در معرفی «آثار باقیه: از مردمان گذشته» نوشته ابوریحان بیرونی آمده است: «نشر نی این کتاب را با ترجمه و تعلیق پرویز سپیتمان (اذکایی) منتشر کرده است. ابوریحان بیرونی دانشمند نابغه ایرانی این کتاب را به عربی تالیف کرده است.

کتاب مشتمل بر یک مقدمه و بیست و یک فصل است، به ترتیب: در ماهیت شب و روز و آغاز آن‌ها، در ماهیت سال‌ ها که از ترکیب روزها و ماه ها حاصل گردد، در چگونگی مبداهای تاریخی و تقویمی، در اختلاف عقاید ملل راجع به ذوالقرنین، در چگونگی ماه های مبادی تاریخ، در چگونگی تاریخ شناسی ها و ازمنه سلاله های شاهان، ادوار سال ها و مبادی آنها، شهور و سنوات یهودیان، مبادی پیامبر نمایان و جماعات منسوب به آنها (جداول تاریخی ترتیبی- سنواتی انبیای امم و ملوک ایران و بابل و مصر و روم)، در اعیاد و شهور ایرانیان و سغدیان و خوارزمیان، در اصلاح تقویم خوارزمیان، در ایام تقویم یونانی که با ملل دیگر مشترک است، در اعیاد و ایام روزه داری در ماه های یهود، در اعیاد و ایام تقویم سریانی مربوط به مسیحیان ملکایی، در اعیاد و ایام روزه مشابه و منطبق با آن مسیحیان، در اعیاد مسیحیان نسطوری و ایام فطر آنها، در اعیاد مجوسان قدیم و روزه و فطر صائبان، در اعیاد عرب، در اعیاد مسلمانان و آخر سر مباحث راجع به منازل قمر (طلوع و غروب آنها) و تصاویر جسم نما و جز این‌هاست.

آلاثار الباقیه متضمن فواید دیگر از جمله شرح برخی اساطیر قدیم، جوانب اجتماعی و مذهبی آنها، داده های تاریخی گرانبها که برخی مقوله واحدند، نگره های مولف در زمینه تکامل نوعی، تبدلات ماده مکون و تطورات طبیعی، علل اشیا و پدیده ها و جز آن‌هاست. منابع کتاب، خواه کتبی خواه شفاهی، بالجمله دست اول است. شماری از ماخذ بیرونی مثل بیش از هفت شاهنامه و سیرالفرس یا کتب تاریخ ایرانیان امروز در دسترس نیست. در خصوص تاریخ یهودیان و مسیحیان، علاوه بر متون اصلی به زبان عبری و سریانی، از اطلاعات و اقوال دانشمندان یهود و نصارای هم عصر خود، به ویژه آن‌چه از تقریر دوستانش ابوالخیر خمار و ابوسهل مسیحی حاصل کرده، بهره بسیار برده است.

انتهای پیام/