اکران نوروزی امسال با اتفاقات خاصی مواجه شد در این گزارش به کمیت و کیفیت این مسئله می‌پردازیم. با این توضیح که فروش فیلم‌ها تا ۱۰ فروردین‌ماه سال ۹۶ مد نظر بوده است.

آمار فروش؛ برتری فیلم‌های کمدی

تا ۱۰ فرودین‌ماه فروش فیلم‌ها از این قرار است؛ «خوب، بد، جلف» حدود ۱۰میلیارد‌تومان (برخی سینماها هنوز به‌‌طور الکترونیکی اقدام به ثبت بلیت‌ها نمی‌کنند و همین باعث می‌شود تا آمار فروش تقریبی لحاظ شود)، «گشت ۲»، حدود پنج‌میلیارد‌تومان، «ماجرای نیمروز» حدود ۱٫۵میلیاردتومان، «آباجان» حدود ۶۰۰میلیون‌تومان، «یک روز بخصوص» حدود ۴۰۰میلیون‌تومان و «سه‌بیگانه» حدود یک میلیارد‌تومان. به این ترتیب میزان فروش فیلم‌های کمدی فاصله چشمگیری نسبت به سایر فیلم‌ها داشته است.

تبلیغات؛ آشتی تلویزیون با سینما

برخلاف سال قبل که عدم تعامل مناسب میان صداوسیما با سینما باعث شد تا صاحبان فیلم‌ها به سمت تبلیغ در شبکه‌های ماهواره‌ای گرایش پیدا کنند اما امسال صداوسیما تعامل نسبتا مناسبی با آن‌ها داشت به‌خصوص برای سه فیلم «خوب،بد،جلف»، «ماجرای نیمروز» و «آباجان» بیشترین تبلیغ را چه به‌صورت تصویری و چه زیرنویس پخش کرد. امسال دیگر پخش تیزر فیلم‌ها در شبکه‌های ماهواره‌ای محلی از اعراب نداشت چون عواقبی مثل توقیف فیلم‌ها را در برداشت و به‌خاطر همین تبلیغات هیچ فیلمی ار شبکه‌های ماهواره‌ای پخش نشد اما حواشی تبلیغات داخلی هم ادامه داشت. پوستر و بیلبورد «گشت ۲» در برخی مکان‌ها مخدوش شد. تیزر «سه بیگانه» در تلویوزیون پخش نشد و بعد از چندین سال بالاخره چهره فاطمه معتمدآریا از ممنوع‌التصویری! خارج شد و و به‌مناسبت تبلیغ فیلم «آباجان» روی آنتن رفت.

هر چند تهیه‌کننده و پخش‌کنده فیلم «سه‌بیگانه» از کم لطفی و بی‌توجهی صداو سیما در پخش تیزرهای تبلیغاتی این فیلم گله کرد. اما در کل این رویه نشان می‌دهد که باتوجه به همکاری صداوسیما می‌توان به فروش مطلوب فیلم‌ها خوش‌بین بود طوری که در مجموه تا ۱۰ فروردین‌ماه حدود ۱۸ میلیارد سهم گیشه سینماها بوده است.

ساختار فیلم‌ها؛ در جست‌وجوی تنوع ژانر

همان‌طور که انتظار می‌رفت بیش‌ترین آمار فروش به فیلم‌های کمدی اختصاص داشت. «خوب، بد، جلف» به‌خاطر بازیگران محبوب مخاطب عام که به امید تماشای نسخه سینمایی سریال پژمان راهی سینما شده بودند و طعنه‌ها و کنایه‌های گل‌درشت سیاسی و فرهنگی در صدر فروش قراتر گرفت. ضمن این‌که منتقدان و رسانه‌ها نیز از حال‌وهوای سرگرم‌کننده آن در طول جشنواره استقبال کردند. در فیلم سهیلی هم پیش‌فرضی که از فیلم «گشت ارشاد ۱» در ذهن‌ها بود و هم حواشی روزهای بعد از جشنواره و به‌خصوص درگیری که میان عوامل فیلم با مسعود فراستی به‌وجود آمد باعث شد تا کنجکاوی‌ها چند برابر شود و به‌همین دلیل بیش‌ترین سانس‌های فوق‌‌العاده هم به این فیلم تعلق گرفت. هرچند منتقدان چه در جشنواره فجر و چه در زمان اکران، از «گشت ۲» استقبال نکردند. در این میان کم‌ترین میزان فروش به فیلم «یک روز به‌خصوص» تعلق داشت که بعد از دو هفته فقط ۴۰۰میلیون فروخت که برای یک فیلم در اکران نوروزی شکست محسوب می‌شود که خیلی‌ها به انتخاب نامناسب آن تاکید و برخی به حضور همایون اسعدیان در شورای صنفی نمایش به‌عنوان هموار شدن مسیر اکران آن در نوروز اشاره کردند.

نکته دیگر تنوع روایت و ساختار فیلم‌ها بود. فیلم سیاسی تاریخی «ماجرای نیمروز»، ملودرام دفاع مقدس «آباجان»، کمدی موقعیت «خوب، بد، جلف» کمدی کاریکاتورگونه «گشت ۲» و ملودرام شهری «یک روز به‌خصوص» در کنار کمدی موقعیت «سه‌بیگانه» باعث شد که فیلم‌ها حداقل تنوع لازم را داشته باشند.

تاثیر سریال‌های تلویزیون

هیچکدام از سریال‌های تلویزیونی نتوانستند موجی ایجاد کنند و تحسین منتقدان و مخاطبان را برانگیزند و بنابراین یکی از علل اشتیاق مخاطب به سینما همین نقیصه درتلویزیون بود که در عمل چنته تلویزیون خالی شد. نه سابقه پربار و موفق سیروس‌مقدم و گروهش به داد سریال علی‌البدل رسید و نه مرز خوشبختی حداقل مولفه‌های جذابیت را به‌خصوص با بازی آماتوری بازیگرانش نمایش داد.

ستاره‌های سینما؛ خلأ

هیچ‌کدام از فیلم‌ها از ستاره‌های سینما به‌معنای مرسومش بهره‌مند نبودند. اگر شهاب حسینی، لیلا حاتمی، نیکی کریمی، بهرام رادان، محمدرضا گلزار و حامد بهداد (و در یکی و دو سال اخیر محمدزاده را ستاره‌های سینما قلمداد کنیم)، فروش فیلم‌ها نشان  می‌دهد که دیگر زمانه اقبال مخاطب به ستاره‌ها گدشته و ذائقه‌ها عوض شده و بیشتر متن و حواشی جشنواره فجر و داستان و حال‌و‌هوای خود فیلم‌ها به طرز مستقل آن‌ها را مشتاق کرده است. البته بازیگران محبوبی در برخی فیلم‌ها حضور دارند از جمله مصطفی زمانی، محسن تنابنده و پژمان جمشیدی که هیچ‌کدام مختصات یک ستاره سینمایی را ندارند.

اغراق در تبلیغات: هر که بامش بیش، برفش بیشتر

امسال تفاوت فاحشی با سال قبل داشت. با رونق شبکه‌های مجازی مثل اینستاگرام و تلگرام اخبار لحظه‌به‌لحظه اکران به چشم و گوش مخاطب می‌رسید و به این ترتیب در جریان کوچک‌ترین خبرها بود.
دو فیلم «ماجرای نیمروز» و «گشت ۲» در دو روز بیش‌ترین سانس فوق‌العاده را به‌خود اختصاص دادند. اما هیچ‌گاه آمار دقیق از سینماهای مورد نظر و سانس‌ها ارائه نشد تا به گمان برخی صرفا یک شانتاژ تبلیعاتی باشد. البته فیلم «گشت ۲» در یکی از روزها با فروش بالای ۶۰‌میلیون‌تومان در پردیس کوروش توانست رکورد بیش‌ترین فروش روزانه را از آن خود کند که قبلا در اختیار فیلم «فروشنده» بود یا فیلم «ماجرای نیمروز» تا نزدیک به صبح در سینما آزادی در حال اکران بود که برخی رخ‌دادن این اتفاق را برای اولین‌بار دانستند در حالی که فیلم «من سالوادور نیستم» رکورد اکران متوالی بیست‌و‌چهارساعته را در اختیار داشت. برخی بر این باورند که وقتی دو سانس به یک فیلم در یک سینما داده می‌شود و متقاضی زیادی دارد که چند سانس به آن فیلم می‌دهند، مشاوران رسانه‌ای و صاحبان فیلم از همین موقعیت برای تاکید بر سانس‌های فوق‌العاده استفاده می‌کنند. در حالی‌که معنی سانس فوق‌العاده؛ یعنی این‌که فیلمی تمام سانس‌های سینما را در اختیار دارد اما کفاف مخاطب را نمی‌دهد و مجبور می‌شوند که سانسی تازه اضافه کنند که در میان فیلم‌های نوروز جز برای یکی دو فیلم، خبری از این قاعده نبود و هر جا سالن به فیلمی تعلق می‌گرفت از آن به‌عنوان سانس فوق‌العاده عنوان می‌شد. برای مثال «گشت ۲» رکورد سانس فوق‌العاده را با بیش از چهل‌ سانس زد که در تاریخ اکران بی‌سابقه بوده است.

مقایسه ریالی با سال قبل

در هفته دوم نوروز با دو میلیارد‌تومان کاهش فروش و با چهل‌درصد کاهش مخاطب روبه‌رو بودیم که نشان می‌دهد فیلم‌های امسال به‌دلایل مختلف نتوانستند موفقیت اکران سال قبل را تکرار کنند البته برخی رسانه‌ها قیمت بالای بلیت‌ها و عدم تبلیغات ماهواره‌ای را دلایل اصلی این افت فروش عنوان کردند.

حواشی منفی و مثبت

یکی از اقدامات بی‌نظیر در نوروز امسال خرید تمام بلیت‌های یک سالن و اختصاص دادن کنسرت به‌جای نمایش فیلم بود. در سینما سپهر ساری هزینه بلیت‌های دو سانس «ماجرای نیمروز» به حساب تهیه‌کننده واریز شد و جایش دو خواننده (محمد علیزاده و سیروان خسروی) کنسرت برگزار کردند آن هم از طرف نهادی که فیلم را تحریم می‌کند اما جایش کنسرت می‌گذارد.

نکته مثبت اکران نوروز همبستگی و اتحاد کارگردانان و عوامل فیلم‌ها بود.‌ هاتف علیمردانی و سعید سهیلی در صفحات شخصی پوستر هر شش فیلم را تبلیغ کردند و با شعار حمایت از سینمای مستقل با وجود رقابت در یک سنگر قرارگرفته‌اند که تا کنون سابقه نداشته است. همایون اسعدسان هم به این نکته صحه گذاشت.
اسعدیان با اعتقاد به این‌که امسال اتفاقی بی‌سابقه در سینمای ایران رخ داده است، توضیح داد: این اتفاق که برای خود من بسیار تاثیرگذار بود، حمایت و همراهی هر شش‌ سازنده فیلم‌های در حال اکران، از آثار یکدیگر است.

امکانات نمایش فیلم‌ها؛ همچنان هرج و مرج

طبق معمول از بین شش فیلم اکران نوورز برخی بیشترین تعداد سالن و تعداد روز را در اختیار داشتند و برخی کمترین. بی‌نظمی‌ شورای صنفی نمایش و سینماداران باعث شد که «خوب، بد، جلف» حدود یک ماه زودتر از دیگر فیلم‌ها اکرانش را آغاز کند. این فیلم با ۱۷۱ سینما و در ۴۲ روز حدود ۱۰ میلیارد‌تومان فروخت. «گشت ۲» در ۱۴ روز و در ۱۵۵ سینما حدود شش‌میلیارد‌تومان فروخت، «ماجرای نیمروز» در ۱۰۰ سینما و در ۱۴ روز حدود یک‌میلیاردوششصدمیلیون‌تومان فروخت، «آباجان» در ۱۴ روز و در ۳۷ سینما حدود ۶۰۰میلیون‌‌تومان، «سه‌بیگانه» در ۲۱‌روز و در ۳۲ سینما حدود یک میلیارد تومان و بالاخره ضعیف‌ترین فروش از آن «یک روز بخصوص» بود؛ فیلمی که در ۱۴ روز و در ۴۳ سینما حدود ۴۲۰ میلیون فروخت. این آمارنشان می‌دهد که «خوب، بد، جلف» بیشترین سالن سینما را در اختیار دارد و با این تفاوت آشکار نمی‌توان توقع تقسیم امکانات به‌طور متعادل میان این شش فیلم را داشت. این بی‌عدالتی اعتراض کارگردان فیلم «ماجرای نیمروز» را هم در برداشت. کارگردان «ماجرای نیمروز» با اشاره به استقبال صورت گرفته از فیلمش گفت: امیدوارم در فرصت باقیمانده از تعطیلات نوروز دست‌اندرکاران، سینما‌های بیشتری را به این فیلم اختصاص دهند تا حداقل در تعداد سالن‌ها برابری و عدالت با دیگر فیلم‌های وجود داشته باشد.

محسن جعفری‌راد