توجه به فرهنگ مطالعه،
مقوله کتاب و کتابخوانی از جمله موارد مهمی است که تاکیدات فراوانی در جهت رونق آن
در جامعه وجود دارد. یکی از راه‌های ترویج آن تولید و ساخت برنامه‌های تلویزیونی
است، چراکه تصویر و جاذبه‌های آن میزان تاثیرگذاری بیشتری را در انجام این مهم
خواهند داشت. «کتا‌ب‌باز» به تهیه‌کنندگی محمدرضا رضاییان، عنوان برنامه‌ای است که
در فضای کتاب و کتابخوانی فعالیت خود را در فصل دوم ادامه می‌دهد. این برنامه در
فصل اول با اجرای امیرحسین ‌صدیق روی آنتن شبکه نسیم رفت و توانست مخاطبان زیادی
را جذب کند. فصل دوم «کتاب باز» با اجرای سروش ‌صحت نیز همان روال قبل را ادامه
داده است. گفت وگوی «صبا» با رضاییان، تهیه‌کننده «کتاب‌باز» را در خصوص ویژگی‌های
این برنامه می‌خوانید.

فصل جدید «کتاب‌باز» با تغییراتی کار خود را
آغازکرد ازجمله تغییر مجری؛ لطفا درباره این تغییر و تغییرات دیگر توضیح دهید.

همان‌طورکه خودتان هم اشاره کردید بارزترین تغییر این فصل حضور
سروش‌صحت به‌عنوان مجری در برنامه است، اندکی تغییر در دکور و متنوع‌تر شدن آیتم‌ها
را می‌توان از جمله تغییرات این سری از «کتاب‌‌باز» محسوب کرد.

دلیل این‌که در این فصل با امیرحسین صدیق به‌عنوان
مجری همکاری نکردید چه بود؟

ما درفصل گذشته یک تجربه عالی با امیرحسین‌صدیق داشتیم و یک
برنامه متفاوت در حوزه کتاب به‌همت افراد بسیاری ازجمله صدیق روی آنتن تلویزیون
رفت؛ واقعیت این است که بازخوردها فراتر از انتظارات ما بود، یعنی هرچه جلوتر
رفتیم به هدفی که در یک برنامه تلویزیونی به‌دنبال آن بودیم یعنی علاوه بر تولید
یک برنامه در حوزه کتاب و ارائه آن به علاقه‌مندان و خوانندگان کم تعداد کتاب، به
وجه سرگرم‌کردن مخاطب نیز درحد قابل قبول رسیدیم. در مجموع موضوعاتی که برای
امیرحسین‌صدیق تعریف کرده بودیم را او به‌خوبی اجرا کرد و فصل اول به پایان رسید؛
صدیق تا هفت،هشت سال گذشته فرد کتابخوانی بود که به‌علت مشغله‌های فراوان از کتاب‌خوانی
دورشده بود اما الان (سری اول«کتاب‌باز») این پاتوق را راه انداخته تا یک‌سری آدم‌های
کتاب‌باز و اهل مطالعه را به این پاتوق دعوت و حال خوبی که قبلا داشت را دوباره
پیدا کند. اما اتفاق دیگری که به موازات افتاد این بود که ما مخاطبی که اهل کتاب
نیست را در معرض توجه و دید خود قرار دادیم و متوجه شدیم که بینندگان با تماشای
برنامه به کتاب خواندن مشتاق می‌شوند و منتظر پیشنهاد برای انتخاب کتاب هستند اما
ما به‌هیچ‌وجه بنایی جدی برای معرفی کتاب نداشتیم؛ با اتمام فصل اول احساس کردیم
اگر قرار است حال مردم با کتاب خوب شود بنابراین کسی باید باشد تا به آن‌ها بگوید
کدام کتاب را بخوانید تا حال خوبتان حفظ شود؛ درهمین جهت در اتاق ‌فکر برنامه و
شورای کتاب شبکه، به همراه دکترکرمی و آقای احسانی بنا را بر این گذاشتیم که
برنامه محاط بر کتاب باشد؛ درنتیجه با آن کاراکتری که برای امیرحسین صدیق تعریف شده
بود، فکرکردیم شاید درفصل بعد، مخاطب آن اطمینان لازم را نداشته باشد.

بنابراین تعریف کاراکتر دلیل اصلی عدم حضور
امیرحسین‌ صدیق بود؟

نه الزاما؛ صدیق به‌شدت انسان کتابخوان و کتاب بازی بود اما
به دلیل تعریف کاراکتری که در فصل قبل داشتیم نگران عکس‌العمل مخاطب بودیم. از طرف
دیگر در فصل اول و البته در فصل دوم نگاه خود را در فضای کلی برنامه تنوع‌محور قرار
دادیم. کتاب ژانرهای مختلفی دارد و به‌همین نسبت سلایق متنوع و متفاوتی در انتخاب
کتاب و نویسنده‌ها وجود دارد، بنابراین باید تا جایی که امکان دارد عمومی باشیم؛
در واقع یک شأن از شئون تخصصی کتاب در برنامه وجود داشته باشد البته نه همه‌چیز؛
از خیلی تخصصی شدن فراری هستیم به همین علت تنوع را محور قرار دادیم. طبیعتا وقتی
حوزه علاقه‌مندی یک خواننده متفاوت است باید به‌عنوان برنامه‌ساز در بخش‌های ‌مختلف
برنامه این تنوع را نمود دهیم. از طرفی در فصل اول بنا را بر این گذاشته بودیم که
شاید مجری‌ها متنوع باشند اما این موضوع را به تجربه‌ای که خواهیم کرد و بازخوردهایی
که خواهیم گرفت، سپردیم.

علت انتخاب سروش صحت به‌عنوان مجری فصل دوم
«کتاب‌باز» چه بود؟

اغلب کسانی که با سروش صحت آشنا هستند می‌دانند اگر بخواهند
او را جایی پیدا کنند یا در کتابخانه یکی از فرهنگسراهای تهران یا در کتابخانه ملی
باید به‌دنبال او بگردند. صحت به‌شدت کتاب‌باز است و محاط بودن بر کتاب که به آن
اشاره کردم توانایی بالقوه و بالفعل بودن سروش صحت است. این موضوع کار ما را خیلی
راحت کرده است. انتخاب صحت انتخاب درستی بود. البته نگرانی این را هم داشتیم که
ممکن است مخاطب وقتی با صدیق انس گرفته او را پس بزند اما وقتی این وجه را پررنگ
می‌کنیم (خوراک گرفتن بیننده ازمجری) نگرانی‌ها از بین می‌روند. سروش صحت مجری فصل
دوم شد و تا الان از این اتفاق در برنامه‌هایی که ضبط کرده‌ایم رضایت زیادی داریم؛
مخاطبان، اهالی رسانه و شبکه نیز همین حس را دارند.

چرا برای اجرای برنامه بازیگران را کاندیدا و
انتخاب می‌کنید و علت این‌که یک خانم را برای اجرا در نظر نگرفتید چیست؟

گزینه‌های بسیار زیادی اعم از مجریان و هنرمندان پیش روی ما
بود که نهایتا دوگزینه برای ما پررنگ‌تر از بقیه بودند؛ در میان اسامی مجری خانم
هم داشتیم اما تاکید ما روی کسی بود که بیشترین توان جذب مخاطب را داشته باشد؛ به‌علاوه
دارای انباشت اطلاعات کتابی خوبی هم باشد؛ این‌که بخواهیم در پی بازیگر صرف باشیم
نه، چشممان به‌دنبال بازیگر نبود حتی به کاراکترهای کتابی که تا به‌حال تجربه اجرا
هم نداشتند فکرکردیم؛ کما این‌که سروش صحت قبل از این برنامه تجربه اجرا نداشته
است اما برای ما مهم‌ترین وجه این بود تا آدمی وارد «کتاب‌باز» شود که در حوزه
کتاب گاف نداشته باشد و مخاطب را هم جذب کند.

آیا مدیران شبکه هم بر انتخاب سروش صحت تأکید
داشتند؟

جلسه کارشناسی در شبکه اتفاق می‌افتد. سخت‌ترین بخش تولید و
ساخت یک برنامه انتخاب مجری آن است؛ گزینه‌های بسیاری به ذهن ما می‌رسید، ما به
شبکه پیشنهاد دادیم و شبکه هم به ریاست آقای احسانی جلساتی را برگزار کرد، ما در
چندین جلسه پیرامون این موضوع صحبت کردیم. شبکه به‌هیچ‌وجه اصراری برای انتخاب صحت
نداشت، همین‌طور ما، شرایط را سنجیدیم و براساس شرایط، جمع‌‌بندی ما و شبکه این شد
تا آقای صحت مجری باشند.

به دلیل برخورداری از بودجه مناسب مشکلی برای
دعوت از هنرمندان ندارید؟ یا این‌که هنرمندان باتوجه به فضای فرهنگی برنامه، بحث
کتاب ودغدغه شخصی در این حوزه، علاقه‌مند به حضور در «کتاب‌باز» هستند؟

هردوی این موارد و هیچ‌کدام؛ بودجه برنامه ما قابل مقایسه
با خیلی از برنامه‌های مشهور به خوب پول دادن تلویزیون نیست؛ چراکه درجه اهمیت آن
برای تلویزیون هم به اندازه درجه اهمیت آن برنامه‌ها نیست؛ ما تلاش می‌کنیم تا خود
را به تلویزیون تحمیل کنیم، به این معنا که آنقدر خوب و تاثیرگذار وجریان‌ساز
باشیم که تلویزیون همه‌جوره و تمام‌قد پای این برنامه باشد، کما این‌که باتوجه به
بضاعت کنونی تلویزیون تا الان هم همین‌طور بوده است، البته یک طرف تلویزیون قرار
دارد و طرف دیگر گروه و کادری است که پای کار هستند. اگر ما خوب کار کنیم تلویزیون
هیچ منعی برای این برنامه و امثال آن ندارد؛ جالب است بگویم بعد از پخش«کتاب‌باز»
شبکه‌های مختلف بخش‌هایی را به بحث کتاب و معرفی آن اختصاص داده‌اند. برنامه ما
برنامه‌ای است که تعداد زیادی برای حضور درآن تمایل دارند، آن هم به این دلیل که
«کتاب‌باز» یک برنامه فرهنگی است. هنرمندان علی‌الخصوص زمانی که با آن‌ها تماس می‌گیریم
بدون هیچ گاردی حضور در برنامه را می‌پذیرند، این اتفاق انرژی زیادی به ما می‌دهد،
از بابت دعوت مهمان به برنامه خیال راحتی داریم اما طبیعتا یک فضای حرفه‌ای هم
وجود دارد که می‌باید آن را هم لحاظ کنیم؛ به این صورت که یک حداقلی را به‌عنوان
هدیه برای مهمانان در نظرگرفته‌ایم که افراد زیادی برای هدیه به برنامه نمی‌‌آیند
بلکه می‌آیند تا فوتی زیر ذغال آتش این برنامه کنند تا گُر بگیرد و بتواند فضای
کتاب را گرم کند. تعدادی هم این‌طور نیستند و ما برای حضورشان هزینه‌هایی کردیم.
آن‌هایی که بدون چشمداشت به «کتاب‌باز» آمدند همیشه در دل ما جای دارند.

«کتاب‌باز» چقدر به ترویج فرهنگ کتابخوانی کمک
کرده‌است و در ادامه چه میزان می‌تواند کمک کننده باشد؟

پاسخ این سوال را شما باید بگویید؛ حتی شاید شما هم نتوانید
به آن جواب دهید؛ ضمن این‌که اعتقاد زیادی به این مثل ندارم اما شاید درحال‌حاضر
مصداق داشته باشد که «با یک گل بهار نمی‌شود»؛ ما خواستار این اتفاق هستیم که با
«کتاب‌باز» مقوله مطالعه در فضای فرهنگی را دست بگیریم و با آن جریان‌ساز شویم اما
واقعیت این است که مخاطب خیلی از آن دور است و با یکی دو برنامه تلویزیونی نمی‌‌توان
این کار را کرد.

چه عواملی باعث شد هفت‌ماه فاصله بین فصل اول و
دوم «کتاب‌باز» وجود داشته باشد؟ به نظرتان این وقفه طولانی نبود؟

یکی از عوامل این بود که ما در این فاصله به‌دنبال اسپانسر
بودیم تا پای برنامه بیاید. عامل بعدی این بود که ما به فصل انتخابات برخوردیم؛
پایان فصل اردیبهشت که اتفاقا فصل کتاب است، با آغاز ماه رمضان مواجه شدیم و تمام
این رخدادها باعث شد تا کمی فاصله بگیریم. این هفت‌ماه وقفه، ما را از آنتن دور
کرد و مخاطبان وفادارمان کمی ما را گم کردند، متاسفانه برنامه جایگزینی هم در
تلویزیون وجود نداشت. اما اکنون که آمده‌ایم و سعی ‌هم داریم تا جریان‌ساز باشیم.

جریان‌سازی‌ای که از آن صحبت می‌کنید را کمی
واضح‌تر توضیح دهید.

درحال به‌راه انداختن «باشگاه کتاب‌بازها» هستیم که در آن
اتفاقاتی رخ دهد؛ اتفاقاتی مبنی بر آموزش و گذاشتن قول‌وقرارهایی که فضای جریان‌ساز
خیلی بهتری خواهد بود. اگر تلویزیون کمک کند و اگر مخاطبان از آن استقبال کنند تا
بتوانیم به‌شکلی خوب و درست آن را پیش ببریم و حمایت کنیم اتفاقات خوبی برای آن
خواهد افتاد.آقای سیدمهدی‌شجاعی که مهمان برنامه ما هم بودند به‌دنبال یک کار
اجرایی و در واقع یک فرهنگ مطالعه هستند تا از این طریق پیوندی بین ما و ایشان
برقرار شود. مهمان‌های دیگر ما نیز برای همکاری استقبال و پیشنهاداتی را نیز مطرح
کرده‌اند؛ اهالی کتاب کم‌کم به سمت «کتاب‌باز» کشیده می‌شوند و به‌صورت خودجوش با
ما همکاری خواهند کرد. اگر«کتاب‌باز» این حداقل کار را انجام دهد، می‌شود به‌مرور
کارهایی کرد و به حداقل هدفمان یعنی تاثیرگذاری روی خانواده‌ها و کتابخوان کردن
فرزندانشان نزدیک شویم. آرزوی ما این است که روزی کتابخوان‌ترین مردم دنیا باشیم. تا
بینیم فردای آن روز چه‌رنگی است.

شبکه نسیم برای تحقق این اهداف و آرزوها بستر
مناسبی است؟

شبکه نسیم شبکه سرگرمی و نشاط است؛ شاید اگر مخاطبان از این
دریچه به کتاب نزدیک شوند، در مقابل آن گاردی نگیرند، ممکن است اگر این وظیفه را
برعهده شبکه چهار بگذاریم به دلیل نگاه فرهیخته‌ای که مخاطب نسبت به شبکه دارد
خیلی راحت نتواند به آن نزدیک شود، ضمن این‌که پربیننده‌‌ترین برنامه‌های تلویزیون
هم در یکی،دو سال اخیر در شبکه نسیم تولید و پخش شده‌اند؛ در بازدیدی که آقای
احسانی از ضبط برنامه داشتند تقریبا قول و سیاستگذاری را مطرح کردند، آن هم این‌که
«کتاب‌باز» را حلقه اتصالی بکنیم برای برنامه‌های مختلفمان. به این معنا که اگر
برنامه‌های پربیننده شبکه پخش شدند، یک نماینده از «کتاب‌باز» به سمت آن برنامه‌ها
برود و فعالیتی را درآن انجام بدهد. اگر این اتصال به‌وجود بیاید هم اعتبار «کتاب‌باز»
بیشتر خواهد شد و هم اعتماد مردم نسبت به آن بیشتر خواهد شد. این اتفاقات سیاست‌های
خوبی هستند که تا‌به‌حال در تلویزیون آن‌ها را ندیده‌ایم، حتی از این فراتر هم می‌توان
رفت.

لطفا درخصوص بخش «نماداستان» و مسابقه‌های دیگر
برنامه هم صحبت کنید.

ما سعی داریم در «کتاب‌باز» یک‌سری موارد که به کتاب و
مطالعه برمی‌گردد را تمرین کنیم. من هیچ‌وقت فراموش نمی‌کنم در مقطع اول دبستان، معلممان
برای این‌که ما نوشتن را یاد بگیریم در چنین فضایی با ما تمرین می‌کرد. مردم امروز
ما درگیر فضای مجازی هستند، این بخش از برنامه همان اتفاق است فقط ما کمی به آن
ضریب می‌دهیم، آثار بسیارخوبی به دست ما می‌رسند که در آن‌ها شاهد قلم‌های فوق‌العاده‌ای
هستیم با این‌که جوایز این بخش خیلی گران‌قیمت هم نیستند اما استقبال بسیار چشمگیر
است. مهمانان برنامه هم وقتی در این قسمت شرکت می‌کنند، از طرف بینندگان مورد
مقایسه قرار می‌گیرند. این مسابقه‌ها (نماداستان،هایکو) قرار است به بهانه‌های مختلف
کتاب را جلوی چشم مخاطب بیاورد و او را مشغول کند تا در نهایت کتاب به دست بگیرد و
به مطالعه علاقه‌مند شود.

شاید مطرح کردن این سوال کمی زود باشد که فصل‌های
بعدی «کتاب‌باز» هم تولید خواهد شد؟

شاید خیلی هم زود نباشد… فکرمی‌کنم با نگاهی که هم‌اکنون
شبکه به برنامه دارد، بله.

با همین مجری یا باز هم یک بازیگر، آن هم
بازیگر آقا؟

اصراری روی هیچ‌یک این موارد نیست، هدف امیرحسین صدیق، سروش‌صحت
و هرکس دیگری که در هرکجای این برنامه کمک می‌کند، انجام کار فرهنگی است؛ هرجا
ببینیم انتخاب‌های ما موثر خواهند بود، چه تکرار و چه نیاز به تغییر باشد کل
مجموعه‌ای که درحال کار هستند، برای تغییر و هرآنچه که به نفع برنامه باشد آغوش
بازی خواهند داشت. کتاب در جامعه و تلویزیون خیلی مهجور است، همه ما تلاش می‌کنیم
تا کتاب را از مهجوریت خارج کنیم. همه کسانی که به برنامه می‌آیند هم دنبال رخ‌دادن
چنین اتفاقی هستند. اما آقای احسانی ارتباط بسیارخوبی برای برنامه دارند و سیاست‌هایی
که برای آن تعریف کردند با یک یا دو فصل نتیجه خاصی نمی‌دهد و باید ادامه داشته
باشد تا بتواند جریان‌سازی کند.

صحبت پایانی خود را بفرمایید.

شما و همه اهالی مطبوعات به «کتاب‌باز» لطف فراوانی داشتید
و من کمتر دیدم که به مقوله کتاب و این برنامه بی‌توجه باشید؛ این توجهات برای
برنامه بسیار حائز اهمیت است.

لی‌لا سلمانی