فرهاد ورهرام درباره وضعیت سینمای مستند به صبا گفت: متاسفانه مانند همیشه تولید مشکل دارد. نهادی که باید برای تولید مستند درنظر گرفته شود با این کارهمخوانی ندارد و بیشترین هزینه ای که باید صرف فیلم مستند شود خرج جشنوارها می شود.

وی با اشاره به اینکه تنها دو نهاد به داد تولید مستند سازی رسیده اند، توضیح داد: مستند سازی نسبت به فعالیتش تنها در مرکز گسترش و تلویزیون (شبکه مستند)، فعال است. شهرداری هم ۱۰ فیلم ساخته است برای جشنواره.متاسفانه بخش های دیگر تلویزیون از نظر تولید مستند فعال نیستند.

ورهرام ادامه داد: نهادهایی خاص هستند که فیلم های خاص خود را می سازند و کارگردان های خاص خودشان را دارند. به نظر من این دسته از مستندها را نمی توان جزو تولیدات مستند حساب کرد، چراکه به سفارش ساخته شده و نمایش خودشان را دارند که بودجه خوبی هم دارند. 

این مستند ساز با بیان اینکه تعدد برگزاری جشنواره ها از مشکلات اساسی در این زمینه است، توضیح داد: طی یک سال اخیر، چندین جشنواره داشته ایم که متاسفانه تعداد زیاد جشنواره ها، بزرگ ترین لطمه را به مستند سازی زده اند. هزینه ای که باید صرف تولید فیلم مستند شود و به جیب مستند ساز برود، صرف جشنواره های متعدد می شود. به نظر من از ۲۰ جشنواره مستند در سال، حداقل ۱۷ جشنواره را باید دور ریخت، نه اینکه متوقف کرد.به طورمثال، سازمان محیط زیست به جای برگزاری جشنواره، باید به فکر تولید فیلم باشد.

ورهرام با اشاره به اینکه، افرادی در حاشیه مستند سازی هستند که درآمدشان از مستند سازها بیشتر است، عنوان کرد: ما با هزار بدبختی فیلم تهیه می کنیم، آن هم برای مرکز گسترش و تلویزیون که نمایش دهند و هزینه کلان بیخودی کنند. متاسفانه افراد در حاشیه این حوزه، درآمد بالایی نسبت به مستند سازها دارند.

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه، چرا فیلم های مستند در سینما اکران نمی شوند؟ گفت: بنده اعتقاد دارم هنر وتجربه برحسب باند بازی حرکت می کند و هر فیلمی را نمایش نمی دهد. برخی فیلم ها که خوب است، بعضی فیلم ها که به درد نمی خورند و ربطی به هنر و تجربه ندارد. مابقی فیلم ها هم در خانه هنرمندان اکران می شود. سال هاست انجمن تهیه کنندگان مستند این  کار را انجام می دهد. مرکز گسترش هم معمولا نهاد های خاص خودش را دارد. در سینما نیز هیچ زمانی این موضوع پا نگرفت.

ورهرام افزود: همیشه رؤسا و مدیران جشنواره ها، پز این را می دهند که سالی ۱۰۰۰ فیلم مستند تولید می کنیم، این امر کمیت است نه کیفیت. فیلم های مستند ما نسبت به تعداد تولیدشان، فیلم های قابل توجهی نیستند. همین فیلم های قابل توجهی که داریم گروه هنر و تجربه به  دلخواه عمل می کند، نه بر پایه فرهنگ سینمای مستند. 

وی گفت: زمانی که بودجه خوبی باشد، می تواند فیلم های به نسبت خوبی تولید شود، هرچند عامل بودجه نیز صد در صد تاثیرگذار نیست. کارگردان هایی هستند که بودجه خوبی به آنان داده می شود، اما همان فیلم را می سازند.

وی با بیان اینکه درحال حاضر با معضل نمایش و سانسور فیلم های مستند رو به رو هستیم، تصریح کرد: خیلی از فیلم ها با مشکل سانسور رو به رو می شوند. هر فیلمی که سانسور شود، فیلم خوبی نیست. به نظر بنده ۷۰درصد فیلم های سانسوری فیلم های بدی هستند،اما طبق قانون نمایش، نمایش نمی دهند. تعدادی فیلم قابل توجه نیز داریم که به دلیل سانسور نمایش داده نمی شوند. متاسفانه تعدد نمایش های خصوصی موجب شده با کمبود فیلم مواجه شویم. 

ورهرام تاکید کرد: باید فیلم های مستند خوب خارجی که جزو فیلم های مهمی هستند را برای نمایش خریداری کنند، همچون فیلم های سینمایی که خریداری می کنند در حوزه مستندهم این اتفاق رقم بخورد. به عقیده بنده خریداری و نمایش فیلم های مهم خارجی، اهمیت آن از جشنواره ها بالاتر است.

وی در پاسخ به سوال دیگری در خصوص اینکه، در دهه ۴۰ مستندسازهای بزرگی داشتیم که مستندهای خوبی تولید می کردند، چرا امروزه مستندها دیگر مانند گذشته قوی نیستند؟ توضیح داد: هر کجا آدم های بزرگی دیدید، بدانید که مدیران بزرگی وجود داشتند. اگر روزی کانون پرورش فکری قوی عمل می کرد، امثال خانم امیر ارجمند حضور داشتند. اگر روزی سینمای ما تکان خورد، آدم های بزرگی چون، فریدون رهنما و هژیر داریوش بالا سرکار بودند. روزی منتقدان خبره و گردن کلفتی داشتیم و هرکسی  جرات نمی کرد در مجلات یک سری مطالب مزخرف در مورد فیلم ها بنویسد، چراکه منتقدان  افراد بزرگی مثل کاووسی، رهنما،هژیر داریوش و پرویز دوایی بودند. مدیران و افرادی که سرنوشت سینمای مستند را تعیین کنند، دیگر نداریم. همیشه در همه صنعت ها اگر روزی و در هر دوره ای شکوفایی بوده مدیران بزرگی داشتند. متاسفانه در حال حاضر، در حوزه فیلم مستند آدم بزرگی نداریم که بتواند یک جریان جدی در مستند سازی راه بیندازد.