اکران نوروز، داغ‌ترین اکران سال است که همیشه
رقابت عجیبی میان تهیه‌کننده‌ها و پخش‌کننده‌ها برای روی پرده رفتن فیلمشان در این
زمان وجود دارد که مهم‌ترین علت آن طولانی‌ترین تعطیلی سال برای خانواده‌هاست که
بستر لازم برای تماشای فیلم‌ها برای آن‌ها فراهم است. از طرفی دیگر بنا به مقتضیات
و حال و هوای بهاری، معمولا فیلم‌های کمدی برای نوروز در نظر گرفته می‌شوند. اما
مهم‌تر از این‌ها، اکران نوروزی می‌تواند چشم‌انداز اکران در طول سال را مشخص کند.

اکران موفق نوروز سال۹۵ توقعات را بالا برده است

در سال‌های اخیر اغلب اکران نوروزی موفقی
داشته‌ایم. مثلا سال قبل که فیلم‌های «من سالوادور نیستم»، «پنجاه کیلو آلبالو» و «ابد
و یک روز» اکران شدند و از روزهای آغازین بهار، نوید یک اکران موفق را برای طول
سال دادند که در ادامه با فروش قابل توجه فیلم‌های «بارکد» و به‌خصوص «فروشنده» و «سلام
بمبئی» به اوج خودش رسید.

معمولا فیلم‌های نوروز دو نوع هستند. دسته اول
فیلم‌هایی که بدون شرکت در جشنواره فجر، در ایام نوروز به‌طور مستقیم روی پرده
سینما‌ها می‌روند که سال گذشته «من سالوادور نیستم» و «پنجاه کیلو آلبالو» از این
دسته بودند. دسته دوم مربوط به فیلم‌های حاضر در جشنواره فجر می‌شود که معمولا
فیلم‌های پرجایزه و آثاری که با استقبال قابل توجه مخاطبان در طول جشنواره رو‌به‌رو
شده امکان اکران در این مقطع زمانی را پیدا می‌کنند. سال گذشته پرجایزه‌ترین فیلم
جشنواره «ابد و یک روز» بود که از همان روزهای اول نمایش در جشنواره، قرارداد
اکرانش برای ایام نوروز بسته شد و با این‌که حال و هوای کمدی و نیز بازیگران چهره
نداشت، از فروش کم نظیری برخوردار شد که نشان می‌دهد اگر مخاطب با فیلمی داستانگو
رو‌به‌رو شود با اثر ارتباط بهتر و بیشتری برقرار خواهد کرد. فیلم‌های
«من سالوادور نیستم» و «پنجاه کیلو آلبالو» هم فیلم‌هایی کمدی بودند تا با حال و
هوای بهار نیز همخوانی داشته باشند که به فروش عالی رسیدند.

*جشنواره سی‌وپنجم
فجر چه تاثیری در اکران سال آینده خواهد داشت؟

در اکران نوروز امسال باز هم از هر دو نوع
فیلم داریم. «خوب، بد، جلف» اولین فیلم قطعی اکران نوروز است که در جشنواره فجر
جایگاه سوم انتخاب مردمی را داشت و در چند رشته کاندیدا شد. فیلمی با بازی حمید
فرخ‌نژاد، سام درخشانی، ویشکا آسایش، پژمان جمشیدی، مانی حقیقی و… که به‌‌نوعی
نسخه سینمایی سریال پژمان محسوب می‌شود. پیمان قاسم‌خانی که جزو بهترین فیلمنامه‌نویسان
سینمای ایران محسوب می‌شود برای اولین بار پشت دوربین قرار گرفته است که باید دید این
اثر چه فروشی خواهد کرد.

فیلم‌های «گشت ۲» با بازی
حمید فرخ‌نژاد، ساعد سهیلی و پولاد کیمیایی، «رگ خواب» با بازی لیلا حاتمی و کوروش
تهامی، «یک روز بخصوص» با بازی مصطفی زمانی و پریناز ایزدیار، «فِراری» با بازی
محسن تنابنده و ترلان پروانه، «ماجرای نیمروز» با بازی احمد مهرانفر، هادی حجازی‌فر
و جواد عزتی، «بدون تاریخ، بدون امضا» با بازی نوید محمدزاده، امیر آقایی و هدیه
تهرانی، «آباجان» با بازی فاطمه معتمدآریا، شبنم مقدمی و حمیدرضا آذرنگ و «کارگر
ساده نیازمندیم» ساخته منوچهر‌هادی و با بازی یکتا ناصر، مهران احمدی، بهرام
افشاری و سحر قریشی در جشنواره فجر شرکت داشتند و جزو بهترین‌ها بودند. طبق اعلام
سخنگوی شورای نمایش، پخش‌کننده‌های این فیلم‌ها باید با سینمادارها به توافق برسند
که با گرفتن پروانه نمایش می‌توانند قرارداد اکران در نوروز را ثبت کنند.

آیا فیلم‌های رد شده از سوی هیات انتخاب
جشنواره فجر می‌توانند حقانیت خود زا ثابت کنند؟

چند فیلم دیگر هم هستند که بدون شرکت در
جشنواره فجر متقاضی اکران در نوروز هستند. «‌هاری»، «زرد» و «آشوب» از جمله این
فیلم‌ها هستند؛ «‌هاری» ساخته امیراحمد انصاری با بازی میلاد کی‌مرام، مینا
ساداتی، جمشید‌هاشم‌پور و هنگامه قاضیانی، «زرد» ساخته مصطفی تقی‌زاده با بازی
بهرام رادان، مهرداد صدیقیان، ساره بیات و شهرام حقیقت‌دوست و «آشوب» ساخته کاظم
راست‌گفتار و با بازی داریوش فرهنگ، محمدرضا شریفی‌نیا، فرهاد آئیش، یکتا ناصر و کوروش
تهامی. وجه مشترک این سه فیلم این است که هیچ‌کدام در جشنواره فجر پذیرفته نشدند و
به خاطر همین کنجکاوگننده هستند. البته فیلم «سه بیگانه» هم در فهرست اعلام شده
وجود دارد. فیلمی ساخته مهدی مظلومی که چند وقت پیش اجازه اکران پیدا نکرد چون
کارگردانش در شبکه ماهواره‌ای مشغول به‌کار شد و باید دید با چه تمهیداتی آماده
اکران نوروز شده است.

*آیا فیلم
مهران مدیری تنور اکران نوروز را داغ خواهد کرد؟

البته احتمال اکران برخی فیلم‌ها در نوروز
وجود دارد. از جمله اولین فیلم سینمایی مهران مدیری با عنوان «ساعت پنج عصر» و
فیلم «نهنگ عنبر دو» ساخته سامان مقدم که گمانه‌زنی‌ها برای اکران نوروزی آن‌ها وجود
دارد اما در فهرست اعلامی سخنگوی شورای صنفی نمایش اسم این فیلم‌ها نبود. فیلم
مدیری آخرین مراحل آماده‌سازی را طی می‌کند و فیلم مقدم آماده نمایش است.

*کمدی یا
جدی، کدام موفق‌ترند؟

اما ببینیم در بین ۱۲ فیلم نهایی اکران نوروز
کدام کمدی و کدام جدی هستند.

جالب این‌جاست که برعکس همیشه در اکران نوروزی
این‌بار کفه فیلم‌های جدی سنگینی می‌کند. فیلم‌های «خوب، بد، جلف» و «گشت ۲» و «سه بیگانه» تنها فیلم‌های کمدی حاضر در این لیست هستند و بقیه آثار
جزو فیلم‌های جدی و اغلب با حال و هوایی تلخ محسوب می‌شوند که باید دید این ریسک
مهم چه نتیجه‌ای در بر خواهد داشت.

البته چند فیلم رگه‌های از کمدی را دارند. از
جمله «ماجرای نیمروز»، «رگ خواب» و «فراری» که در کل جزو فیلم‌های جدی محسوب می‌شوند.
تلخ‌ترین فیلم این فهرست هم فیلم «بدون تاریخ، بدون امضاست» که جزو پنج فیلم
انتخاب مردمی جشنواره بود و سیمرغ‌های کارگردانی، چهره‌پردازی و بازیگر مکمل را
دریافت کرد. سال گذشته البته تجربه جالبی از اکران فیلم‌های تلخ نداشتیم. غیر از
رکورد قابل توجه «ابد و یک روز»، دو فیلم «کفشهایم کو؟» و «خشم و هیاهو» نتوانستند
توقعات را برآورده کنند

و به حداقل
فروش لازم هم نرسیدند.

اما یکی از مشکلات جدی اکران نوروز عدم
تبلیغات مناسب برای برخی فیلم‌هاست که نسبت به سایر فیلم‌ها هم تعداد سالن کمتری
دارند و هم تبلیغات کمتری دارند که نمود عینی آن تبلیغات و سالن‌های کم دو فیلم «خشم
و هیاهو» و «کفشهایم کو؟» بود.

*جنگ
میان جام‌جم و بیگانگان جم!

تفاوت بنیادین نوروز امسال با سال قبل در
تبلیغات تیزر فیلم‌ها هم هست. پارسال قبل از ایام نوروز چند فیلم با پخش تیزرشان
در شبکه‌های ماهواره‌ای فضا را برای استقبال بیشتر مهیا کردند و این شبکه‌ها سهم
مهمی در رونق اکران داشتند. اما بعد از نوروز پارسال وزارت ارشاد و قوه قضاییه با
این رویکرد مخالفت کرد و کار به جایی رسید که چند فیلمی که تبلیغشان در این شبکه‌ها
پخش شد، از روی پرده پایین آمدند. امسال باید دید چه رویکردی نسبت به همکاری
صاحبان فیلم‌ها با شبکه‌های ماهواره‌ای اتخاذ شده و صداوسیما و نهادهایی مثل حوزه
هنری و شهرداری تهران، چه امکانات بهتر و بیشتری را برای فیلم‌ها در نظر می‌گیرند
که دیگر صاحبان فیلم‌ها با شبکه‌های ماهواره‌ای همکاری نکنند.

*در جست‌وجوی
تنوع ژانر

از لحاظ مضمونی اغلب فیلم‌های اکران نوروز
رویکرد اجتماعی دارند و کمتر تنوع ژانر در آن‌ها دیده می‌شود. در این میان «خوب، بد،
جلف» در فضای کمدی فانتزی، «آشوب» در حال و هوای آثار تاریخی علی حاتمی و مربوط به
زمان گذشته و «ماجرای نیمروز» به حال و هوای دهه ۵۰ و ۶۰ می‌پردازد،
بقیه فیلم‌ها معضلات اجتماعی روز را مورد واکاوی قرار داده‌اند.

در این میان چند تن از کارگردانان سابقه حضور
فیلمشان در اکران نوروز را دارند. از جمله منوچهر‌ هادی با «من سالوادور نیستم»، سعید
سهیلی با «گشت ارشاد ۱»، هاتف
علیمردانی با «کوچه بی‌نام» و…

*حاشیه‌ها
پررنگ‌تر از متن

حاشیه‌های اکران نوروز هم همیشه به مهم‌ترین
حاشیه‌های سال بدل می‌شود. در یک دهه اخیر اوج حواشی به نوروز سال ۹۰ برمی‌گردد که فیلم‌های «اخراجی‌های ۳» و «جدایی
نادر از سیمین» در حال رقابت بودند که فضا را به یک وضعیت دوقطبی سیاسی و پرهجمه
بدل کردند. در نوروز سه سال قبل دو فیلم «خصوصی» و «گشت ارشاد ۱» با اعتراض نهادهای غیر سینمایی مواجه شده و حتی از پرده پایین کشیده
شدند. حاشیه نوروز سال ۹۵ هم پخش تیزرها بود که به آن اشاره شد.

از نظر آماری اکران نوروزی سال ۹۴ حدود سه‌میلیارد و اکران نوروزی سال ۹۵ حدود ۱۶میلیارد فروش داشته است که باید دید اکران نوروز سال ۹۶ می‌تواند رکورد سال قبل را بشکند یا خیر.

*در
انتظار توزیع فیلم‌های خوب برای تمام فصول

می‌توان یک نگاه آسیب‌شناسانه هم به اکران
نوروز داشت؛ چرا پتانسیل اکران در مقاطع زمانی دیگر سال نادیده گرفته می‌شود و همه
تمرکز به اکران نوروز مربوط می‌شود؟ می‌توان با تحلیل اکران نوروز چند سال اخیر به
این نتیجه رسید که می‌توان همه برگ برنده‌های فروش را خرج نوروز نکرد و مثلا در
فصل تابستان به‌خصوص با وجود تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها، امکان اکران بهتر را در
نظر گرفت. از طرفی دیگر چرا همواره اکران فصل زمستان تبدیل به اکران مرده سال می‌شود؟
می‌توان با سیاست‌گذاری‌های بهتر از پتانسیل همین فصل هم استفاده کرد اما اغلب
شاهدیم که این فصل به فصل فیلم‌سوزی بدل می‌شود. به‌نظر می‌رسد می‌توان با تشکیل
یک کمیته انتخاب غیر از اعضای شورای صنفی نمایش و شامل کارشناسان اقتصادی سینما، بستر
لازم را برای تمرکززدایی از اکران نوروز مهیا کرد.

گفتنی است اکران نوروز با مشخص‌شدن سرگروه‌ها از
اواخر بهمن‌ماه آغاز می‌شود که باید دید نیکویی امسال از نظر فروش گیشه، از بهارش
پیدا خواهد بود یا نه. فعلا فیلم «خوب، بد، جلف» اولین فیلم نوروز است که از ۲۷ بهمن‌ماه ماراتون اکران سال ۹۶ را کلید
خواهد زد. البته فیلم‌های «ماحی» و «مبارک» هم در حال اکران هستند که باید دید رنگ
بهار را خواهند دید یا خیر.

محسن جعفری‌راد