رویدادهای مختلف ملی و مذهبی همیشه برای
رسانه ملی فرصت مناسبی است جهت تولید آثار مرتبط با موضوع و محوریت مناسبتهایی که
در تقویم رسمی کشور آمده است. تلویزیون ایران طبق روال هر سال پیش از زمانهای مقرر
اقدام به تولید آثار داستانی و غیرداستانی میکند و این روند به سنتی همیشگی تبدیل
شده است. بهطور مثال مخاطبان با فرا رسیدن عید نوروز منتظر پخش سریالهایی با حالوهوای
شاد هستند و در ماه مبارک رمضان آثاری را با حالوهوای معنوی انتظار میکشند. ماه
محرم و صفر ازجمله مناسبتهای مهمی هستند که همواره برای تلویزیون و شبکههای مختلف
آن اهمیت داشتهاند و تولید هرساله سریالهای عاشورایی توسط تهیهکنندگان و
کارگردانهای مختلف گواهی بر این ادعاست.
اما تلویزیون، امسال برخلاف سالهای گذشته سریال جدیدی را
برای پخش در ماه محرم تولید نکرده و به بازپخش آثار تولید شده در سالهای قبل
بسنده کرده است، گویا موضوع مد نظر مدیران و برنامهسازان تولید آثار ترکیبی و گفتوگومحور
بوده و این در حالی است که آثار پخش شده طی روزها و هفتههای اخیر نتوانستهاند جای
خالی آثار داستانی را پر کنند؛ درصورتیکه واقعه عاشورا و اتفاقات سیاسی و اجتماعی
پس از آن، مملو از سوژههایی است که میتوانند برای مخاطبان تازگی داشته باشند.
اگر به سالهای قبل بازگردیم و سریالهای عاشورایی و ماه
محرمی را مرور کنیم به آثار درخشانی برخواهیم خورد که تولید و کارگردانی آنها به
عهده هنرمندان کاربلد بوده و بازیگران مطرحی در آنها ایفای نقش کردهاند. گزارش
پیش رو درباره سریالهایی است که طی سالهای گذشته تولید شدهاند و نامشان در لیست
بهترینهای تلویزیون ماندگار شده است.
«شب دهم»
تولید و پخش: سال۱۳۸۰
محصول شبکه یک سیما
تهیهکننده: حسن بشکوفه
کارگردان: حسن فتحی
بازیگران: حسین یاری، کتایون ریاحی، رویا تیموریان، اکرم
محمدی، ثریا قاسمی، پرویز پورحسینی، محمود پاکنیت، پرویز فلاحیپور و…
قصه سریال: جوانی لوطیمسلک به نام حیدر خوشمرام در تهران قدیم عاشق یک شاهزاده قجری به
نام فخرالزمان میشود و شاهزادهخانم بعد از اصرارهای جوان برای ازدواج، شرط میگذارد
که ۱۰شب تعزیه در زمان حکومت نظامی رضاخان برگزار کند. حیدر خوشمرام شرط را میپذیرد
و درنهایت از عشق زمینی به عشق حقیقی میرسد و در این راه جان میبازد.
ویژگیها و نکات قابل توجه: با اینکه پیش از سال۱۳۸۰ نیز آثار محرمی در تلویزیون
تولید شده بودند، اما سریال «شب دهم» را میتوان آغاز تولید سریالهایی با موضوع
ماه محرم دانست و حال این اثر تلویزیونی با گذشت ۱۲سال هنوز یکی از بهترین سریالهای
ماه محرم به حساب میآید و با وجود آنکه بارها از شبکههای مختلف به روی آنتن
رفته، اما همچنان مخاطبان خودش را دارد. نگاه عمیق به مقوله عشق و عاشورا و پیوندشان،
رمز ماندگاری سریالهای محرم است که نمونه آن را در سریال «شب دهم» میبینیم.
«سفر سبز»
تولید و پخش: سال۱۳۸۱
محصول شبکه سوم سیما
تهیهکننده: مجید اوجی
کارگردان: محمدحسین لطیفی
بازیگران: امین تارخ، پارسا پیروزفر، محمدرضا شریفینیا،
سارا خوئینیها، آزیتا حاجیان و گوهر خیراندیش.
قصه سریال: «سفر سبز» درباره زندگی جوانی به نام دنیل است که در ایران متولد شده اما بنا
به دلایلی در کودکی به آلمان منتقل شده و تحت سرپرستی خانوادهای آلمانی قرار گرفته
است. او بعد از دیدن خوابی مشکوک تصمیم میگیرد به ایران بیاید و خانواده واقعیاش
را پیدا کند. دنیل در طول مسیر پیدا کردن مادرش با ماجراهای فرعی زیادی روبهرو میشود
تا اینکه نهایتا گذشته او آشکار و محرز میشود. در ادامه قصه، مشخص میشود که دنیل
فرزند زن و شوهری دانشجو و مبارز در زمان انقلاب اسلامی ایران بوده که توسط شخصی به
ساواک معرفی میشوند و فرزندشان دنیل به آلمانیها فروخته میشود.
ویژگیها: سریال «سفر سبز» با اینکه بهصورت مستقیم به واقعه کربلا و محرم نمیپرداخت،
اما از آنجایی که یک سال پس از «شب دهم» به روی آنتن رفت، خاطره خوش آن سریال و
پخش آن در ماه محرم باعث شد مخاطبان به دیدن این اثر تلویزیونی بنشینند. بهجز
کارگردانی خوب محمدحسین لطیفی و قصه پرکنش اثر، حضور بازیگرانی چون پارسا پیروزفر،
امین تارخ و محمدرضا شریفینیا یکی دیگر از دلایل موفقیت این سریال به حساب میآید.
«معصومیت از دست رفته»
تولید و پخش: سال۱۳۸۲
محصول شبکه سوم سیما
تهیهکننده: محمد مسعود
کارگردان: داوود میرباقری
بازیگران: امین تارخ، فریبا کوثری، سارا خوئینیها، داریوش
فرهنگ، زندهیاد داود رشیدی و اکبر عبدی.
قصه سریال: شخصیت اصلی شوذب نام دارد و یکی از یاران حضرت علی(ع)
است که به سمت خزانهدار کوفه و امویان برگزیده شده است. او در میان عشق دو زن با
نامهای ماریا و حمیرا گرفتار میشود و درنهایت پس از شک و دودلی بسیار با ماریا ازدواج
میکند؛ اما ماریا پس از چندی به دلیل رفتوآمدهای مکرر حمیرا، نسبت به او بیمحبت
شده و درنهایت او را ترک میکند. در ادامه ماریا در هنگام به دنیا آوردن پسرش از دنیا
میرود و شوذب با حمیرا ازدواج میکند. چند سال بعد پسر شوذب که زید نام دارد بهطور
اتفاقی عاشق ربابه، دختر حمیرا میشود و در این راه کشته میشود، شوذب هم دیوانه شده
و ربابه را در مجلس عروسیاش میکشد؛ اما نهایتاً بهوسیله سواری از زندان نجات مییابد.
ویژگیها و نکات قابل توجه: بیشک داوود میرباقری یکی از کارگردانهایی است که بر
تاریخ اسلام اشراف دارد و مخاطبان نیز به این امر واقفند. داوود میرباقری پس از
کارگردانی سریال «امام علی(ع)» توانست اعتماد مخاطبان را بیش از پیش نسبت به آثارش
جلب کند. ایده و مضمون بکر، فیلمنامه منسجم، شخصیتپردازیهای درست و ریتم مناسب،
برخی از دلایل موفقیت سریال «معصومیت از دست رفته» به حساب میآیند.
«غریبانه»
تولید و پخش: سال۱۳۸۳
محصول شبکه پنج سیما
تهیهکننده: صدیقه صحت
کارگردان: قاسم جعفری
بازیگران: حسن جوهرچی، حسن اسدی، مهدی سلوکی، پرستو
گلستانی، عزتاله مهرآوران.
قصه سریال: «غریبانه» داستان مقابله دو جبهه وفاداران به کربلا و فراموشکنندگان کربلاست؛
کسانی که برای حق و عدالت میجنگند و کسانی که بهخاطر مصالح شخصی خود قصد قربانی
کردن عدالت را دارند.
ویژگیها و نکات قابل توجه: سریال «غریبانه» با آنکه بهصورت مستقیم به واقعه کربلا
میپردازد و اثری تاریخی به حساب میآید، اما در کارنامه قاسم جعفری اثری شاخص به
حساب نمیآید و بهدلیل بروز حاشیههای بسیار درباره یکی از بازیگران زن سریال آن
سالها، هرگز از رسانه ملی باز پخش نشد. در همان سالها شبکه پنج سیما، نسخهای ۹۰دقیقهای
از این سریال را روی آنتن فرستاد. این نسخه به گونهای تدوین شده بود که حضور
بازیگر حاشیهساز آن به چشم نیاید که طی این روند اثر آسیب بسیار دید و ماهیت خود
را از دست داد، زیرا قصه تغییر کرده بود.
«پریدخت»
تولید و پخش: سال ۱۳۸۶
محصول شبکه دوم سیما
تهیهکننده: رامین عباسیزاده
کارگردان: سامان مقدم
بازیگران: لیلا حاتمی، علی مصفا، شاهرخ استخری، کامبیز
دیرباز و داریوش ارجمند.
قصه سریال: «پریدخت»، داستان زندگی دختر حاجمیرزا یکی از سرشناسان مومن شهر است که در سال۱۳۱۴
رقم میخورد. داستان با فراز و فرود زندگی پریدخت جلو میرود تا فاجعه مسجد گوهرشاد
و کشف حجاب پیش میآید. مرحله دوم زندگی پریدخت با تبعید رضاشاه و روی کارآمدن محمدرضا
پهلوی آغاز میشود و قصه تا بعد از کودتای ۲۸مرداد ادامه مییابد. مثلث عشقی مبهم میان
پریدخت، نادر و نصرت، جوهره داستان است؛ نصرت با چلهنشینی در خانه میرزا دلباخته دختر
او میشود و نادر، خانزادهای که از دختر مورد علاقهاش دور میشود. سامان مقدم
با سریال «پریدخت» تلاش کرد قصههای روزمره زندگی مردم را با تحولات تاریخی آن دوره
پیوند بزند و نقطه قوت اثر همین نکته است که با بازی متفاوت بازیگران آن بهویژه لیلا
حاتمی، علی مصفا، داریوش ارجمند، کامبیز دیرباز و مهرداد ضیایی به نتیجه رسیده
است.
ویژگیها و نکات قابل توجه: «پریدخت» سامان مقدم را میتوان دیگر سریال ماندگار تلویزیون
برای ماه محرم دانست که توانست گریزی به تاریخ معاصر ایران در سده اخیر بزند.
«پریدخت» روایتی عاشقانه-عامیانه در دل محرم و اعتراضهای مردم در زمان رژیم ستمشاهی
است.
«آخرین دعوت»
تولید و پخش: سال۱۳۸۷
محصول شبکه دوم سیما
تهیهکننده: مهران رسام
کارگردان: حسین سهیلیزاده
بازیگران: فرامز قریبیان، حامد بهداد، پرویز فلاحیپور،
الهام حمیدی و…
قصه سریال: سریال «آخرین دعوت» درباره زندگی استاد دانشگاهی است که طی سفری کاری به یکی از
شهرهای مرزی کشور در غرب دچار سانحه شده و بعد از به هوش آمدن در بیابان، متوجه میشود
به سال۶۰ هجری برگشته و واقعه عاشورا نیز در شرف وقوع است که این اتفاقات درونمایه
اصلی سریال را تشکیل میدهد.
ویژگیها و نکات قابل توجه: درآمیختن تاریخ معاصر و تاریخ کهن یعنی سال۶۰ هجری یکی از
ویژگیهای سریال «آخرین دعوت» است.
«مختارنامه»
تولید و پخش: سال ۱۳۸۹
محصول سیمافیلم و شبکه اول سیما
تهیهکننده: محمود فلاح
کارگردان: داوود میرباقری
بازیگران: فریبرز عربنیا، فرهاد اصلانی، مهدی فخیمزاده،
رضا کیانیان، محمد فیلی، رضا رویگری، فریبا کوثری، انوشیروان ارجمند، ژاله علو
و…
قصه سریال: داستان سریال «مختارنامه» از زخمی شدن حسن بنعلی(ع) و رفتن امام به مدائن که
حاکم آن عموی مختار است شروع میشود. مختار از طرف عمو فرا خوانده میشود تا از
امام حسن(ع) محافظت کند. پس از شهادت امام حسن(ع) توسط همسرش جعده، داستان به وقایع
سال۶۰ هجری و مرگ معاویه و حکومت یزید و جریان بیعت گرفتن از امام حسین(ع) رفته و درنهایت
پنج سال بعد از حادثه عاشورا، مختار بهعنوان رهبر چهارمین قیام پس از عاشورا با متحد
کردن شیعیان با شعار «یالثارات الحسین» به خونخواهی حسینبنعلی(ع) و شهدای کربلا قیام
میکند.
ویژگیها و نکات قابل توجه: یکی از نکات قابل توجه سریال «مختارنامه» پروداکشن سنگین و
تولید عظیم آن است. طراحی لباس بازیگران و طراحی صحنه باورپذیر این اثر تلویزیونی،
یکی از ویژگیهایی است که این اثر را نسبت به دیگر آثار تاریخی منحصربهفرد کرده
است. فیلمبرداری سریال «مختارنامه» زمان زیادی برده است. تولید این سریال از
سال۱۳۸۲ آغاز شده و در سال۱۳۸۸ به پایان رسیده است. فیلمبرداری آن نیز در تهران، قزوین،
تاکستان، ورامین، آبادان، شوشتر، شهریار، آران و بیدگل، اسلامشهر، کویر سفیدشهر و شاهرود
انجام شده است. گفتنی است سریال «مختارنامه» دارای ۷۰۰ سکانس است که ۱۰۰ سکانس آن
مربوط به پنج جنگ بزرگ هستند. علاوه بر بازی خوب بازیگران، نوع طراحی جنگها نیز
دیگر ویژگی سریال «مختارنامه» است که میرباقری و عواملش برای تولید آنها زحمات
بسیاری کشیدهاند. سریال «مختارنامه» پس از پخش، بارها از شبکههای مختلف
تلویزیونی بازپخش شده و این تکرار همچنان ادامه دارد.
«فرات»
تولید و پخش: سال۱۳۹۰
محصول شبکه دوم سیما
تهیهکننده: محمدعلی اسلامی
کارگردان: مازیار میری
بازیگران: اکبر زنجانپور، حسن پورشیرازی، گوهر خیراندیش،
حمید ابراهیمی، رامین راستاد، نفیسه روشن، سارا بهرامی و..
قصه سریال: داستان سریال «فرات» از آنجا آغاز میشود که حاجابراهیم از سوی صمیمیترین
دوست خود که رابطه عاطفی بسیاری با او دارد زخم عمیقی میخورد، اما نمیداند که ریشه
این اتفاق از سوی چه کسی است و از کجا نشأت گرفته است. بعد از مدتی حاجابراهیم از
واقعیت ماجرا باخبر میشود و واکنش شدیدی از خود نشان میدهد. درواقع فرات یک قصه عام
است که شخصیت حاجابراهیم طی آن در مسیر انتخابی مهم و امتحانی بزرگ قرار میگیرد.
ویژگیها و نکات قابل توجه: مازیار میری دو سال پس از ساختن سریال موفق «گاوصندوق»
سریال «فرات» را برای پخش در ماه محرم ساخت و استقبال از سریال «گاوصندوق» باعث شد
که مخاطبان آثار او را بیش از قبل جدی بگیرند و نکته دیگر اینکه سریال «فرات» در
میان آثار تلویزیونی و سینمایی مازیار میری اثری متفاوت به حساب میآید؛ زیرا
موضوع و مضمونی مذهبی دارد و دیگر آثار این فیلمساز چنین فضایی ندارند.
«عقیق»
تولید و پخش: سال۱۳۹۶
تهیهکننده: محمدرضا شفیعی
کارگردان: بهرنگ توفیقی
بازیگران: شبنم مقدمی، نسیم ادبی، بهزاد فراهانی، نادر فلاح
و هدایت هاشمی.
قصه سریال: داستان سریال «عقیق» در سال١٣٠٨ هجرى شمسى و توسط یکی از شخصیتها به نام احد
شیرو روایت میشود که کارش خریدوفروش تریاک است و به مالش تعرض شده است. شیرو براى
گرفتن حقش به تهران مىآید، اما آمدن به تهران براى او گران تمام مىشود و
ماجراهایی را پیش میآورد.
ویژگیها و نکات قابل توجه: سریال «عقیق» عاشقانهای است در دل تاریخ که سعید نعمتاله
آن را در ۱۰قسمت به نگارش درآورده است. بعد از «پشت بام تهران» و «زیر پای مادر»،
«عقیق» سومین همکاری مشترک نعمتاله با بهرنگ توفیقی به حساب میآید. سریال «عقیق»
طی زمان تولید در سکوت مطلق خبری تولید شد و درگیر حاشیههای مرسوم نبود و
فیلمنامه منسجم و بازی خوب بازیگران باعث محبوبیت آن نزد مخاطبان شد.
دیگر سریالهای ماه محرمی چه آثاری هستند؟
«باران عشق» به تهیهکنندگی ایرج محمدی و کارگردانی احمد
امینی(تولید و پخش ۱۳۸۰)، «روزهای اعتراض» به تهیهکنندگی مهرام رسام و کارگردانی
حسین سهیلیزاده(تولید و پخش ۱۳۸۴)، «جابربنحیان» به تهیهکنندگی محمدتقی انصاری
و کارگردانی جواد افشار(تولید و پخش ۱۳۸۵)، «نفس شیرین» به تهیهکنندگی کیان
باباییان و کارگردانی سیامک خواجهوند(تولید و پخش ۱۳۹۵)، «در قصهها زندگی میکنند»
به تهیهکنندگی محمدهادی پروین و کارگردانی داوود بیدل(تولید و پخش ۱۳۹۵)،
«علمدار» به تهیهکنندگی زهرا جامی و جعفر موحد با کارگردانی جعفر موحد(تولید و
پخش ۱۳۹۵)، «هاتف» به تهیهکنندگی نعمت چگینی و کارگردانی داریوش یاری(تولید و پخش
۱۳۹۶)، دیگر آثاری هستند که برای پخش در ماه محرم تولید شدهاند و به روی آنتن
شبکههای مختلف سیما رفتهاند.
وحید خانهساز
هنوز دیدگاهی منتشر نشده است