به گزارش خبرنگار رادیو و تلویزیون صبا، در یادداشتی نگاهی به برخی عناصر سریال «افرا» به کارگردانی بهرنگ توفیقی و تهیه‌کنندگی مشترک مجید مولایی و محمدکامبیز دارابی که از تولیدات جدید شبکه یک سیما است و این شب ها روی آنتن است، می‌پردازیم.

بازیگرانی که از قاب سریال بیرون نمی‌زنند

«افرا» سریال جدید شبکه یک سیما به کارگردانی بهرنگ توفیقی و تهیه کنندگی محمدکامبیز دارابی از معدود نمونه های موفق در جریان سریالسازی در رسانه ملی است که عناصر محتوایی و ساختاری آن اغلب و در مواردی نسبتاً، خوب با یکدیگر چفت شده اند و در راستای بهبود و جلوه گری کلیت اثر، ترکیب همگونی دارند.

در این باره می توان جغرافیای روایی سریال را در شمال کشور برشمرد که برخلاف برخی آثار در پی نمایش بی هدف کارت پستالی از لوکیشن های سرسبز شمال نیست و نیز به چینش دقیق بازیگران بومی در کنار هنرمندان سرشناس اشاره کرد که هر یک به فراخور نقش، اندازه درستی دارند و از قاب «افرا» بیرون نمی زنند.

جان تولاک در کتاب «درام تلویزیونی» (نشر اداره کل پژوهش های سیما) به نقل از کایر اِلام، از استادان نشانه شناسی تئاتر و نمایش، هر درام نمایشی را کنش های نشانه شناسانه و عوامل کثیر ارتباطی می خواند و در کنار نقش فیلمنامه‌نویس به عنوان انجام دهنده مرحله پیش متن و سایرین، برای کارگردان در رأس هرم، نقش مهم تری قائل است. او اهمیت این نقش آفرینی را در «انتخاب منتقل کنندگان متن» و «گزینش قالب و شکل علائم آن‌ها» ذکر می کند.

کارگردانی غیر خودنمایانه

از این منظر می توان سبک و اثرگذاری بهرنگ توفیقی را در کارگردانی «افرا» قابل توجه دانست و با قدری ارفاق و اغماض، امتیاز مناسبی به او داد. توفیقی چه در طراحی دکوپاژ و میزانسن و چه انتخاب بازیگران به عنوان دو رکن اساسی در کارگردانی، چنان در تصویری کردن متن، عملکرد غالب و در عین حال نامحسوس، نرم و غیر خودنمایانه ای داشته که مخاطب در طول تماشای سریال به هیچ وجه حضور او را حس نمی کند.

توفیقی اینجا نه دوربینش را به حرکات عشوه گرانه و بی دلیل واداشته و نه از مکث های نابجا و اغراق های آزار دهنده در بازی بازیگرانش خبری هست. او بعد از سال‌ها فعالیت در مقام کارگردان در تلویزیون نیک می داند چطور یک درام را به سبک خاص خود روایت کند که نه متهم به تکرار و سری کاری شود و نه از مدیومی که به آن تعلق خاطر دارد، بیرون بزند. توفیقی حتی احتمالاً با حضور در اتاق تدوین نیز کوشیده این یکدستی کار را حفظ کند و به آن نمود عینی بخشد.

مقایسه سریال قبلی توفیقی، «آقازاده» با «افرا» و تفاوت های پلتفرمی، روایی و فرمی هر یک نیز بخوبی مؤید این مساله است.

اینجا توفیقی با درک کارکردهای تلویزیون، از افراط در طراحی حرکات دوربین گریخته و حتی بهره وری او از هلی شات نیز بنا به مقتضیات سکانس و با بررسی و هدفمندانه صورت گرفته است. التهابی که او در سکانس‌های تعقیب و گریز با حرکات دوربین و انتخاب درست قاب‌ها منتقل می کند و یا تعلیق درونی برخی سکانس‌ها که با مدیوم شات یا کلوزآپ های معنادار کارکرد و هویت یافته اند، از جمله همین شاخصه ها در کارگردانی سریال «افرا» هستند.

روزبه حصاری و عبور از کلیشه «بچه مهندس»

توفیقی همچنین می داند انتخاب کارشناسانه بازیگران می تواند چقدر در روند تصویرگری درام حائز اهمیت باشد و جانبخشی به کاراکترها را تسهیل کند. ضمن اینکه باید پذیرفت امروز در سینما و تلویزیون ما برای برخی نقش‌ها دایره انتخاب‌ها چندان گسترده نیست و باید با تن دادن به معذوریت ها و محدودیت ها، کستینگ را سر و سامان داد.

روزبه حصاری که ممکن بود بعد از سری مجموعه «بچه مهندس» در دام کلیشه نقش‌های مثبت و منطقی و به اصطلاح اتو کشیده بیفتد، در «افرا» با نقش مسعود، بازی بسیار درونی و کنترل شده ای دارد که در مواقع لزوم و به ضرورت موقعیت، به طرز باورپذیری فوران می کند و اوج و فرود می گیرد. توفیقی در مقام کارگردان مشخصاً حصاری را چنان هدایت و راهنمایی کرده که حتی در استفاده از لهجه برای این کاراکتر نیز شاهد نوعی کدگذاری ظریف و بدون مبالغه هستیم؛ چه رسد به اکت ها و موارد بازی در سکوت.

کیستی متمایز حاج محمود سریال «افرا» و دکتر امیر بحری در سریال «آقازاده»

این مسئله با مرور بازی مهدی سلطانی نیز کاملاً قابل لمس است. در «افرا» سلطانی در نقش حاج محمود به طور قطع با «دکتر امیر بحری» در «آقازاده» متفاوت است و نشان و کیستیِ متمایزی دارد. اینجا سلطانی با تمرکز بر تجربه بالایش توجیه شده که در اوج تفرعنِ برآمده از مکنت و ثروت، چطور باید در جمع خانواده متواضع ظاهر شود و یا در مواجهه با مطالبه به زعمِ او وقیحانه زیردستانش، بدون پرخاشگری یا عقده گشایی، حرف خود را به کرسی بنشاند. در این باره شما را ارجاع می دهم به شیوه برخورد و لحن بیان او با وحید (پژمان بازغی) هنگام طرح درخواست خواستگاری برای برادرش پیمان و نیز شکل برخورد او در مقابل رفتارهای کنایه آمیز و خاص پسرش مسعود(حصاری) در دورهمی های خانوادگی.

توفیقی بی تردید در شکل گیری این جنس از بازی‌ها با هارمونی صحیح و همخوانی در کلیت اثر، نقش محوری و کلیدی داشته است. همین ضابطه و نسق را در دیگر ابعاد سریال «افرا» نیز می توان با موشکافی و ریزبینی، دریافت و به نشانه هایش واقف شد.

به نظر می رسد توفیقی حالا دیگر بدل به یک گزینه مطمئن برای سپردن مسئولیت ساخت سریال های فراتر از معمول ها و استانداردهای همیشگی شده است و می تواند اثری را تحویل دهد که در کنار شاخصه جذب مخاطب عام، بینندگان خاص را نیز با خود همراه کند. امتیازی که رسانه تلویزیون این روزها برای بقا و تداوم، بسیار به آن نیاز دارد.

انتهای پیام/