علیرضا دهقان کارگردان مستند «ایساتیس» که به تازگی به عنوان فیلم اختتامیه دهمین دوره جشنواره بین المللی فیلم مستند مسکو «داکر» انتخاب شده است در گفتگو با خبرنگار سینمایی صبا انگیزه خود را برای ساخت این مستند این چنین بیان کرد: درست است که بیشتر کارهای من در شهر یزد ساخته شده‌ است اما با این حال قبل‌تر نیز به جز اقلیم یزد در شهرهای دیگری مانند تهران، اصفهان، کرمان، بیرجند، شهرکرد و… به ساخت مستند پرداخته‌‍ بودم.

این مستندساز درباره علت اینکه بیشتر آثارش را در یزد ضبط کرده است، گفت: یکی از دلایلی که می‌تواند در این اتفاق دخیل باشد این است که من خودم متولد آن شهر هستم و با وجود اینکه حدود ۱۵ سال است که در شهر تهران زندگی می‌کنم، آشنایی و شناختی که از زیستگاهم دارم به مراتب بیشتر از اقلیم‌های دیگر است و از این رو من معتقدم که به تصویر کشیدن مشکلات و مسائلی که یک زیست‌بوم دچارش شده از وظایف اصلی من به عنوان یک فیلمساز بومی است چراکه با تکیه بر شناختی که از اقلیم خود دارم، قطعا‌ می‌توانم این معضلات و مشکلات را خیلی بهتر و شفاف‌تر به تصویر بکشم.

او ادامه داد: هر فردی شناخت منحصربه فرد و عمیق خود را از شهری که در آن متولد شده است، دارد و به همین دلیل باید برای ساخت یک اثر مرتبط با اقلیم و زیست‌بوم شهری که خودش در آن‌جا تجربه زیسته نداشته‌ است، حدود دو برابر از وقتش را فقط صرف پژوهش و تحقیق کند، همچنین ناگفته نماند که ما به دلیل رفت‌وآمد به زادگاهمان قطعا مواردی که در آنجا وجود دارد بیشتر به چشممان می‌خورد و اطلاعات بیشتری را می‌توانیم نسبت به افراد خارج از آن منطقه کسب کنیم، بنابراین برای ساخت یک مستند با توجه به پشتوانه پژوهشی که از محل زندگی خود داریم، می‌توان گفت که یک مرحله جلوتر از دیگران هستیم.

محیط زیست مساله‌ جهانی بشر امروزی است

این مستندساز در پاسخ به این پرسش که چرا بیشتر بر نمایش مسائل زیست محیطی تمرکز دارد، توضیح داد: در یک دهه اخیر سعی کردم بیشتر به این موضوع بپردازم، زیرا مساله محیط زیست، مساله‌ جهانی بشر امروزی است و فقط منوط به جغرافیای من و یا شخص دیگری نیست. مضمون محیط زیست برای تمام دنیا دارای اهمیت است و پایدار بودن یک زیست بوم به عواملی چون شرایط فرهنگی، سیاسی، انسانی و بسیاری از عوامل دیگر بستگی دارد، اما متاسفانه در چند دهه اخیر سرعت تخریب محیط زیست در همه جای دنیا به ویژه ایران، با شتاب و شدت فزاینده‌ای در حال پیشرفت است و اگر اوضاع به همین روال پیش برود، در نهایت زیست‌بوم از بین رفته‌ای را برای نسل‌های آینده به جا خواهیم گذاشت. نسل آینده وقتی شرایط محیطی مناسبی نداشته باشد، چه کاری می‌تواند بکند؟ همه انسان‌ها و موجودات دیگر برای ادامه حیات نیازمند یک محیط سالم و منظم هستند اما متاسفانه انسان امروزی در حال تخریب این نظم است و این فرآیند منجر به نابودی بسیاری از اقلیم‌ها و فرهنگ‌ها خواهد شد.

او درباره انتخاب اقلیم ایساتیس خاطرنشان کرد: ما باید از محیط زیستمان مراقبت کنیم، به عنوان مثال بسیاری از پژوهشگران معتقدند که اگر به بحران کم‌آبی بی‌توجهی شود، نزدیک به ۷۰ درصد از کشورمان در دهه آینده خالی از سکنه خواهد شد و ما باید از وقوع این فاجعه جلوگیری کنیم پس سعی کردم ایساتیس را برای ساخت این‌ مستند در نظر بگیرم و این اقلیم را که اولین شهر ثبت شده ایران در یونسکو است و با وجود اینکه از لحاظ جغرافیایی و آب‌وهوایی در موقعیت خوبی قرار ندارد، قرن‌هاست مانند عقیقی در دل کویر ایران می‌درخشد، به تصویر بکشم.

این کارگردان اظهار کرد: سعی کردیم در این مستند به این قضیه بپردازیم که ایساتیس چگونه توانسته است چنین تاریخ و تمدن کهنی را از خود به جا بگذارد به طوری که در بسیاری از کشورها چنین تمدنی موجود نیست و همچنین امروزه بسیاری از شهرها با وجود وضعیت جغرافیایی بهتر، فقط اسمشان وجود دارد اما این شهر تاکنون باقی مانده است. با این حال این تمام ماجرا نیست و در کنار همه زیبایی‌هایی که در این مستند نشان می‌دهیم، مخاطرات این شهر را از منظر چهار عنصر آب، باد، خاک و آتش به نمایش درآوردیم.

کارگردان مستند «بی‌گدار» درباره ارتباط چهار عنصر اصلی طبیعت با موضوع فیلم «ایساتیس» تصریح کرد: من به این دلیل محوریت داستان مستند را بر مبنای این چهار عنصر گذاشتم که تمامی این عناصر به صورت نمادین در تمدن شهر یزد وجود دارند و من از این نمادها چون بادگیر به مثابه عنصر باد، شهر خشتی به مثابه عنصر خاک، قنات‌ها به مثابه عنصر آب و سکونت زردشتیان به مثابه عنصر آتش در این مستند استفاده‌ کردم.

او اضافه کرد: در طول داستان به این موضوع که انسان ها چگونه با وجود تفاوت ادیان و… کنار هم به صورت مسالمت‌آمیز زندگی کردند و این همزیستی انسان‌ها رفته رفته با مدرن شدن شیوه زندگی و از بین رفتن روحیه مسالمت‌آمیز و قناعتگری و مصرف بی‌اندازه آن‌ها چگونه منجر به نابودی سفره‌های آب زیرزمینی و بسیاری از قنات‌ها و خشک شدن باغات شده است، همچنین به اینکه تعدد کارخانه‌های پرمصرف در وسط کویر بی‌آب و آلودگی که توسط آن‌ها تولید می‌شود، چه خطر جدی برای این شهر و میراث جهانی است، پرداخته‌ایم.

دهقان در پایان نظر خود را درباره واکنشی که ممکن است مخاطبان خارجی پس از تماشای این مستند از خود نشان دهند، اظهار کرد: مدتی است که ما پخش بین‌الملل این فیلم را با نسخه زبان انگلیسی شروع کرده‌ایم و سه نمایش جشنواره‌ای بین‌المللی در دو ماه آینده داریم که امیدوارم مورد استقبلال قرار بگیرد، اما با این وجود من فکر می‌کنم که این مستند برای این دسته از مخاطبان دارای جذابیت زیادی باشد چراکه تاکنون اکثر فیلم‌هایی که به جشنواره‌های خارجی راه پیدا کرده‌اند، همگی به مضامین اجتماعی پرداخته‌اند و البته همه‌ این ژانرها در جای خود مهم هستند اما فیلم ما به این صورت نیست چراکه دائما زیبایی‌های ایران و بخش عظیمی از فرهنگ ایرانی را به تصویر می‌کشد و نمای بسیار خوبی از ایران را به نمایش درمی‌آورد و از طرفی نیز مخاطبان خارجی با فرهنگ کهن و رسم و رسوم ما آشنا می‌شوند، به همین دلیل فکر می‌کنم که تماشای «ایساتیس» برای آن‌ها جذاب خواهد بود. یکی از دوستانم می‌گفت که این فیلم مانند یک موزه تصویری برای علاقه‌مندان خارجی و حتی داخلی است.

پریسا مقیلان

انتهای پیام/