به گزارش صبا، مرکز آمار ایران طی گزارشی از افزایش ۹۳٫۵ درصدی تعداد
کتابخانه‌های ایران خبر داده است.

براساس این گزارش، تعدادکتابخانه‌های عمومی کشوردر طول ۱۰ سال گذشته یعنی در سال ۱۳۹۵، نسبت به سال ۱۳۸۵، ۹۳٫۵ درصد افزایش
یافته است به طوری که از ۱۷۲۹ کتابخانه در سال ۱۳۸۵، به ۳۳۴۶ کتابخانه در سال ۱۳۹۵
رسیده است.

مناطق محروم و کتابخانه‌های اندک

طی این گزارش، تهران با ۲۹۷، اصفهان با ۲۹۵، خوزستان با ۲۱۶، فارس با
۲۱۳ و خراسان رضوی با ۲۰۴ کتابخانه، بیشترین تعداد کتابخانه‌های عمومی کشور را به
خود اختصاص داده‌اند.

در این میان استان‌های چهارمحال‌وبختیاری با ۶۳، خراسان شمالی با ۶۲،
لرستان با ۵۲، ایلام با ۴۸ و قم با ۳۹ کتابخانه، کمترین تعداد کتابخانه‌های
عمومی کشور را به خود اختصاص داده‌اند.

در این میان نکته‌ای که توجه را جلب می‌کند این است که اغلب استان‌هایی
که از نظر اقتصادی شرایط مناسبی ندارند و شهروندان آن استان‌ها از امکان مالی کم‌تری
برای خرید کتاب برخوردار هستند، از تعداد اندک‌تری کتابخانه برخوردار هستند. در
میان استان‌های محروم، تنها خوزستان از شرایط مناسب‌تری برخوردار است و این استان
با ۲۱۶ کتابخانه، بعد از تهران و اصفهان، سومین استانی است که شرایط مناسبی دارد
اما این‌که در میان استان‌های محروم تنها یک استان از بیش از دویست کتابخانه
برخوردار باشد و تمرکز احداث کتابخانه‌های عمومی بر شهرهای بزرگ قرار بگیرد، سبب
می‌شود دسترسی به کتاب در مناطق محروم با مشکل مواجه شود.

استان تهران و کتابخانه‌هایی که تجهیز نمی‌شوند

اما این آمار به نکته مهم دیگری هم پرداخته است؛ آمار تعداد کتاب
نسبت به فرد؛ طبق این آمار برای هر شهروند یزدی ۱٫۷۵ کتاب، سمنانی ١.۵٢ کتاب، زنجانی
١.٢ کتاب، خراسان جنوبی ١.٠۵ کتاب و چهارمحال بختیاری ۰٫۹۶ کتاب، در کتابخانه‌های عمومی
این استان‌ها وجود داشته که جزوه استان‌های بیشترین کتاب نسبت به فرد در بین استان‌ها
است.

اما نسبت تعداد کتاب به تعداد شهروندان در استان‌های هرمزگان با ۰٫۳۶
کتاب، لرستانی با ۰٫۳۵کتاب، قم ۰٫۳۴ کتاب، سیستان و بلوچستان ۰٫۲۳ کتاب و تهران ۰٫۱۹ کتاب، کمترین کتاب نسبت به
هر شهروند در کتابخانه‌های عمومی، را داشته‌اند.

نکته‌ای که در این بخش قابل‌توجه است، نسبت اندک تعداد کتاب به نفر
در استان تهران است! این استان که بیشتری تعداد کتابخانه عمومی را دارد، کمترین
نسبت کتاب به نفر را هم داراست و این مساله نشان می‌دهد نسبت به تجهیز کتابخانه‌ها،
کاری اصولی و بر اساس پژوهش صورت نگرفته است.

تاثیر گرانی بر استقبال مردم از کتابخانه‌ها

طبق گزارشی که مرکز آمار منتشر کرده است، تعداد اعضای کتابخانه‌های
عمومی در سال ۱۳۹۵ نسبت به سال ۱۳۸۵، ۲٫۲ برابر شده و تعداد اعضای کتابخانه‌ها با
رشدی ۱۲۰ درصدی مواجه شده است که می‌توان دلیل این امر را گران شدن ناگهانی قیمت
کتاب در سال‌های اخیر و کاهش قدرت خرید مردم دانست. این مساله می‌تواند سبب شود
علاقه‌مندان به کتاب و کتابخانی به‌جای خریداری کردن کتاب که امکان مراجعه به آن
در زمان‌های مورد نیاز را فراهم می‌کند، ناچار شده‌اند به گرفتن کتاب از کتابخانه
مبادرت کنند.

طبق این گزارش، در سال ۱۳۸۵ به‌ازای هر نفر عضو حدود ۹ کتاب در کتابخانه‌های
کشور وجود داشته که در سال ۱۳۹۵، این تعداد به ۱۲ کتاب به‌ازای هر عضو رسیده است.

همچنین در سال ۱۳۸۵، به‌ازای هر فرد ایرانی در کتابخانه‌های عمومی کشور، ۰٫۲۲ کتاب وجود داشته که در سال ۱۳۹۵ به ۰٫۵۲ کتاب
رسیده است.

اما در این بخش از آمار اصلا به این نکته که آیا در تمام استان‌ها
شاهد این افزایش بوده‌ایم و اگر این شرایط واقعا برقرار است، این افزایش در استان‌های
مختلف به چه صورت بوده است، توجهی نشده است.

آماری که یک سال دیر منتشر شد

فارغ از این‌که ارائه آمار اتفاقی مثبت است و می‌تواند به بهبود
شرایط در هر حوزه‌ای کمک کند، در گزارشی که روز گذشته مرکز آمار منتشر کرده است،
کم و کاستی‌هایی به چشم می‌خورد.

نکته جالب‌توجه در آماری که مرکز آمار منتشر کرده، این است که آمار
تعداد کتابخانه‌ها، با یک سال تاخیر تجمیع و منتشر شده‌اند! یعنی آماری که در
انتهای سال ۱۳۹۵ تجمیع و سال ۱۳۹۶ منتشر می‌شد، تیرماه سال ۱۳۹۷ انتشار یافته است!
در دورانی که اینترنت به مدد تمام مردم آمده است و عموم مردم می‌توانند در کسری از
ثانیه از اتفاق‌های اقصی‌نقاط جهان خبردار شوند، این میزان تعلل در انتشار آمار،
به‌هیچ‌عنوان منطقی نیست و نمی‌تواند به بهبود شرایط کتابخوانی در ایران کمک کند‍!

آماری به‌دور از جامعیت

اما در شیوه ارائه آمار هم کم‌وکاستی‌هایی به چشم می‌خورد؛ در این
گزارش به نکاتی همچون میزان استقبال اعضای کتابخانه‌های کشور از گونه‌های مختلف
کتاب همچون ادبیات، آثار مربوط به کودکان، کتاب‌های مرجع، کتاب‌های علمی، کتاب‌های
آموزشی و … آماری منتشر نشده است درحالی‌که همین آمار می‌تواند به ناشران برای
بهبود شرایط خود کمک کند.

همچنین در این گزارش شاهد اعلام آمار تعداد و گونه کتاب‌هایی که به کتابخانه‌های
سراسر کشور ارسال می‌شوند، به تفکیک استان نیستیم.

از سویی دیگر آماری مبنی بر این‌که اعضای کتابخانه‌ها در چه رده سنی
هستند و یا زنان بیشتری تعداد اعضا را تشکیل می‌دهد یا مردان و درواقع اصلا مخاطب‌شناسی
در این زمینه صورت نگرفته است درحالی‌که این وجه یکی از رایج‌ترین رویکردهای گزارش‌های
آماری در سراسر جهان است.

نیاز جامعه به تاسیس کتابخانه عمومی مجازی

البته در این میان نمی‌توان از افزایشی که در تعداد کتابخانه‌های
ایران به‌وجود آمده است، ابراز خرسندی نکرد اما با توجه به هزینه‌بر و زمان‌بر
بودن پروسه ساخت کتابخانه، می‌توان برای بهبود شرایط از فضای مجازی هم بهره برد.

با توجه به پیشرفتی که در تکنووژی رخ داده است، می‌توان نسبت به
تاسیس کتابخانه‌های عمومی مجازی اقدام کرد و به‌گونه‌ای برنامه‌نویسی صورت گیرد که
با حق عضویت ناچیز به‌صورت ماهانه و یا سالانه، مردم سراسر کشور امکان استفاده از
کتاب‌های کتابخانه را داشته باشند و به‌عنوان‌مثال کتاب مورد نظر مخاطب، به‌مدتی
محدود قابل استفاده از طریق سایت باشد. در این صورت هم مردم با شرایطی ساده‌تر به
کتاب دسترسی پیدا می‌کنند و هم هزینه ساخت و تجهیز کتابخانه کاهش چشم‌گیری پیدا می‌کند.