زهرا نیازی کارگردان و تهیه کننده «چشمه زاون» در گفتگو با خبرنگار صبا درباره چگونگی ساخت این فیلم مستند که در گروه «هنر و تجربه» در حال اکران است، بیان کرد: زاون استاد من در دانشگاه سینمایی سوره اصفهان بود و شاید بتوان گفت که ساخت این فیلم نوعی ادای دین به زاون و اصفهان است.

 وی با بیان این که این فیلم صرفاً درباره زاون نیست، یادآور شد: زاون را گره خورده با شهر اصفهان می دانم و این فیلم روایت  عاشقی او نسبت به همه هنرجویانش، سینما و شهر اصفهان است که ساخت آن ۴ سال طول کشید.

نیازی اضافه کرد: زمانی که هنوز زاون قوکاسیان در قید حیات بود درباره ساخت مستند «چشمه زاون» با او صحبت کردم که با توجه به دیگر فیلم های مستندی که از من دیده بود، موافقت کرد و قرار شد که آخرین سفر درمانی اش را برود و در بازگشت از این سفر، کار ساخت فیلم را شروع کنیم. زاون سفر رفت و بازگشت، اما به گونه ای از سفر بازگشت که قصه فیلم را تغییر داد.

این مستندساز با بیان این که زاون موفق به دیدن تصاویر این فیلم نشد، درباره طولانی شدن ساخت فیلم در مدت زمان ۴ سال اظهار کرد: ساخت فیلم در این مدت زمان ۴ ساله به شکل مداوم نبود به این دلیل که شرایط خوبی نداشتم و می خواستم از اتفاقاتی که رخ داده بود و از درگیر شدن با احساساتم فاصله بگیرم. همچنین این فیلم با هزینه شخصی خودم ساخته شد بنابراین نیاز به تامین بودجه داشت و دلیل سوم طولانی شدن این فیلم، دسترسی به آرشیوهای شخصی دیگران بود که جمع آوری آنها کار بسیار زمان‌بری بود.

نیازی درباره استفاده از آرشیوهای شخصی در این فیلم توضیح داد: در این فیلم از مواد آرشیوی شخصی بسیار نایاب و مفصلی استفاده کرده ایم که برای اولین بار در این فیلم نمایش داده می شود. استفاده از این مواد آرشیوی بسیار دشوار بود به این دلیل که در کشور ما به آرشیو کردن اسناد علاقه چندانی نشان داده نمی شود.

کارگردان «چشمه زاون» درباره اکران این فیلم بیان کرد: اکران محدودی در «هنر و تجربه» داشتم که در مجموع با لحاظ کردن رونمایی از فیلم در مجموع ۷ بار این فیلم امکان نمایش در اصفهان پیدا کرد که می توانست بیش از این باشد اما با توجه به این که بازخورد بسیار خوبی را از مخاطبان گرفته ام و مردم درباره این فیلم صحبت می کنند، از اکران فیلمم راضی هستم چراکه در این فیلم به نقد شرایط فرهنگی اصفهان اشاره کرده بودم و در میان مردم شهرم این فیلم دیده شده و این همان چیزی بود که می خواستم اتفاق بیفتد.

وی با اشاره به بازخورد این فیلم در میان تماشاگرانی که زاون را نمی شناختند، اظهار کرد: استقبال از فیلم «چشمه زاون» بد نبود ولی بازخورد آن بسیار خوب بود. تصور ما این بود که آن دسته از تماشاگرانی که زاون را نمی شناسند، نمی توانند با فیلم ارتباط برقرار کنند، اما مخاطبان بسیاری بودند که اگر چه زاون را نمی شناختند اما با دیدن فیلم، عاشق زاون شدند و شناخت بهتری از اصفهان پیدا کردند. این دسته مخاطبان بعد از دیدن این فیلم، اصفهان را تنها شهر کاشی های رنگی و میدان نقش جهان و … نمی دانستند زیرا بخش دیگری از فرهنگ این شهر را نیز دیده بودند.

این فیلمساز با انتقاد از جشنواره هایی که مناسبات میان آدم ها در آن پررنگ تر از انتخاب فیلم های خوب است، بیان کرد: جشنواره هایی هستند که بی اعتنا از کنار فیلم های خوب می گذرند و فیلم های ضعیفی را به دلیل مناسبات میان افراد آن جشنواره، به نمایش می گذارند ولی در این میان گروه «هنر و تجربه» نقش ارزنده تری را ایفا می کند زیرا اینجا معیار فقط جایزه گرفتن نیست بلکه قصه اصلی، نمایش فیلم و بازخورد مخاطبان مهم است.

نیازی که تهیه کنندگی این مستند را نیز برعهده دارد، یادآور شد: با توجه به این که تهیه کننده این فیلم خودم هستم، دنبال جایزه گرفتن نبودم اگر چه نفس جایزه گرفتن از جشنواره ها خوب است اما من دغدغه دیگری را دنبال می کردم و هدفم دیده شدن این فیلم بود.

این فیلمساز در پایان درباره اکران این مستند در گروه «هنر و تجربه» بیان کرد: این دسته فیلم ها، مخاطبان خاص خودش را دارد و اگر گروه «هنر و تجربه» نبود، نمی دانم فیلم را باید برای چه کسی می ساختم و کجا به نمایش می گذاشتم.

«چشمه زاون» مستندی درباره یک مقطع زمانی از زندگی زنده یاد زاون قوکاسیان و تاثیرش بر سینما و فرهنگ شهر اصفهان و سینمای کشوراست. قوکاسیان کارگردان، منتقد و مدرس ایرانی ارمنی الاصل است که به دلیل سرطان ۱ اسفند ۱۳۹۳ در سن ۶۵ سالگی در اصفهان درگذشت.

فاطمه حامدی خواه