هوشنگ جاوید از پژوهشگران موسیقی نواحی درباره جدیدترین فعالیت‌های خود به خبرنگار موسیقی خبرگزاری صبا گفت: این روزها مشغول نگارش دو کتابی پژوهشی هستم و کتابی سه جلدی زیر چاپ دارم.

وی درباره مضامین این کتاب‌ها توضیح داد: کتاب «مردم شناسی مضامین نوگرایی در بومی سروده‌های ایرانی» که آماده شده درباره مضامین مردم‌شناسی است و در حقیقت مضامین نوگرایی را در نوسروده‌های ایران مورد توجه قرار می‌دهد. پیش از این کسی روی این موضوع کار نکرده بود و به نظر من لازم بود بدانیم به طور مثال دوبیتی‌ها در فرهنگ و هنر مردمی ما چقدر از نوگرایی‌هایی که در جامعه اتفاق افتاده تاثیر پذیرفته است.

نویسنده کتاب «موسیقی رمضان در ایران» ادامه داد: در این پژوهش‌ها تغییر و تحولات جامعه را در پیوند با سروده‌ها از زمان ورود خارجی‌ها به ایران و ارتباطات بیشتر ایرانیان با کشورهای خارجی تا زمان حاضر مورد بررسی قرار دادم. ورود صنایع به ایران و جلوه‌های نو با پیشرفت‌های تکنولوژی در ایران بی‌شک در فرهنگ و هنر ایران تاثیر گذاشته و این مهم را در نوسروده‌های ایرانی می‌توان یافت.

چپق و سیگار و قلیان در سروده های ایرانی

جاوید با اشاره به اینکه یکی از تاثیرات ارتباطات گسترده ایرانیان با کشورهای دیگر ورود توتون و تنباکو از بنادر جنوب به ایران توسط انگلیسی‌ها است، بیان کرد: همین مساله باعث شد تا دخانیات رشد عجیبی تا زمان حاضر پیدا کند و به همین نسبت مردم دوره به دوره درباره آن دوبیتی می‌سرایند و می‌خوانند. در کنار آن چپق و سیگار و قلیان هم اضافه می شود و به تولید می‌رسد و ایرانیان برای همه اینها «بومی سروده» (دوبیتی یا ترانه) دارند.

وقتی پای نفت به ادبیات باز می‌شود

این پژوهشگر موسیقی درباره سیر پژوهشی که در کتابش مدنظر قرار داده است، گفت: این پژوهش از زمان ورود تنباکو آغاز می‌شود تا به مساله نفت می‌رسیم. با نفت چراغ‌های نفتی، سماور، چایی و… می‌آیند که تا پیش از این در ایران نبوده و از دوران صفویه به بعد وارد ایران می‌شوند. این اتفاقات تا دوران قاجاریه ادامه پیدا می‌کند و در این دوره چراغ نفتی‌های خاصی به صورت لامپا از دوره محمدشاه قاجار وارد ایران می‌شود و در دوره ناصرالدین شاه گسترش پیدا می‌کند. تمام این رخدادهای مهمی که در ایران اتفاق می‌افتد بومی‌سروده‌ها را هم تحت تاثیر خودش قرار می‌دهد و مردم نگاه خاص و جالبی به این مظاهر تازه وارد شده دارند. در کنار اینها قند هم به عنوان یک جلوه صنعتی نو نیز وارد ایران می‌شود و مردم برای همه اینها ترانه و دوبیتی می‌سرایند.

به گفته وی، برای ورود اتوموبیل، هواپیما، موتورسیکلت و دوچرخه هم این روند سروده‌ها ادامه پیدا می‌کند و مردم ایران برای تک تک اینها سروده دارند.

نویسنده کتاب «نقش زن در موسیقی مناطق ایران» با اشاره به انتشار این دو جلد از این مجموعه سه جلدی توضیح داد: خود مساله سربازی نیز حرکت نویی در فرهنگ ایران است که از دوران قاجاریه تحولات آن صورت می‌گیرد و به دوران پهلوی اول می‌رسد. همه اینها وارد بومی‌سروده‌ها می‌شود که تمام اینها را در دو جلد کتاب تحت عنوان «مردم شناسی مضامین نوگرایی در بومی سروده‌های ایرانی» جمع‌آوری و آماده کردم که با تایید دانشکده ادبیات دانشگاه شیراز به عنوان قطب فرهنگ مردم و با نظارت دکتر کاووس حسن‌لی این کتاب به بازار خواهد آمد. دکتر حسن ذوالفقاری هم از روی لطف مقدمه مفصلی بر این کتاب نوشتند و به زودی توسط نشر خاموش به بازار عرضه خواهد شد.

جلد دیگر این مجموعه نیز در حال نگارش است

وی با بیان اینکه پژوهش این دو جلد حدود دوسال و نیم زمان برد، افزود: حدود ۲۸۰ سفرنامه را مطالعه و یادداشت برداری کردم و حدود ۵۰ کتاب دوبیتی هم خواندم و علاوه بر اینها از پژهش‌های میدانی خودم هم استفاده کردم. تدوین این کتاب‌ها هم زمان زیادی برد و هم کار سختی بود و دلیل شرایط اپیدمی که امکان بیرون رفتن و تحقیقات میدانی بیشتر نداشتم مجبور شدم از پژوهش‌های کتابخانه‌ای و میدانی‌ای که قبل از این داشتم استفاده کنم. جلد دیگر این مجموعه نیز در حال نگارش است.

نویسنده کتاب «آخرین خنیاگر» درباره اهمیت تدوین و گردآوری این سروده‌ها اظهار کرد: با تدوین این کتاب مشخص می‌شود هر نوسروده‌ای مربوط به چه تاریخ و دوره‌ای است به طور مثال سروده‌ها در مورد هواپیما، تفنگ و… مشخص شده است و مردم شناسی این ادوات نوین بسیار مهم است. در بررسی‌های این دوبیتی‌ها متوجه شدم مثلا اقوام ترک درباره هواپیما زیبا فکر کرده‌اند و در سروده‌های خود به این موضوع اشاره می‌کنند که این وسیله هزار کار مفید انجام می‌دهد و کاش ما بتوانیم هواپیما تولید کنیم. این نگاه آنها باعث شده کودکان خود را تشویق به درس خواندن کنند تا دانش تولید و ساخت هواپیما را کسب کنند. اقوام کُرد هم از نظر علمی در سروده‌های خود هواپیما را به بچه‌ها و مردم خود می‌شناسانند.

جاوید با اشاره به زیبایی‌شناسی نوسروده‌های اقوام مختلف ایرانی بیان کرد: تشبیهات عاشقانه به کار رفته نیز در این سروده‌ها حائز اهمیت است مثلا بند تفنگ را تشبیه به زلف یار می‌کنند و می‌گویند بند تفنگ من همانند زلف یار است که همیشه روی دوش من است و یا قد و بالای یار با طول تفنگ مقایسه می‌شود. این شاعرانگی و عاشقانگی در نگاه ایرانی به تحولات جدید جهانی و صنعت‌های نوینی که وارد ایران شده برای من بسیار جالب و بی‌نظیر است و مطمئنم خوانندگان هم از خواندن کتاب لذت خواهند برد.

نویسنده کتاب «پرند ستایش در ایران» در انتها گفت: تمامی پژوهش‌ها را به تنهایی انجام دادم و زمانی‌های که سوالی داشتم از دوستان پژوهشگرم کمک گرفتم.

سعید حضرتی

انتهای پیام/