هفته دفاع مقدس از روز شنبه ۳۱شهریورماه
آغاز شده و رسانه ملی نیز طبق روال هر سال با تولید برنامه‌‌های مختلف و متنوع به
این واقعه تاریخی می‌پردازد تا به این ترتیب مخاطبان با جزییات جنگ و فداکاری‌‌ها و
ایثارگری‌‌های رزمندگان هشت سال دفاع مقدس بیشتر و بهتر آشنا شوند. از سال۱۳۶۸
تاکنون چندین سریال با موضوع جنگ تولید شده‌اند که تنها برخی از آن‌ها تاثیرگذاربوده‌اند
و به مذاق مخاطبان خوش آمده‌اند و همین معدود آثار ماندگار توسط کارگردان‌‌هایی تولیده
شده که از نسل جنگ بوده‌اند و این اتفاق مهم را عینا تجربه کرده‌اند. اما این
کارگردان‌‌ها چه کسانی هستند و به تولید چه آثاری پرداخته‌اند و دلیل موفقیت و
ماندگاری آثارشان چیست؟

ابراهیم حاتمی‌کیا

ابراهیم حاتمی‌کیا را بیشتر به‌عنوان کارگردان سینما و با
فیلم‌هایی چون «از کرخه تا راین»، «آژانس شیشه‌ای» و «روبان قرمز» می‌شناسند؛ اما
این کارگردان که طی سال‌های اخیر به تولید آثار نسبتا ضعیف پرداخته و فیلم‌های
اخیرش نتوانسته‌اند آنچنان که باید، نظر مخاطبان و منتقدان را جلب کنند، در دهه‌‌های
قبل، آثار قابل تاملی را درباره جنگ ساخته و یکی از معدود کارگردان‌‌هایی است که
منحصراً به تولید آثار جنگی می‌پردازد. ابراهیم حاتمی‌کیا علاوه بر فعالیت مستمر سینمایی‌‌اش
در تلویزیون نیز فعال بوده و دو سریال «خاک سرخ» و «حلقه سبز» را در کارنامه دارد
که اولی درباره جنگ است و در قالب قصه‌ای روان و گویا به آثار مخرب جنگ تاثیر آن
بر زندگی افراد مرزنشین پرداخته است.

سریال «خاک سرخ» نوشته مسعود بهبهانی‌نیا به تهیه‌کنندگی
منوچهر محمدی است و بازیگرانی چون پرویز پرستویی، مهتاب کرامتی، حبیب رضایی، لاله
اسکندری، بهناز جعفری در آن ایفای نقش کرده‌اند. قصه سریال «خاک سرخ» درباره دختری
به نام لیلا است که در پی حوادثی به جست‌وجوی هویت گمشده‌‌اش می‌پردازد. این سریال
در ابتدای دهه۸۰ تولید شد و به روی آنتن شبکه یک سیما رفت و پس از آن بارها بازپخش
شد.

رسول ملاقلی‌پور

زنده‌یاد رسول ملاقلی‌‌پور پیش از آن‌که کارگردان تلویزیون
باشد چند اثر سینمایی درباره دفاع مقدس ساخته و پیش از آن نیز در جبهه‌‌ها حضور
داشته و با دوربین آنالوگش به ثبت وقایع جنگ پرداخته است. رسول ملاقلی‌‌پور طی سال‌های
فعالیتش در عرصه سینما آثار متفاوتی را درباره جنگ جلوی دوربین برد که «نینوا»،
«بلمی به سوی ساحل»، «قارچ سمی» و «مزرعه پدری» برخی از این فیلم‌ها هستند. تنها
اثر تلویزیونی رسول ملاقلی‌پور، فیلم-مجموعه‌ای به نام «سفر به چذابه» است که
تولید آن در سال۱۳۷۳ آغاز شد و سه سال بعد به روی آنتن تلویزیون رفت. این اثر براساس
دو فیلم «سفر به چذابه» و «نجات‌یافتگان» ساخته شده و قصه آن درباره گروهی گردشگر است
که به مناطق جنگی می‌‌روند و هر کدام از زمان جنگ داستانی در ذهن دارند. سریال
«سفر به چذابه» بارها از شبکه‌‌های مختلف سیما به روی آنتن رفته و همچنان مخاطبان
خودش را دارد. نویسنده این فیلم-مجموعه زنده‌یاد ملاقلی‌‌پور است و مسعود کرامتی،
فرهاد اصلانی، حبیب دهقان‌نسب و علی سلیمانی برخی از بازیگران آن هستند.

گفتنی است، «سفر به چزابه» علاوه بر کارگردانی موفق ملاقلی‌‌پور،
با سود بردن از بازی‌های روان بازیگران و فیلمبرداری موفق فرهاد صبا همچنین تدوین کم‌نقص
شهرزاد پویا به یکی از آثار ماندگار تلویزیون در عرصه دفاع مقدس تبدیل شده است.

یداله صمدی

یداله صمدی یکی از کارگردان‌‌های قدیمی سینماست که از اوایل
دهه۵۰ پا به عرصه سینما گذاشته و طی دوران فعالیتش چند اثر مهم سینمایی ساخته است
که از میان آن‌ها می‌توان به «اتوبوس»، «معجزه خنده»، «دونفرونصفی» و «شهرآشوب»
اشاره کرد. با نگاهی به کارنامه بلند بالای صمدی می‌توان فهمید که او کارگردان جنگ
نیست و در ژانرهای مختلفی به ساخت اثر پرداخته است؛ اما با این حال یکی از سریال‌های
ماندگار عرصه جنگ را او ساخته و به روی آنتن برده است. «شوق پرواز» نام سریالی است
که یداله صمدی کارگردانش بوده و قصه آن درباره زندگی شهید بابایی یکی از خلبان‌‌های
غیور نیروی هوایی است که شهاب حسینی نقشش را بازی می‌کند.

مرحله پیش‌تولید سریال «شوق پرواز» که در زمان تولید و پیش
از آن با حاشیه‌‌هایی همراه بود در سال۱۳۷۶ آغاز شد و بخش‌هایی از فیلم که مربوط به
دوران کودکی شهید بابایی در شهر قزوین بود فیلمبرداری شد. کارگردانی سریال در این دوره
بر عهده حسین قاسمی جامی و نویسندگی سه تن از نویسندگان ارتش گذاشته شده بود که به‌علت
اختلاف‌نظرهای به‌وجود آمده بین عوامل، تولید در همان ابتدا متوقف شد؛ اما پس از وقفه‌ای
۱۰ساله مجدداً از ۱۳۸۶ کلید خورد. در این دوره نویسندگی فیلمنامه کار مشترک ارتش، بنیاد
امور ایثارگران و جانبازان و خانواده شهید عباس بابایی بود. با ورود یداله صمدی به‌عنوان
کارگردان، تصویربرداری سریال «شوق پرواز» از خرداد۱۳۸۸ آغاز شد. ملیحه حکمت، همسر عباس
بابایی با دیدن فیلم «دل‌شکسته» تحت تاثیر بازی شهاب حسینی قرار گرفت و وی را برای
ایفای نقش همسرش در سریال پیشنهاد داد که با موافقت سایر عوامل تهیه روبه‌رو شد.
در این سریال الهام حمیدی ایفاگر نقش همسر شهید عباس بابایی است و از دیگر
بازیگران این اثر خوش‌ساخت می‌توان به کوروش تهامی، شهرام حقیقت‌دوست، افسانه
بایگان و فرهاد قائمیان اشاره کرد. سریال «هفت‌سین» دومین و آخرین سریالی است که
یداله صمدی آن را در سال۱۳۹۱ کارگردانی کرده و قصه آن ربطی به جنگ ندارد.

محمدعلی طالبی

مخاطبان نسل‌‌های پیشین و حتی دهه شصتی‌‌ها به‌خوبی سریال
«گل پامچال» را به یاد دارند؛ اثری که درباره جنگ بود و در اواخر دهه۶۰ تولید شد و
به روی آنتن رفت و در زمان خودش یکی از پرمخاطب‌ترین سریال‌های تلویزیونی بود.
کارگردان این اثر تلویزیونی محمدعلی طالبی است؛ هنرمندی که موفقیتش را در تلویزیون
تکرار نکرد، شاید به این دلیل که تمرکزش بر ساخت آثار سینمایی بود. حال نیز اغلب
مخاطبان و کارشناسان او را به‌عنوان کارگردان ژانر کودک می‌شناسند. به هرحال
محمدعلی طالبی با ساخت سریال «گل پامچال» نام خود را در لیست ماندگاران عرصه دفاع
مقدس ثبت کرده است. قصه سریال «گل پامچال» درباره مصائب دختری جنوبی به نام لیلا
است که همه اعضای خانواده‌‌اش را در جنگ از دست داده و دست تقدیر او را به شمال
کشور می‌برد و در این میان ماجراهایی رخ می‌دهد. فیلمنامه پرکنش «گل پامچال» را
کامبوزیا پرتوی نوشته و گروه تلویزیونی شاهد و محمدعلی طالبی تهیه‌کنندگی آن را به
عهده داشته‌اند. از بازیگران این سریال نیز می‌توان به فاطمه معتمدآریا، زنده‌یادان
داود رشیدی و کیومرث ملک‌مطیعی، رضا بابک و بهزاد رحیم‌خانی اشاره کرد. سریال «گل
پامچال» در سال۱۳۷۰ تولید شد و از شبکه اول سیما به روی آنتن رفت. «داستان
ریاضیدانان» نیز دیگر سریال محمدعلی طالبی است که قصه آن ربطی به جنگ ندارد و برای
رده سنی کودک و نوجوان ساخته شده و در سال۱۳۶۲ به روی آنتن رفته است.

یادی
از دیگر کارگردان‌ها

همان‌طور که گفته شد از اواخر دهه۶۰ و با پایان یافتن جنگ
کارگردان‌‌های زیادی به تولید اثر با موضوع جنگ و دفاع مقدس پرداخته‌اند. از میان
این کارگردان‌‌ها می‌توان به ابوالقاسم طالبی، عبدالحسین برزیده، حسین قاسمی‌جامی،
احمد مرادپور، مسعود جعفری‌جوزانی اشاره کرد که با ساخت آثار باکیفیت گوشه‌‌های از
مضرات جنگ ویرانگر را به تصور کشیده‌اند.

با آرزوی سلامتی و طول عمر برای این هنرمندان.

وحید خانه‌ساز