جواد افشار یکی از کارگردان‌‌های پرکار
تلویزیون است که تاکنون آثار زیادی را برای شبکه‌‌های مختلف سیما ساخته است و
معمولا سریال‌‌هایش مورد توجه و استقبال مخاطبان قرار می‌گیرند. «پول کثیف»، «سی‌امین
روز»، «مادرانه»، «کیمیا» و «بردار» برخی از آثاری هستند که جواد افشار، کارگردانی
آن‌ها را به عهده داشته است.

آخرین سریالی که جواد افشار به‌تازگی ضبط آن را به پایان
رسانده و این روزها به روی آنتن شبکه سوم سیماست «آنام» نام دارد؛ سریالی به تهیه‌کنندگی
اسماعیل عفیفه و با حضور بازیگرانی چون گلچهره سجادیه، عبدالرضا اکبری، مهرانه
مهین‌ترابی، سامیه لک، امیررضا دلاوری و ناصر هاشمی.

گفتنی است این سریال با وجود وقفه‌ای که در پخش آن اتفاق
افتاد اما همچنان مورد توجه مخاطبان است. جواد افشار درباره چگونگی تولید این
سریال و جزییات آن توضیح داد و از سختی‌‌های ساخت چنین آثاری گفت.

در همه سریال‌هایی که کارگردانی آن‌ها را به
عهده داشتید به‌نوعی دغدغه‌‌های اجتماعی داشته‌اید و مقوله خانواده به‌نوعی در آن‌ها
پررنگ است. کمی در این‌باره توضیح دهید.

به نظرم موضوعات اجتماعی می‌توانند دغدغه هر کارگردانی باشند
و البته به اعتقاد من نیاز امروز جامعه، پرداختن به این دغدغه‌هاست چه در حوزه‌‌های
اجتماعی چه فرهنگی و حتی مسائل اخلاقی.

فیلمنامه باید داری چه ویژگی‌‌هایی باشد تا شما
را به ساخت اثر ترغیب کند؟

به نظرم چند شاخصه مهم می‌تواند در این بخش تعیین‌کننده
باشد. اول این‌که اثر از لحاظ ساختار و جذابیت‌‌های دراماتیک قوی و منسجم باشد و
کشش کافی و تعلیق‌‌های لازم را داشته باشد؛ به علاوه این‌که شخصیت‌‌ها به‌خوبی در
آن پرداخت شده باشند. از همه مهم‌تر این‌که به مسائلی بپردازد که دغدغه‌‌های آدم‌هایی
باشد که با آن روبه‌رو می‌شوند. در کل تمایل ندارم و دوست ندارم که به آثار بی‌خاصیت
بپردازم.

منظورتان از آثار بی‌خاصیت چیست؟

منظورم آثاری است
که در آن‌ها به دغدغه‌‌های مخاطبان پرداخته نمی‌شود. تمایل دارم به آثاری بپردازم
که مخاطبان با شخصیت‌‌های آن هم‌ذات‌پنداری کنند و به‌شدت درگیر قصه شوند، تا در این
میان حرف‌هایی بین مخاطب و سازندگان رد و بدل شود؛ یعنی این‌که اثر حرفی برای گفتن
داشته باشد.

کارنامه شما گویای این است که با نویسندگان
مختلفی همکاری کرده‌اید و نویسنده ثابتی را مد نظر نداشته‌اید، آیا این موضوع دلیل
خاصی دارد و هدفمند است؟

این‌گونه نبوده که از قبل انتخابی از سوی من یا نویسندگان
صورت گرفته باشد.؛ معمولا شرایط موجود تعیین‌کننده بوده است. پیش آمده که فیلمنامه‌ای
را خوانده‌ام و آن را پسندیده‌ام و انتخاب کرده‌ام و ساخت آن را به عهده گرفته‌ام.
برعکس آن نیز رخ داده است؛ به‌طوری که فیلمنامه را خوانده‌ام و مورد توجه من قرار
نگرفته و درنهایت ساخت آن را نپذیرفته‌ام. درباره این‌که چرا با برخی از نویسندگان
به‌صورت ثابت همکاری نکرده‌ام، موضوع این است که موقعیت و شرایط تولید اجازه
همکاری مجدد نداده است. اتفاقا پیش آمده که پس از همکاری با نویسنده‌ای قرار
گذاشته‌‌ایم که پروژه بعدی را باهم کار کنیم اما شرایط مهیا نشده است وگرنه با همه
همکاران دوست هستیم.

معمولا در طول ساخت یا پیش از آن چقدر با
نویسنده تعامل دارید. یعنی این‌که فیلمنامه چقدر با نظر شما تغییر می‌کند؟

بستگی دارد به این‌که نویسنده چه کسی باشد و چقدر اهل تعامل
باشد. به‌شخصه همیشه دغدغه‌‌ها و مسائل و موضوعات مهم را با نویسنده در میان می‌گذارم
تا به این ترتیب به ارتقای کیفیت ساختار و محتوای اثر کمک کنم. اگر نویسنده اهل
تعامل بیشتر باشد لذت می‌برم و اگر غیر از این باشد با اجازه نویسنده خودم تغییرات
را ایجاد می‌کنم، اگر هم احیانا نویسنده بر موضوعی پافشاری کند و اجازه تغییر
ندهد، سعی می‌کنم کمتر به این مقوله وارد شوم و دخالتی نمی‌کنم یا این‌که از آن
موضوع عبور می‌کنم و بار بعد با آن نویسنده همکاری نخواهم کرد.

پیش آمده که نخواهید با نویسنده‌ای همکاری کنید؟

خوشبختانه بیشتر دوستانی که تاکنون با آن‌ها همکاری کرده‌ام
اهل تعامل بوده‌اند و موضوعاتی که از سوی من مطرح شده و درست هم بوده از سوی آنان
نیز پذیرفته شده است.

به‌عنوان کارگردان، فیلمنامه سریال «آنام» را
دارای چه ویژگی‌‌هایی می‌بینید. زیرا به‌شخصه احساس می‌کنم این سریال نسبت به دیگر
آثارتان قصه محکم‌تری دارد و اصطلاحأ چفت‌وبست‌دارتر است.

فیلمنامه «آنام» را مانند «مادرانه» «برادر»، «کیمیا» دوست
دارم. اما این سریال از آن جهت که به موضوعات و مسائل خانوادگی می‌پردازد و رفت‌وبرگشت‌هیا
مناسبی بین گذشته و حال در آن اتفاق افتاده و شخصیت‌پردازی محکمی دارد به نظرم جزو
فیلمنامه‌‌های خوب و محکمی است که در میان آثارم جایگاه ویژه‌ای دارد.

شما تجربه ساخت آثار چندین‌قسمتی را در کارنامه
دارید. ساخت چنین آثار بلند و طولانی‌مدت چه ویژگی‌‌ها و سختی‌‌هایی دارد؟

متأسفانه در تلویزیون ما به تولید این نوع آثار کم‌توجهی
شده و با این‌که چند سالی است که سریال‌های طولانی ساخته می‌شوند؛ اما هنوز هم
جرقه‌‌هایی زده می‌شود و نیمه‌کاره رها می‌شود.

تولید آثار طولانی و چندین‌قسمتی چقدر می‌توانند
در جذب مخاطب موثر باشند؟

به اعتقاد من
بهترین شگرد برای جذب مخاطب، تولید سریال‌های طولانی است. بی‌شک تولید چنین آثاری تأثیرگذار
است و پیوند مفید و مناسبی میان مخاطبان و رسانه برقرار می‌کند. با این‌که ساخت سریال‌های
چندین‌قسمتی مشکلات، سختی‌ها، دردسرها و فراز و نشیب‌‌های خودش دارد، اما با این
حال از لحاظ اقتصادی به نفع سازمان است که از این‌گونه آثار استقبال کند.

در این‌باره بیشتر توضیح دهید.

مانند این است که در یک زمین هزارمتری، پنج واحد بنا کنیم،
درحالی‌که می‌توانیم در همان زمین هزارمتری، صد واحد بسازیم. واضح است که استفاده
از بستر اولیه در پیش‌تولید، تولید و شخصیت‌‌ها و شخصیت‌پردازی‌‌ها و هزینه‌‌هایی که
مربوط به فوندانسیون می‌شود، می‌تواند یک بار اتفاق بیفتد، اما در تعداد بالای
قسمت‌ها مسلما می‌تواند از لحاظ اقتصادی به نفع تلویزیون باشد.

به نظرتان مخاطب چقدر با این نوع آثار ارتباط
برقرار می‌کند؟

زمانی که مخاطب با یک موضوع و قصه ارتباط برقرار کند و با
آن انس بگیرد و در مدت‌زمانی طولانی با یک یا چند شخصیت همراه شود مطمئنا در شب‌ها
و ماه‌‌های طولانی می‌تواند پای گیرنده بنشیند و پیگیر سریال باشد و آن را دنبال
کند. این را هم بگویم که در کشورهای پیشرفته نیز چنین روالی دنبال می‌شود.

اما ساخت چنین آثاری بودجه زیادی می‌طلبد، این‌طور
نیست؟ با بودجه کمی که در اختیار تهیه‌کنندگان قرار می‌گیرد این روال شدنی و انجام‌پذیر
است؟

این روال و نوع تولید، ظرفیت‌‌های خودش را می‌طلبد. اگر
توجه کنید کشورهایی مثل ترکیه، کره و حتی هالیوود در این عرصه سرمایه‌گذاری کرده‌اند
و اتفاقا نتیجه‌‌های مثبتی گرفته‌اند و بازگشت سرمایه داشته‌اند. ما نیز باید در
این موضوع ورود کنیم و با کاهش محدودیت‌‌ها به این مقوله، فرامرزی بنگریم تا
بتوانیم لااقل آثارمان را به کشورهای نزدیک که از لحاظ فرهنگی به ما نزدیک هستند ارائه
کنیم و به این ترتیب درآمدزایی شکل بگیرد.

تعطیلات نوروزی و پخش سریال‌های مناسبتی باعث
شد سریال «آنام» با وقفه به روی آنتن برود، این اتفاق چقدر به ضرر اثر بود و چقدر
باعث ریزش مخاطبان شد.

سریال «آنام» نه با یک وقفه که با سه وقفه به روی آنتن رفت.
در این‌باره بارها به تلویزیون اعتراض کردم، اما گوش شنوایی وجود نداشت. ظاهرا این‌گونه
است که وقتی سازنده، اثرش را پس از تولید به تلویزیون تحویل می‌دهد، دیگر نقشی در
چگونگی پخش و چند و چون آن ندارد و این بزرگ‌ترین ظلمی است که در حق عوامل سازنده
اعمال می‌شود. متأسفانه، سازنده پس از تحویل اثر به تلویزیون دیگر حق دخل و تصرفی
در آن ندارد، چه از لحاظ ممیزی‌‌های بعضا شخصی که با کج‌سلیقگی همراه است و چه در
پس و پیش شدن ساعت‌های پخش یا حتی وقفه‌‌هایی یک‌ماهه‌ای که سریال «آنام» را تحت
تأثیر قرار داد.

دلیل این بی‌نظمی‌‌ها چیست؟

این بی‌سلیقگی‌‌ها بر اثر بی‌تدبیری است و امیدوارم سازمان صداوسیما
این موضوعات را کنترل کند؛ به هرحال وقتی آقای عسگری و میرباقری می‌گویند مهم‌ترین
موضوع در رسانه، آثار نمایشی است، پس این آثار باید نسبت به برنامه‌‌های دیگر ارجح‌تر
باشند. بارها دیده شده که اثر به‌خاطر فوتبال، پخش نشده یا مثلا به‌خاطر زمان پخش
اخبار تیتراژ سریال حذف شده است. این اتفاق‌ها زیبنده تلویزیون ما نیست.

از ممیزی‌‌ها گفتید. این ممیزی‌‌ها چقدر دست و
بال شما را در ارائه اثر بهتر می‌بندد؟

زمانی که از ممیزی صحبت می‌شود ممکن است برخی فکر کنند که
ما پا را از خط قرمزها فراتر گذاشتیم؛ در صورتی که این‌گونه نیست. اتفاقا خیلی به
این محدودیت‌‌ها اشراف دارم و پس از ساخت ۱۵سریال برای تلویزیون، می‌دانم که چه
نکاتی را باید رعایت کنم؛ اما موضوع این است که بی‌عدالتی‌‌ها و کج‌سلیقگی‌‌هایی فردی
وجود دارد. مثلأ واژه‌‌هایی وجود دارد که آن‌ها را در آثار مختلف می‌شنویم؛ اما
ناگهان در شبکه‌ای دیگر با آن واژه برخورد می‌شود و نسبت به آن حساسیت وجود دارد.

مثالی بزنید.

مثلا واژه مرسوم و مصطلح «مرسی» را از زبان بازیگران آثار
مختلف و مجریان در برنامه زنده شنیده‌ایم، اما بارها پیش آمده که این واژه باعث
سانسور شده است. گاه می‌شود به‌راحتی این واژه را حذف کرد، اما ممکن است همین نکته
باعث شود که سکانسی از کار حذف شود؛ زیرا این واژه وسط جمله‌ای به کار رفته که
حذفش به‌راحتی ممکن نیست و به اثر ضربه می‌زند. این نکات ریز اما مهم است که باعث
رنجش ما می‌شود.

«آنام» چقدر دچار سانسور شد؟

بسیار زیاد. اگر نامه‌‌های رسیده را ببینید، تعجب می‌کنید و
می‌گویید مگر ممکن است به چنین نکات ریزی توجه شود، آن‌هم در شرایطی که جامعه ما
آنقدر درگیر مسائل و معضلات مهم هست که این جزییات به چشم نمی‌آیند. البته این
کاستی‌‌ها و اعمال سلیقه‌‌ها را شخصی می‌دانم و آن‌ها را به سیستم، مربوط نمی‌دانم؛
اما از مسئولان و مدیران توقع داریم که به این موضوعات توجه کنند تا به این ترتیب
از دغدغه سازندگان کم شود.

این ممیزی‌‌ها احیانا به قصه سریال «آنام» ضربه
زده‌اند؟

بله، گاهی به قصه، شخصیت‌‌ها و نوع روابط لطمه وارد می‌شود.
مثلا در «آنام» رابطه محمدعلی و آفرین ارتباطی شریف و محترم است. این دو به هم
علاقه دارند و قرار است با اطلاع والدین نامزد کنند. این دو شخصیت ارتباط نامشروعی
ندارند و به مکان‌‌های غیرمعقول نمی‌روند تا گفت‌وگو کنند بلکه هر دوی آن‌ها حریم
مشخص و محکمی دارند، اگر قرار است این رابطه به‌شکل دیگری برقرار شود، چگونه باید
باشد. با چنین نگاهی چگونه می‌شود رابطه دو نفر را در قصه درست نشان داد، طوری که
منطقی و باورپذیر به نظر برسد؟! من این نگرش را نمی‌فهمم.

حرفتان درست است. بازخورد مخاطبان را نسبت به «آنام»
چگونه دیدید؟

خوشبختانه لطف خداوند و محبت مردم باعث شده «آنام» جزو آثار
پرمخاطب باشد و هر جا که از این سریال صحبتی شده متوجه شده‌ام که مخاطبان از آن
راضی هستند، به‌خصوص هموطنان ترک‌زبان نسبت به این سریال اظهار رضایت کرده‌اند.

طی روزهای گذشته اخباری منتشر شده مبنی بر این‌که
قرار است سریالی با درجه کیفی(الف)، درباره حضرت معصومه(س) بسازید. این خبر صحت
دارد؟ کمی درباره آن توضیح دهید.

بله. تلویزیون، آستان قدس رضوی و آستان حضرت معصومه(س)
متولیان ساخت این سریال هستند و هرکدام نیز فیلمنامه‌ای جداگانه با این موضوع
نوشته‌اند. در این خصوص یک بار آستان قدس رضوی با من صحبت کرده و پیش‌تولید
مقدماتی داشتیم و مسئولان ذی‌ربط در آستان حضرت معصومه(س) نیز درباره‌‌اش با من
مذاکره کرده‌اند؛ اما در این‌باره هنوز با تلویزیون صحبتی نکرده‌ام. سال‌ها پیش نیز
که آقای معصوم‌زادگان مدیر سیمافیلم بودند صحبت‌‌هایی شد و با رفتن ایشان از
سیمافیلم کار نیمه‌کاره ماند.

فیلمنامه نهایی را چه کسی نوشته است؟ و در حال
حاضر در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

طرح این اثر را
خودم نوشته‌ام و فیلمنامه‌‌اش را آقای سعید رحمانی به رشته تحریر درآورده‌اند که قصه
خوب و جذابی دارد و یک بار پیش‌تولید انجام داده‌ایم. حال نیز از سوی مسئولان قم
از این طرح استقبال شده، اما از آن‌جایی که نمی‌خواهم کار مسیر خودش را جدا از مسیر
تلویزیون طی کند، منتظریم تعاملی میان تلویزیون و خارج از تلویزیون انجام شود تا
به این ترتیب این سریال را تولید کنیم.

و سوال آخر این‌که ضبط سریال «آنام» چه زمانی
به پایان می‌رسد؟

ضبط سریال «آنام» چند روز پیش به پایان رسید و تدوین و پخش به‌طور
هم‌زمان در حال انجام است.

و سخن آخر؟

از شما و همکارانتان تشکر می‌کنم.

وحید خانه‌ساز