سال‌هاست که رسانه ملی در مناسبت‌‌های مختلف به تولید
سریال‌هایی با حال و هوای ویژه می‌پردازد؛ روالی که از اوایل دهه۷۰ آغاز شده و حال
می‌توان گفت یکی از سنت‌های همیشگی تلویزیون است. تعطیلات نوروزی، ماه‌های محرم و صفر، ایام دهه فجر و ماه مبارک رمضان، مناسبت‌‌هایی
هستند که مدیران و مسئولان به آن‌ها توجه ویژه‌ای دارند و تلاش می‌کنند با تولید آثار
باکیفیت مخاطبان رسانه ملی را از خود راضی نگه دارند و به تعداد آن‌ها بیفزایند. اما
در میان مناسبت‌‌های مختلف، ماه مبارک رمضان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و هر سال
در چنین ماهی چند سریال از شبکه‌‌های مختلف به روی آنتن می‌روند. آثاری که از لحاظ
کیفی باهم تفاوت دارند؛ یعنی برخی از آن‌ها خوش‌ساختند و برخی دیگر از کیفیت پایین‌تری
برخوردارند و استقبال مخاطبان است که درجه‌بندی آن‌ها را تعیین می‌کند.

با این تفاسیر، می‌توان تولید سریال‌های ماه رمضانی را ماراتنی میان فیلمسازان
دانست؛ زیرا همه آن‌ها تقریبا در یک زمان و با بودجه یکسان ساخته می‌شوند و به‌نوعی
با هم رقابت می‌کنند، که این اتفاق در نوع خود جالب است. در میان کارگردان‌‌هایی که
به تولید سریال‌های ویژه ماه رمضان پرداخته‌اند برخی پرکارتر از بقیه‌اند و در این
بخش نیز رقابت وجود دارد. اما پرکارترین کارگردان‌‌ها طی این سال‌ها چه کسانی هستند؟

۱ – سیروس مقدم

سریال‌ها: «عروج»، «اغما»، «روز حسرت»، «مدینه»، «پایتخت۴»

سیروس مقدم که مخاطبان در سال‌های اخیر او را با سریال «پایتخت» به
یاد می‌روند در سال۱۳۸۱ نخستین سریال ماه رمضانی‌‌اش را با نام «عروج» تولید کرد و
به روی آنتن برد که در زمان خودش آنچنان که باید رضایت مخاطبان را جلب نکرد. مقدم
پس از تولید چند سریال، شش سال بعد «اغما» را برای پخش در ماه رمضان کارگردانی
کرد، اثری دین‌محور نوشته علیرضا افخمی و داریوش مختاری با بازی امین تارخ، حامد
کمیلی و لعیا زنگنه که در زمان خودش مخاطبان زیادی را با خود همراه کرد و این
استقبال باعث شد سال بعد نیز تولید سریالی دیگر به مقدم سپرده شود، این سریال «روز
حسرت» نام داشت؛ اثری به نویسندگی علیرضا افخمی و سجاد ابوالحسنی که مانند دو
سریال دیگر مقدم حال و هوایی اجتماعی داشت و در سال۸۷ تولید و پخش شد اما مانند
«اغما» موفق نبود و نسبت به آن از مخاطبان کمتری برخوردار بود. مقدم دیگر سریال مناسبتی‌‌اش
را پنج سال بعد ساخت که «مدینه» نام داشت. سعید نعمت‌اله فیلمنامه آن را نوشته بود
و بازیگرانی چون پریوش نظریه، شبنم مقدمی، مهدی سلطانی و مهرداد صدیقیان در آن
ایفای نقش می‌کردند. این سریال را شاید بتوان از لحاظ کیفیت با «اغما» مقایسه کرد
زیرا در سال۹۳ مخاطبان زیادی را با خود همراه کرد و یکی از پربیننده‌ترین آثار
تلویزیون بود. «پایتخت۴» آخرین سریالی است که سیروس مقدم آن را برای ماه رمضان
سال۹۴ ساخته است. این اثر همان‌طور که مخاطبان می‌دانند سریالی طنز است که به
زندگی و مصائب و شادی‌‌های خانواده نقی معمولی و دیگر اقوامش می‌پردازد. سریال
«پایتخت۴» در همان سال برنده تندیس بهترین سریال سال در نظرسنجی بزرگ برنامه سه‌ستاره
شد و محسن تنابنده تندیس بهترین بازیگر مرد سال را از آن خود کرد. «پایتخت۴» همچنین توانست تندیس بهترین سریال را در چهارمین جشنواره
جام‌جم دریافت کند.[

۲- محمدحسین لطیفی:

سریال‌ها: «صاحبدلان»، «نردبام آسمان»، «دودکش»، «پادری» و «سر
دلبران»

محمدحسین لطیفی فعالیت تلویزیونی‌‌اش را در اواخر دهه۷۰ با سریال «کت
جادویی» آغاز کرد و پس از تولید آثاری چون «همسایه‌ها»، «سفر سبز» و سریال پرمخاطب
«وفا»، در سال۸۵ نخستین سریال ماه رمضانی‌‌اش را تولید کرد که «صاحبدلان» نام داشت
و فیلمنامه آن را علیرضا طالب‌‌زاده نوشته بود. این سریال یکی از بهترین آثار
مناسبتی و شاید یکی از بهترین آثار لطیفی باشد؛ زیرا قصه پرکشش و فیلمنامه مسنجمی دارد
و در زمان پخش با استقبال مخاطبان مواجه شد. لطیفی دومین سریال مناسبتی‌‌اش را سه
سال بعد تولید کرد که «نردبان آسمان» نام داشت؛ اثری با مضمون تاریخی که به زندگی
غیاث‌الدین جمشید کاشانی، اخترشناس و ریاضیدان ایرانی می‌پرداخت. این سریال آن طور
که باید مورد توجه مخاطبان قرار نگرفت و با وجود هزینه‌ای که در تولیدش صرف شده
بود یکی از آثار ضعیف کارنامه محمدحسین لطیفی به حساب می‌آید.

لطیفی پس از ساخت چند سریال،
چهار سال بعد چهارمین سریال ماه رمضانی‌‌اش را جلوی دوربین برد که برخلاف آثار
قبلی‌‌اش سریالی طنز بود و «دودکش» نام داشت و بروز نیک‌نژاد و حسن وارسته
نویسندگانش بودند و بازیگرانی چون هومن برق‌نورد، بهنام تشکر و سیما تیرانداز در
آن ایفای نقش می‌کردند؛ البته این سریال برای پخش در ایام نوروز آماده شده بود؛
اما در رمضان۹۲ به روی آنتن شبکه یک سیما رفت و به‌دلیل فضای طنزش مورد توجه
مخاطبان قرار گرفت و باعث شد لطیفی در تجربه بعدی‌‌اش نیز به سراغ ساخت اثر طنز
دیگری برود که «پادری» نام داشت و به‌نوعی ادامه سریال «دودکش» بود. اثری به قلم
کوروش نریمانی که نسبت به «دودکش» اثری ضعیف‌تر است. گفتنی است «پادری» نیز مانند «دودکش»
برای پخش در ایام نوروز ساخته شد که بنا به دلایلی در رمضان سال۹۵ به روی آنتن
رفت. «سر دلبران» به تهیه‌کنندگی محمدرضا شفیعی،
با بازی محمدکاسبی، فرهاد قائمیان، برزو ارجمند، جعفر دهقان، کامران تفتی، جهانبخش‌
سلطانی آخرین سریال ماه رمضانی لطیفی است و پخش آن به‌تازگی از شبکه یک سیما آغاز
شده است. باید دید «سر دلبران» نسبت به دیگر آثار این کارگردان در چه جایگاهی قرار
دارد و دارای چه کیفیتی است؟

۳- علیرضا افخمی

سریال‌ها: «او یک فرشته بود»، «زیرزمین»، «پنجمین خورشید»، «۵کیلومتر
تا بهشت»،

علیرضا افخمی که از سینما به تلویزیون آمده و نخستین فیلم سینمایی‌‌اش
را با نام «دست‌نوشته‌ها» در سال۶۵ کارگردانی کرده است، چند سالی به‌عنوان ناظر
کیفی در تلویزیون مشغول به کار بود و دو سال پس از ساخت سریال پرطرفدار «تب سرد» در
سال۸۴ نخستین سریال مناسبتی‌‌اش را با نام «او یک فرشته است» تولید کرد. سریالی به
قلم علیرضا کاظمی‌‌پور و بازی زنده‌یاد حسن جوهرچی، بهاره افشاری و مرتضی ضرابی که
به‌لحاظ مضمون ماورایی‌‌اش در زمان پخش مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت و یکی از
بهترین آثار کارنامه افخمی به حساب می‌آید. افخمی یک بعد سریال «زیرزمین» را به
نویسندگی علیرضا بذرافشان با بازی فتحعلی اویسی، بهاره رهنما، سروش صحت و ابوالفضل
پورعرب جلوی دوربین برد؛ اثری کمدی که بزرگ‌ترین ویژگی‌‌اش حضور دوباره ابوالفضل
پورعرب پس از سال‌ها دوری او از سینما و تلویزیون بود.

«پنجمین خورشید» و «۵ کیلومتر تا بهشت» دو سریالی که به‌ترتیب در سال‌های۸۸
و ۹۰ تولید شدند آخرین آثاری هستند که افخمی آن‌ها را برای ماه رمضان ساخته و به
روی آنتن شبکه سه سیما رفته‌اند. افخمی با این‌که در دو اثر آخرش باز هم به سراغ
موضوعات تخیلی و ماورائی رفت اما نتوانست موفقیت‌‌های سریال «او یک فرشته بود» را
تکرار کند و پس از آن نیز کارگردانی اثری مناسبتی را به عهده نداشته است.

۴- رضا عطاران

سریال‌ها: «خانه به دوش»، «متهم گریخت» و «بزنگاه»

رضا عطاران هنرمند سرشناس سینما و تلویزیون که با ساخت سریال «کوچه اقاقیا»
در سال۸۲ پا به عرصه سریال‌سازی گذاشت، نخستین اثر مناسبتی‌‌اش را برای پخش در ماه
رمضان، یک سال بعد جلوی دوربین برد که «خانه به دوش» نام داشت و عطاران آن را با
همکاری اصغر فرهادی نوشته بود و به‌جز خودش بازیگرانی چون حمید لولایی، مریم امیرجلالی، علی صادقی و آناهیتا همتی در آن ایفای
نقش می‌کردند.

«خانه به دوش» مانند دیگر آثار عطاران اثری واقع‌گرایانه با درون‌مایه‌ای
کمدی بود و نظر مخاطبان و منتقدان را به خود جلب کرد و یکی از پربیینده‌ترین و پر طرفدارترین
سریال‌های ماه رمضان در دهه۸۰ بود.

عطاران یک سال پس از ساخت «خانه به دوش» باز هم با تلویزیون همکاری
کرد و کمدی اجتماعی دیگرش «متهم گریخت» را با بازی سیروس گرجستانی، مریم امیرجلالی، سعید آقاخانی و علی صادقی جلوی دوربین برد که باتوجه به فضای شاد و کمدی‌‌اش
بازهم مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت. «بزنگاه»
به نویسندگی سروش صحت و ایمان صفایی با بازی حمید لولایی، مرجانه گلچین و علی
صادقی آخرین سریالی است که رضا عطاران آن را برای تلویزیون ساخته و در رمضان سال۸۷
به روی آنتن شبکه سه سیما رفته است. «بزنگاه» نسبت به دیگر سریال‌های رضا عطاران
اثر ضعیف‌تری است و در کارنامه او جایگاه ویژه‌ای ندارد.

۵- حسن فتحی

سریال‌ها: «شب دهم»، «میوه ممنوعه»، «در مسیر زاینده‌رود»

حسن فتحی یکی از کارگردان‌‌های قدیمی تلویزیون و سینماست که در اوایل
دهه۷۰ با ساخت سریال «همسایه‌ها» به تلویزیون آمد. «همسایه‌ها» سریالی است که در
سال۷۲ از شبکه دوم سیما پخش شد و پس از سریال «مهمان» ساخته خسرو ملکان دومین
سریال ماه رمضانی به حساب می‌آید. فتحی پس از ساخت «همسایه‌ها»، سریال‌هایی چون
«پهلوانان نمی‌میرند»، «فردا دیر است» و «روشن‌تر از خاموشی» را کارگردانی کرد و بالاخره
در سال۷۹ دومین اثر مناسبتی‌‌اش را به روی آنتن برد که «شب دهم» نام دارد؛ اثری
عاشقانه و تاریخی که یکی از بهترین سریال‌های تولیدشده طی سال‌های اخیر به حساب می‌آید
و بازیگرانی چون حسین یاری، رویا تیموریان، ثریا قاسمی و کتایون ریاحی در آن ایفای
نقش کرده‌اند.

فتحی در سال۸۶ دومین سریال ماه رمضانی خود را با نام «میوه ممنوعه»
جلوی دوربین برد؛ اثری عاشقانه با مضمونی اجتماعی که فیلمنامه آن را علیرضا نادری
و علیرضا کاظمی‌‌پور نوشته‌اند و بازیگرانی چون علی نصیریان، گوهرخیر اندیش و
هانیه توسلی در آن بازی کرده‌اند. «میوه ممنوعه» یکی از بهترین آثار تلویزیون است
و در کارنامه فتحی جایگاه ویژه‌ای دارد.

حسن فتحی سه سال بعد در سال۸۹ سریال «در مسیر زاینده‌رود» نوشته
علیرضا نادری نجف‌آبادی را با بازی مهدی سلطانی، حسین محجوب، مهرانه مهین‌ترابی و
اشکان خطیبی جلوی دوربین برد که نسبت به آثار قبلی‌‌اش از قصه و ساختار ضعیف‌تری برخوردار
است. حسن فتحی از سال۸۹ تاکنون دیگر برای ماه رمضان سریال نساخته و به این ترتیب
در جدول رکوردداران رتبه بالایی ندارد.

۶- خسرو ملکان

سریال‌ها: «مهمان»، «تعطیلات دوست‌داشتنی» و «چمدان»

کمتر کسی می‌داند که خسرو ملکان نخستین کارگردانی است که برای اولین‌بار
سریالی را برای پخش در ماه رمضان تولید کرده است. «مهمان» به نویسندگی و کارگردانی
ملکان با بازی جمشید مشایخی و زنده‌یادان پروین سلیمانی، محمدعلی ورشوچی و حمیده
خیرآبادی نخستین سریالی است که در سال۷۰، آن زمان که رمضان با ایام نوروز هم‌زمان
شده بود به روی آنتن شبکه دو رفت. خسرو ملکان یک سال، پس از ساخت این سریال،
«تعطیلات نوروزی» را نوشت و کارگردانی کرد و بازیگرانی چون زنده‌یادان اسماعیل
داورفر، پروین سلیمانی و مرتضی احمدی در آن ایفای نقش کردند. «چمدان» آخرین سریالی
است که ملکان آن را برای پخش در ماه رمضان کارگردانی کرده است؛ سریال ۲۵قسمتی با
مضمون طنز که در سال۹۱ به روی آنتن رفت و مهران غفوریان، فتحعلی اویسی، یوسف صیادی
و ارژنگ امیرفضلی برخی از بازیگران آن هستند.

۷- جواد افشار

سریال‌ها: «سی‌امین روز»، «مادرانه» و «برادر»

جواد افشار در اواخر دهه۷۰ به تلویزیون آمد و «غروب بی‌پایان» نخستین
سریال اوست که برای پخش در شبکه‌‌های برون‌مرزی تولید شده است. افشار در دهه۸۰ سریال‌های
«سایه سکوت»، «پول کثیف»، «جابربن‌حیان»، «روز رفتن»، «گل یا پوچ»، «روزهای زیبا»
و «لبه آتش» را کارگردانی کرد و در سال۹۰ نخستین سریال ماه رمضانی‌‌اش را کلید زد
که «سی‌امین روز» نام داشت و فیلمنامه آن را سعید رحمانی نوشته بود و هومن سیدی،
آزاده صمدی، پژمان بازغی، سیما تیرانداز، رزیتا غفاری و محمود عزیزی بازیگرانش
بودند. این سریال ابتدا قرار بود در ماه محرم به روی آنتن برود اما در رمضان همان
سال به روی آنتن شبکه دو سیما رفت.

«مادرانه» نوشته سعید نعمت‌اله دومین سریال جواد افشار است که ویژه ماه
رمضان در سال۹۲ ساخته شد و بازیگرانی چون مهدی سلطانی، آتیلا پسیانی، لعیا زنگنه و
شقایق فراهانی در آن ایفای نقش کرده‌اند و یکی از ویژگی‌‌های آن حضور لعیا زنگنه
پس از سال‌ها دوری از تلویزیون بود که درنهایت مورد استقبال مخاطبان گرفت.

سریال «برادر» نوشته آرش قادری با بازی حسن پورشیرازی، حسین یاری و
پوریا‌‌ پورسرخ آخرین اثر تلویزیونی جواد افشار است که برای پخش ماه رمضان ساخته
شد و در سال۹۵ به روی آنتن شبکه دو سیما رفت و محمد علیزاده تیتراژ پایانی آن را
خوانده بود.

۸ سعید سلطانی

سریال‌ها: «رسم عاشقی»، «شکرانه» و «مامور بدرقه»

سعید سلطانی که مخاطبان او را با سریال «پس از باران» به یاد می‌آورند
یکی دیگر از رکوردداران سریال‌های ماه رمضانی است که سه سریال برای پخش در ماه
رمضان را کارگردانی کرده است. سلطانی پس از ساخت چند اثر تلویزیونی، در سال۸۳
نخستین سریال ماه رمضانی‌‌اش را با نام «رسم عاشقی» جلوی دوربین برد که بازیگرانی
چون لاله اسکندری، سروش صحت و محمود عزیزی در آن ایفای نقش کرده‌اند. «رسم عاشقی» اثری
سیاسی با مضمونی عاشقانه است که در زمان پخش آن‌چنان که باید مورد توجه مخاطبان
قرار نگرفت و نسبت به دیگر آثار سعید سلطانی ضعیف‌تر است.

«شکرانه» دومین سریال ماه رمضانی سعید سلطانی است که فیلمنامه آن را
محمدهادی کریمی نوشته است و بازیگرانی چون پوریا ‌‌پورسرخ، هوشنگ توکلی و عاطفه
رضوی در آن ایفای نقش کرده‌اند. این سریال نیز که در سال۸۶ تولید شد و به روی آنتن
رفت در کارنامه سعید سلطانی جایگاه ویژه‌ای ندارد و از لحاظ کیفیت با آثاری چون
«پس از باران»، «لبه تاریکی» و «خانه‌ای در تاریکی» قابل مقایسه نیست. «مامور
بدرقه» آخرین سریالی است که سلطانی آن را برای پخش در ماه رمضان تولید کرده است.
این اثر یک سال پس از سریال «شکرانه» ساخته شد و بازیگرانی چون محسن تنابنده،
سیروس گرجستانی، مهرانه مهین‌ترابی، سیدجواد رضویان و بهاره رهنما در آن ایفای نقش
کرده‌اند.

کاظم بلوچی، پریسا بخت‌آور، حسین سهیلی‌‌زاده و اکبر منصورفلاح هر
کدام با دو سریال، دیگر کارگردان‌‌هایی هستند که برای ایام ماه مبارک رمضان سریال
ساخته‌اند.

وحید خانه‌ساز