ژانر پلیسی-معمایی در همه جای دنیا طرفداران
بسیاری دارد و تفاوتی نمی‌کند که آن اثر، فیلمی سینمایی باشد یا سریالی تلویزیونی.
حال دیگر سال‌هاست که فیلم‌های خارجی در سینماهای ما اکران نمی‌شوند و تلویزیون
نیز تمایلی به پخش سریال‌های خارجی پلیسی ندارد و تولیدات داخلی نیز جز تعدادی
معدود، اغلب آثار ضعیفی هستند که توجه و رضایت مخاطب را جلب نمی‌کنند.

با وجود آن‌که رسانه ملی در سال‌های اخیر اشتیاقی به پخش
آثار معمایی خارجی ندارد، اما در سال‌های نه‌چندان دور، سریال‌هایی روی آنتن شبکه‌‌های
مختلف می‌رفتند که از کیفیت بالایی برخوردار بودند و صدای ناب و منحصربه‌فرد
دوبلورهای کاربلد به جذابیت‌‌های آن‌ها افزوده بود و همه این‌ها باعث شده بود که
مخاطبان به دیدن آن آثار علاقه نشان دهند. به این ترتیب اگر از مخاطبان دهه۵۰ و ۶۰
و حتی قبل‌تر در این‌باره سوال کنیم، به احتمال زیاد نام چند اثر پلیسی-معمایی را
به یاد دارند و حتی می‌توانند ماجرا و قصه آن را تعریف کنند، که این نشان از کیفیت
آثار پخش‌شده دارد.

گزارش پیش رو درباره آثار پلیسی، معمایی ماندگاری است که طی
سال‌های اخیر از شبکه‌‌های مختلف تلویزیون ایران پخش شده‌اند و به‌نوعی ماندگار
شده‌اند.

«پوآرو»

درباره سریال: «پوارو» یکی از آثار موفق تلویزیونی است که با اقتباس از رمانی به همین نام
نوشته جنایی‌‌نویس مشهور آگاتا کریستی به رشته تحریر درآمده و تاکنون چندین نسخه
سینمایی و تلویزیونی بر مبنای آن تولید شده و در ایران نیز طرفداران بسیاری دارد.
گفتنی است نسخه بریتانیایی این سریال از ۸ژانویه۱۹۸۹ تا ۱۳نوامبر۲۰۱۳ به مدت ۲۵سال
از شبکه آی‌تی‌وی(ITV1) پخش می‌شد. در این اثر که ۱۳فصل و ۷۰قسمت است، دیوید سوشی در نقش
کاراگاه مشهور هرکول پوآرو بازی کرده ‌است و در طول قصه به پرونده‌‌های پیچیده‌ای
می‌پردازد و پس از کش‌وقوس‌‌های بسیار، گره از معماهای موجود می‌گشاید.

پوآرو را می‌توان از مشهورترین شخصیت‌های داستانی تاریخ ادبیات
دانست. او در بیش از سی داستان بلند و بیش از پنجاه داستان کوتاه به‌عنوان شخصیت اصلی
ظاهر شده‌ است. او بلژیکی است و قبلاً عضو نیروی پلیس بلژیک بوده اما داستان‌های او
وقتی آغاز می‌شود که به انگلستان می‌رود و به‌عنوان کاراگاه خصوصی فعالیت می‌کند. هرکول
پوآرو شخصیتی مرتب و منضبط است که به غذا و غذا خوردن علاقه خاصی دارد.

«خانم مارپل»

سریال «خانم مارپل» که در زمان پخش از رسانه ملی، مورد
استقبال مخاطبان قرار گرفت، اثری تلویزیونی است که از رمانی به همین نام نوشته
آگاتا کریستی اقتباس شده و درباره کاراگاهی باهوش و زیرک به نام خانم مارپل است که
در هر قسمت با اتفاق و حادثه‌ای مواجه می‌شود و تلاش می‌کند که با یافتن سرنخ‌‌هایی
جزیی و ریز به حل معماهای موجود بپردازد.

شخصیت خانم مارپل اولین بار در داستان کوتاه « باشگاه سه‌شنبه
شب» که در سال۱۹۲۶ نوشته شده، به خوانندگان معرفی شد. جین مارپل که با نام خانم مارپل
نیز شناخته می‌شود، یکی از شخصیت‌های داستانی نویسنده جنایی‌‌‌نویس انگلیسی، آگاتا
کریستی است. مارپل زن مسن و تنهایی است که برای تفنن به حل مسائل جنایی می‌پردازد.
مارگارت رادرفورد و جوان هیکسون بازیگرانی هستند که در آثار مختلف نقش او را بازی
کرده‌اند.

گفتنی است آگاتا کریستی در آثار متعددی از خانم مارپل
استفاده کرده و همین موضوع باعث محبوبیت خانم مارپل شده است. «قتل در خانه کشیش»،
«جسدی در کتابخانه»، «انگشت متحرک»، «اعلام یک قتل»، «قتل با آیینه»، «جیب پر از چاودار»،
«قطار ساعت۴:۵۰ از پدینگتون»، «آیینه سرتاسر ترک برداشت»، «راز کارائیب»، «در هتل برترام»،
«فرشته انتقام» و «جنایت خفته» آثار مکتوبی هستند که خانم مارپل در آن‌ها حضور
دارد.

«شرلوک هلمز»

سریال «شرلوک هلمز» مجموعه‌ای تلویزیونی، محصول
بریتانیا است که اوایل دهه۷۰ به روی آنتن تلویزیون رفت و پس از آن نیز از شبکه‌‌های
مختلف بازپخش شد. در این سریال، جرمی برت؛ بازیگر انگلیسی در نقش هلمز و دیوید برک
و ادوارد هاردویک به‌ترتیب در نقش دکتر واتسن ایفای نقش کرده‌اند.

داستان سریال «شرلوک هلمز» در لندن اتفاق می‌افتد و به ماجراهای
کاراگاه خصوصی، شرلوک هلمز می‌پردازد که به همراه دوست صمیمی‌‌اش دکتر جان واتسون در
حل پرونده‌های جنایی به اسکاتلندیارد مشاوره می‌دهد که البته در طی داستان افرادی دیگری
نیز در حل معماها به او کمک می‌کنند.

سریال «شرلوک هلمز» اثری اقتباسی است که شخصیت اصلی آن یعنی
کاراگاه هلمز نخستین بار در سال۱۸۸۷میلادی توسط نویسنده و پزشک اسکاتلندی سر آرتور
کانن دویل ساخته و پرداخته شد. پس از مرگ سر آرتور کانن دویل نیز نویسندگان متعددی
سعی کردند راه وی را ادامه دهند و نگارش داستان‌‌های شرلوک هلمز را به عهده بگیرند.
آدریان پسر سر آرتور کانن دویل، یکی از نویسندگانی است که به اتفاق جان دیکسون
مجموعه‌ای را با عنوان «شاهکارهای شرلوک هولمز» به چاپ رسانده است.

شرلوک هلمز، فارغ‌التحصیل دانشگاه آکسفورد، کاراگاهی خصوصی و
شخصیتی داستانی است که براساس داستان‌ها، متولد یورکشایر انگلستان است و در اواخر قرن۱۹
و آغاز قرن۲۰ فعالیت می‌کرده است که در ترجمه‌های فارسی اغلب نام او را «شرلوک هولمز»
یا «شرلوک هلمز» نوشته‌اند. شهرت هلمز به‌دلیل قدرت استثنایی در مشاهده جزییات و رسیدن
به نتایج منطقی است. او در داستان‌‌های اصلی هیچ‌گاه خود را کاراگاه خصوصی نخوانده،
بلکه به‌عنوان کارگاه مشاور خود را می‌خواند و در نوع خود منحصربه‌فرد است.

سریال «ناوارو»

«ناوارو» نام سریالی پلیسی، معمایی است که در دهه‌‌های پیش
از تلویزیون ایران پخش شده و مورد استقبال مخاطبان قرار گرفته است. این سریال توسط
پییر گریمبلت و تیتو تاپین در ۱۰۹قسمت ۹۰دقیقه‌‌ای ساخته شده و بازیگر اصلی آن، روژه
هانن در نقش کمیسر آنتوان ناوارو است. در این سریال که از آن به‌عنوان یکی از مجموعه‌‌‌های
پلیسی موفق اروپا در سال‌های اخیر یاد می‌شود،‌ روژه هانن در نقش پلیسی اخلاق مدار
ظاهر شده که کمی پس از ناپدید شدن همسرش در پاریس با دخترش یولاندا زندگی کند.
ناوارو در بیشتر ماموریت‌‌هایش موفق به حل معماهایی می‌شود که در اثر حادثه‌ای ایجاد
شده‌اند.

در این سریال ناوارو که با دخترش رابطه‌ای صمیمی دارد، صرفا
پلیس نیست و مخاطب در جریان زندگی خصوصی‌‌اش قرار می‌گیرد و شاید دلیل محبوبیت این
شخصیت همین موضوع است. یکی از دلایل جذابیت سریال «ناوارو» در زمان پخش آن از
تلویزیون، موسیقی آن بود و البته دوبله خوب این اثر تلویزیونی به سرپرستی بهرام
زند که خودش نیز به جای ناوارو حرف می‌زند دیگر ویژگی این سریال است که در
ماندگاری آن تاثیر بسزایی داشته است.

کاراگاه دریک

سریال «کاراگاه دریک» محصول آلمان است و بین سال‌های ۱۹۷۴ و
۱۹۹۸ در ۲۸۱قسمت ۶۰دقیقه‌ای تولید شده و فیلمنامه آن را نمایشنامه‌‌نویس آلمانی،
هربرت راینکر به رشته تحریر درآورده و هلمون رینگلمان کارگردانی آن را به عهده
داشته است.

سریال «کاراگاه دریک» سال‌ها پیش، جمعه‌شب‌ها راس ساعت۲۰:۱۵
از تلویزیون ایران به روی آنتن می‌رفت و هواداران بسیاری داشت و در زمان خودش به
تعداد بینندگان رسانه ملی افزود. این سریال پلیسی، درباره کاراگاهی به نام اشتفان درک
با بازی هورست تاپرت است که به اتفاق دستیار وفادارش، او هری کلاین، پرونده‌‌های جنایی
مربوط شهر مونیخ و حومه آن را مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد و درنهایت با کمک
هوش بالایی که دارد معماهای موجود را حل می‌کند. سریال «کاراگاه دریک» نه‌تنها در
ایران که در بیش از ۱۰۰ کشور به روی آنتن رفته و همچنان یکی از آثار ماندگار ژانر
پلیسی است و اشتفان درک و او هری کالین شهرت خود را مدیون این سریال هستند.

«روباه پیر» یا «کاراگاه کاستر»

سریال «روباه پیر» که در ایران با نام « کاراگاه کاستر»
شناخته می‌شود، محصول آلمان است و در دهه‌‌های قبل از تلویزیون ایران پخش شده و
همچنان در یاد و خاطره مخاطبانی است که در سال‌های دور به تماشای آن نشسته‌اند.

موضوع سریال پلیسی-معمایی «کاراگاه کاستر» درباره عملیات‌هایی
بود که کاراگاه کاستر انجام آن‌ها را به عهده داشت و به کمک همکارانش و با یافتن
سرنخ‌‌های مهم به کشف معماهایی می‌پرداخت که در طول قصه رخ می‌دهد. اروین کاستر از
سال۱۹۷۶ تا ۱۹۸۵ شخصیت اصلی این سریال بود و پس از آن یعنی از سال۱۹۸۶ تا سال۲۰۰۷،
نقش اصلی آن، کاراگاه لئو کرس بود. یکی از دلایل ماندگاری سریال «کاراگاه کاستر»
دوبله منحصربه‌فرد آن است که توسط دوبلورهای کاربلد آن دوران انجام شده است.

در این سریال عطااله
کاملی به‌جای کاستر، غلامعلی افشاریه به‌جای هیمن، پرویز بهرام به
جای مارتین، ناصر ممدوح و خسرو شمشیرگران به‌جای ملینگرحرف زده بودند. حسین
باغی، محمد عبادی، شهروز ملک‌آرایی، هوشنگ قطعه‌ای، جواد پزشکیان، کیکاوس یاکیده، حسین
حاتمی، زهرا آقارضا، مهدی آرین‌نژاد، اصغر افضلی، رزیتا یاراحمدی، محمد یاراحمدی، ناصرنظامی،
زهره شکوفنده، نیکو خردمند، عزت‌اله گودرزی، عباس سلطانی، پرویز نارنجیها، کنعان کیانی
و خسرو شایگان دیگر دوبلورهایی بودند که به جای دیگر شخصیت‌‌های سریال صحبت کرده‌اند.

کاراگاه رکس

سریال پلیسی «کمیسر رکس» یا «کاراگاه رکس» محصول مشترک
اتریش و ایتالیاست که در زمان پخش فصل اولش از تلویزیون طرفداران بسیاری داشت. این
سریال بین سال‌های ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۴ در کشور اتریش ساخته شد و سال۲۰۰۷ فصل یازدهم آن در
ایتالیا مقابل دوربین رفت.

یکی از دلایل محبوبیت سریال «کاراگاه رکس» حضور سگی آموزش‌دیده
از ‌نژاد ژرمن شپرد بود که رکس نام داشت و در طول سریال همیشه با او بود که گره
اصلی را پیدا می‌کرد و ماموریت را با موفقیت به پایان می‌رساند. نام اصلی این سگ منحصربه‌فرد
سانتو فوم زیگلمر بود که بیجای صدایش می‌کردند که در فصل‌‌های بعد، سگ‌های دیگری
به جای او ایفای نقش کردند. در فصل اول این سریال که در ایران «بازرس و رکس» نام
داشت، ریچارد موزر هم‌بازی رکس بود. او کاراگاه سختگیری بود که با رکس دوست بود و
در زمینه پزشکی‌قانونی اطلاعاتی داشت.

سریال‌های معمایی ایرانی

با وجود آن‌که طی این سال‌ها چندین سریال پلیسی تولید شده‌اند
و نام نویسندگان، کارگردان‌ها و بازیگران مطرحی در تیتراژ آن‌ها به چشم می‌خورد
اما اغلب آن‌ها آن‌گونه که باید مورد توجه مخاطبان قرار نگرفته‌اند و در میان آن‌ها
تنها چند اثر کاراگاهی وجود دارد که به این قرارند.

سریال‌های «سر نخ»

به نویسندگی و
کارگردانی کیومرث پوراحمد با بازی جهانبخش سلطانی، بهزاد خداویسی، پروین‌دخت یزدانیان،
لیلی رشیدی که در سال۱۳۷۵ تولید شده و به روی آنتن شبکه اول سیما رفته است.

سریال «کاراگاه »

به نویسندگی و
کارگردانی حسن هدایت با بازی مریلا زارعی، نگار فروزنده، اکبر دودکار، مهدی سلطانی
و احمد نجفی که در سال۱۳۷۵ تولید شده و به روی آنتن شبکه اول سیما رفته است.

سریال‌‌های «کلانتر»، «کلانتر۲» و «کلانتر۳»

به نویسندگی و کارگردانی محسن شاه‌محمدی با بازی ایرج
نوذری، آناهیتا همتی، اردلان شجاع‌کاوه، مرجانه گلچین، مریم سلطانی، معصومه
آقاجانی، کیوان محمود‌نژاد و لیلا موسوی که به‌ترتیب در سال‌های ۱۳۸۲، ۱۳۸۴ و ۱۳۸۸
تولید شدند و از شبکه اول سیما به روی آنتن رفتند.

سریال «کاراگاه علوی۲»

به نویسندگی و کارگردانی حسن هدایت با بازی احمد نجفی، یوسف
مرادیان، سمیرا سیاح و رضا فیض نوروزی که در سال۱۳۸۷ تولید شد و از شبکه اول سیما
به روی آنتن رفته است. این سریال در ادامه سریال «کاراگاه» تولید شده است و در
میان مخاطبان به نام «کاراگاه علوی» مشهور است.

سریال «نوار زرد»

به نویسندگی کریم لک‌‌زاده و کارگردانی پوریا آذربایجانی با
بازی امیر آقایی، بهاره کیان‌افشار، سیروس گرجستانی، قاسم زارع و کمند امیر سلیمانی
که در سال۱۳۹۶ تولید شده و به روی آنتن شبکه دوم سیما رفته است.

وحید خانه‌ساز