برای نگهداری و حفاظت از تمام آثار
جمع شده در این موزه داشت و با توجه به کمبود فضا، حتی اجازه دیدار عموم از این
موزه نبود و در واقع این ساختمان تنها یک انبار برای یادگاری‌های سینمای ایران
محسوب می‌شد. تمام این مسائل باعث شد تلاش برای یافتن فضای مناسب موزه سینما آغاز
شود.

پس از این‌که طرح ساخت موزه سینما
در تپه‌های عباس آباد به فراموشی سپرده شد، ساختمان قدیمی باغ فردوس که سال‌ها به
عنوان محلی برای برگزاری مراسم‌ مختلف فرهنگی هنری و کلاس‌های فیلمنامه‌نویسی از
آن استفاده می‌شد به عنوان محل مناسب برای موزه سینما در نظر گرفته شد و با وقفه‌ای
چهارساله در شهریور ۱۳۸۸ موزه سینما در محل فعلی خود در باغ فردوس آغاز به کار
کرد.

از زمان آغاز به کار موزه سینما در
جایگاه جدید خود حدود هفت سال می‌گذرد و متاسفانه به نظر می‌رسد در این هفت سال
هدف اصلی موزه یعنی نمایش تاریخ سینمای ایران و معرفی آن در اولویت اصلی
گردانندگانش نبوده است. با وجود انتشار تعدادی فیلمنامه و چند کتاب مرجع در مورد
عوامل سینمای ایران که بیشتر آن‌ها در سال ۱۳۸۲ به مناسبت بیست و پنجمین سالگرد
پیروزی انقلاب منتشر شد، به نظر می‌رسد مدیران موزه در طی این سال‌ها بیشتر به فکر
استفاده تجاری از محوطه باغ فردوس بوده‌اند و وجود کافی‌شاپها و فروشگاه‌های متعدد
در این محوطه شاهدی بر این مدعاست. اما به نظر می‌رسد محمد حیدری مدیر جدید این
موزه قرار است در قالب بازسازی، روحی تازه در کالبد موزه سینما بدمد. حالا باید
صبر کرد تا دید چه اتفاقی قرار است برای موزه سینمای ایران بیفتد.

اثباتی: همه باید در بازسازی
موزه سینما مشارکت کنند

امیر اثباتی طراح صحنه و لباس و
طراح اصلی موزه سینما در گفت‌و‌گو با روزنامه «صبا» درباره موزه سینمای ایران و
تفاوت آن با سایر موزه‌های مشابه در دنیا گفت: موزه‌های سینما در سراسر دنیا با
وجود تفاوت‌هایی مختصر، ساختار مشابهی دارند، یعنی آنچه در مجموعه موزه‌ها به آن
توجه شده ثبت و نمایش میراث فرهنگی آن کشور در زمینه سینماست. شاید در کشوری یک
کارگردان شاخص، یک بازیگر مطرح یا جریان سینمایی تاثیر‌گذاری باشد که در این موزه‌ها
به شکل پررنگ‌تری به آن پرداخته شود ولی کارکرد اصلی این موزه‌ها هیچ تفاوتی با هم
ندارد.

او در مورد تاریخچه تاسیس موزه
سینما در ایران، دلیل استقرار آن در باغ فردوس و مشکلاتی که در این راه با آن روبه‌رو
بودند،گفت: وقتی حدود بیست سال قبل در کوچه پیرنیای خیابان لاله‌زار فکر تاسیس
موزه سینما داشت تحقق پیدا می‌کرد، دسترسی ما به اسناد و مدارک سینمای ایران بسیار
کمتر بود. با توجه به این‌که فضای آن محل گنجایش کافی برای موزه سینما را نداشت و
مدام یادگاری‌های سینمایی به ما می‌رسید، مسابقه‌ای برای طراحی ساختمانی متناسب با
موزه سینما در تپه‌های عباس‌آباد برگزار کردیم که متاسفانه با تغییر مدیریت در
شهرداری این تصمیم کمرنگ شد و با استقرار موزه سینما در باغ فردوس این تصمیم کلا
فراموش شد. در حال حاضر ما در عمارتی قدیمی و بسیار زیبا مستقر هستیم ولی با توجه
به این‌که کاربری اصلی باغ فردوس موزه نبوده در استفاده از فضای آن با محدودیت‌هایی
روبه‌رو هستیم و تغییر کاربری کامل این بنا به عنوان موزه، مساله اصلی ماست.

اثباتی در مورد طرح جدیدی که برای
موزه سینما در نظر دارد گفت: این طرح دو بخش اصلی دارد. اولین بخش مروری بر تاریخ
صد سال اول سینمای ایران است و دوره دوم آن از سال ۱۳۲۷ تا ۱۳۷۹ به شکل سال به سال
بررسی می‌شود و این بررسی با خوانش زمینه‌های تاریخی و فرهنگی جامعه در آن روزگار رخ
می‌دهد که وجه تمایز موزه سینمای ایران با سایر موزه‌های مشابه در دنیا را نشان می‌دهد.

او افزود: در بخش دوم موزه سینما
به جز غرفه‌های سینمای کودک و دفاع مقدس که به شکل ویژه به آن‌ها پرداخته می‌شود، بر
اساس روند تولید یک فیلم بخش‌های مختلف سینما هم مرور می‌شود و بازدیدکنندگان با
پیشکسوتان و افراد شاخص در هر بخشی از سینمای ایران آشنا می‌شوند.

این طراح صحنه و لباس سینمای ایران
با بیان این‌که نمایش یادگارهای سینمایی جزو حداقل فعالیت‌های یک موزه سینماست، گفت:
وقتی در مورد یک موزه سینما صحبت می‌کنیم منظورمان فقط یک نمایشگاه دائمی نیست
بلکه مخصوصا در بخش دوم آن باید شاهد برگزاری نمایشگاهای فصلی، انتشار کتاب و
نمایش فیلم هم باشیم که همه این فعالیت‌ها در راستای غنی کردن گنجینه موزه سینما و
ساماندهی آرشیو این موزه ضروری است و با انجام همه این فعالیت‌هاست که موزه سینما
کارکرد واقعی خود را پیدا می‌کند.

اثباتی در پایان افزود: از نظر من
موزه سینما با وضعیت فعلی خود شرایط مطلوبی ندارد ولی بهسازی شرایط آن مساله‌ای
نیست که منحصر به سازمان سینمایی باشد بلکه باید شهرداری، سایر نهادهای مهم کشوری
و همه مردم در طرح بازسازی موزه سینما شرکت کنند و به آن به چشم یک پروژه ملی نگاه
کنند تا سرانجام این طرح به اجرا برسد.

فروزش: موزه سینما باید نمود
کاملی از تاریخ سینمای ایران را نمایش دهد

ابراهیم فروزش کارگردان باسابقه
سینما در گفت‌و‌گو با «صبا» درباره طرح بازسازی موزه سینما که به مناسبت بیستمین
سال تاسیس این موزه مطرح شده است گفت: من گاهی به این موزه سر می‌زنم و بعضی از
جوایزم را هم به آن اهدا کرده‌ام. از نظر من باید بازسازی موزه سینما به شکلی باشد
که نمود کاملی از تاریخ سینمای ایران را در آن ببینیم و این مساله جوانب بسیاری
دارد.

او افزود: به یاد دارم آقای جمال
امید که یکی از بنیانگذاران این موزه و تاریخ‌نگار سینمای ایران است زمانی که در
ساختمان باغ فردوس مستقر شدند و مشغول جمع‌آوری یادگارهای سینمای ایران برای موزه
بودند، به من گفتند حتی اگر دست‌نویس خط‌خورده‌ای مربوط به فیلمنامه یا دکوپاژ
فیلم دارم در اختیار موزه بگذارم تا موزه سینما فقط ویترین جوایز سینمای ایران
نباشد و این نگاهی است که باید در روند بازسازی هم تداوم داشته باشد. بسیاری از
آلات و ابزار سینمایی مانند آپارات‌ها و میکسرهای صدا هستند که جایشان در این موزه
است تا علاوه بر آشنا شدن مردم با تاریخ سینمای ایران، یاد و خاطره بزرگان و
پیشگامان سینمای ایران هم زنده شود. البته به نمایش گذاشتن تمام این آثار ظرفیت
مکانی بسیاری را می‌خواهد و استفاده از آن‌ها بستگی به نحوه این بازسازی دارد و
نباید در روند این بازسازی آسیبی به اصل عمارت باغ فردوس وارد شود.

فروزش که تعدادی از فیلم‌هایش را
در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تهیه کرده، با ذکر خاطره‌ای در مورد
تجهیزات سینمایی قدیمی گفت: قبل از انقلاب زمانی که در مرکز سینمایی کانون پرورش
فکری فعالیت می‌کردیم، یک آپارات و یک میکسر صدا خریدیم که ایرانی و دست‌ساز بودند
و ما به کمک آن‌ها کار صداگذاری و نمایش فیلم را انجام می‌دادیم. در حال حاضر این
دوربین در ورودی مرکز سینمایی کانون قرار دارد و یک سند از گذشته سینمایی این کشور
است. از نظر من جای این دوربین در موزه سینماست چون موزه‌ای که نام سینمای ایران
را یدک می‌کشد باید تمامی آنچه را که در تاریخ سینمای ما بوده در خود داشته باشد
مخصوصا به این دلیل که وقتی سینماگران خارجی به ایران می‌آیند، بتوانند تمامی
تاریخ سینمای ایران از ابتدا تا امروز را ببینند و به شناخت جامعی از پیشینه
سینمای ایران برسند.

فروزش در ادامه با اشاره به تلاش‌های
امیر اثباتی در زمینه ساخت موزه سینما و بازسازی آن گفت: آقای اثباتی زحمت بسیار
زیادی برای موزه سینما کشیده و با دیدگاه پخته‌ای که از نظر معماری و فضا‌سازی
دارد و اشرافی که به سینما دارد، طرح خوبی برای بازسازی موزه سینما تهیه کرده است
و امیدوارم ببینم که در اثر فعالیت‌های او این موزه روز به روز پربارتر می‌شود.

این کارگردان در پاسخ به سوالی در
مورد اهدای جوایزش به موزه سینما گفت: تعدادی از جوایز من در این موزه هست. بعضی
از آن‌ها در کانون پرورش فکری نگهداری می‌شود و تعدای از آن‌ها را هم هرگز دریافت
نکردم چون کشوری که در آن برنده شدم جایزه را برایم نفرستاد! بسیاری از این جوایز
هم در منزلم هستند که در یک فرصت همه آن‌ها را جمع آوری می‌کنم و در نهایت به موزه
سینما اهدا خواهم کرد.

علی ظهوری راد