به گزارش خبرنگار تئاتر صبا، دومین نشست تبیین هنر انقلاب اسلامی با موضوع بازخوانی پیام سال ۱۳۶۷ امام خمینی (ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در تجلیل از هنر و هنرمندان متعهد، امروز سه شنبه ۲۹ شهریور ماه و در آستانه فرا رسیدن هفته دفاع مقدس به دبیری پرویز فارسیجانی تهیه‌کننده سینما و تلویزیون و حضور حجت‌الاسلام والمسلمین علی ذوعلم مسئول دبیرخانه بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی دفتر مقام معظم رهبری، مجید اسماعیلی مدیر موزه سینمای ایران، نصراله قادری نویسند و کارگردان تئاتر و عضو کانون ملی منتقدان تئاتر ایران، مهدی عظیمی میرآبادی تهیه کننده سینما و مدیرعامل سابق انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس در سالن کنفرانس موزه فرش ایران برگزار شد.

در ابتدای این مراسم پرویز فارسیجانی تهیه‌کننده سینما و تلویزیون که دبیری نشست را برعهده داشت، عنوان کرد: توفیق پیدا کردیم تا در دومین نشست تبیین هنر انقلاب اسلامی که از سوی مرکز بسیج هنرمندان کشور برگزار می‌شود، حضور داشته باشیم. پیام امام خمینی (ره) مجموعه‌ای است که می‌تواند هنر و هنرمند متعهد را تبیین کند و برای هنرمندان راهگشا باشد. این نشست برای بازخوانی پیام سال ۱۳۶۷ امام خمینی (ره) برگزار می‌شود چون به نظر می‌رسد این پیام مغفول مانده و می‌تواند برای همه راهنما باشد.

بعد از خوانش پیام امام خمینی (ره) با صدای کوروش زارعی مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری و دبیر چهل و یکمین دوره جشنواره تئاتر فجر، حجت‌الاسلام والمسلمین علی ذوعلم به عنوان نخستین سخنران پشت تریبون قرار گرفت و عنوان کرد: از مرکز بسیج هنرمندان کشور که نشست تبیین هنر انقلاب اسلامی را برای تاملاتی در باب این روزها و همچنین نامه امام خمینی (ره) برگزار کرده است، تشکر می کنم. از خوبی‌های بسیج یاد و یادآوری چنین اتفاقاتی است که در مقاطع مختلف به آن نیاز داریم.

پیام امام خمینی (ره) سرمایه فکری است

او درباره پیام امام خمینی (ره) در سال ۱۳۶۷ بیان کرد: این پیام ۲۵۰ کلمه ای یک سرمایه فکری برای هنر انقلاب اسلامی است و باتوجه به لزوم تدوین هنر انقلابی، این پیام می‌تواند راهبردی باشد. ۷ نکته را از این پیام دریافت می‌کنم که اگر دلالت‌های این ۷ نکته را در هنرهای مختلف پیدا کنیم، می‌توانیم راه روشنی را پیش روی هنرمندان قرار داده تا از تحریف‌ها جلوگیری کنیم. در حال حاضر نسخه بدل‌هایی از انقلاب اسلامی ارایه می شود، در صورتی که خود امام خمینی (ره) می‌تواند به عنوان یک اصل قلمداد شود. همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند: «امام فقط امام دیروز نیست، امام امروز و فردا هم هست.»

تبیین ۷ رسالت هنر انقلاب اسلامی

معاونت پژوهشی دانشگاه مذاهب اسلامی در تشریح این ۷ نکته گفت: به این دلیل که هنر باید اسلام ناب و درد فقرای دردمند و تازیانه خوردگان تاریخ را بیان کند، این صیقل دهندگی هنر انقلاب اسلامی نکته مهمی است. این واژه‌ها، واژه‌های ناب، جاندار و گویایی هستند. دومین رسالت این پیام افشاگری سرمایه‌داری مدرن و کمونیست خون‌آشام است که اسلام آمریکایی را در بر می‌گیرد. اسلام آمریکایی اسلام سازش، اسلام رفاه و تجمل و اسلام مرفهان بی درد است. باید ببینیم در کدام هنرها این قضیه نمود دارد و نشان داده شده است. در سومین رسالت، هنر باید بتواند نقاط کور معضلات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و نظامی را نشان دهد که نکته قابل تاملی است. باید دید این موضوع چه کارکردی در هنر داشته است چون می‌بینیم بخش‌های گسترده مردم جامعه معضلات کشور را به حساب اسلام می‌گذارند. هنر تا چه حد توانسته است این تمایزات را نشان بدهد که جامعه تماشاگر نباشد و تبدیل به کنش‌گر فعال شود. هنر تصویر زالو صفتانی است که از فرهنگ اصیل اسلامی فاصله دارند و آدم‌هایی که دم از اسلام می زنند با اینکه از عدالت و ارزش‌های اسلامی به دور و در خدمت اسلام آمریکایی هستند. در ششمین رسالت، هنر باید راه ستیز با جهان‌خواران را نشان بدهد، چون هنر مساله‌ای فرعی نیست بلکه از دیدگاه امام خمینی (ره) مساله‌ای جدی است و بدون هنر انقلاب اسلامی این ستیز ممکن نیست. گام دوم انقلاب اسلامی هم با همین ستیز تعریف می‌شود. در انتها، رسوا کردن مدعیان بی‌درد هنر هفتمین رسالت هنر است. این هفت رسالت هنر انقلاب اسلامی است که می‌توان روی آن کار کرد و به عنوان معیاری برای اقدامات مختلف قرار داد.

این عضو پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی راجع به پیشرفت‌هایی که در مسیر تحقق این پیام امام خمینی (ره) حاصل شده است، خاطرنشان کرد: از زمان صدور این پیام دغدغه‌مندان و هنرمندان فراوانی به میدان آمدند و اقدامات زیادی انجام دادند که خداراشکر پیشرفت‌های بسیاری حاصل شده است. با این وجود، هنوز نیاز داریم تا این پیام را شفاف‌تر و واضح‌تر ترسیم کنیم.

امام خمینی (ره) بعد از چهل سال همچنان روشنگر است

حجت‌الاسلام والمسلمین علی ذوعلم امام خمینی (ره) را شاقولی برای انقلاب اسلامی دانست و گفت: امام خمینی (ره) برای انقلاب اسلامی پشتوانه‌ای عمیق و محکم هستند. چون امام خمینی (ره) شاقول انقلاب اسلامی است و همچنان بعد از چهل سال هنوز آثار باقی‌مانده از او نشان می دهد که برخلاف آنچه می گفتند او به تاریخ پیوسته است، ایشان روشنگر است. این پیام امام خمینی (ره) می‌تواند در تبیین هنر انقلاب اسلامی مبنا قرار بگیرد.

نصرالله قادری به عنوان سخنران دوم درباره پیام امام خمینی (ره) در سال ۱۳۶۷ اظهار کرد: در ارتباط با پیام امام خمینی (ره) نکته‌ای که عامدانه مغفول گذاشتیم، نقدگری از منظر فلسفی است که بعد از انقلاب صورت نگرفته است. مهم‌ترین نکته در پیام مذکور، اسلام ناب محمدی است و ما نیازمند تعامل بین هنرمندان با علمای دین و دیگر شاخه‌های علمی هستیم که این موضوع در هنر کشور اتفاق نیفتاده است.

این نویسنده راجع به دیدگاه به هنر در کشور گفت: همه هنر را در سطحی‌ترین شکل می‌بینند، در صورتی که اگر از ساحت کیفی به آن نگاه کنیم، هنر در شش شکل ارایه می‌شود که اولین آن پروپاگاندا است و ما روی آن توقف کرده‌ایم. حزب توده در دهه ۴۰ هجری شمسی هنر مارکسیست‌ها را ترویج می‌کند و هنر را در حد پیام پایین می‌آورد، در صورتی که حرکت امام حسین (ع) تجلی حرکت حضرت زینب (س) است.

هنر باید نقدگر باشد

این کارگردان درباره انواع ساحت هنر عنوان کرد: در صورت نگاه تبلیغی به هنر، هنر تاریخ مصرف خواهد داشت و امکان بهره‌برداری دشمن به وجود می‌آید. شکل بعدی هنر سرگرمی‌سازی است که مخاطب را از تفکر بازمی‌دارد. شکل سوم هنر، فانتاستیک است که برای روشنفکران کاربرد دارد و موضوعات عامیانه با رنگ و لعابی هنری برای مخاطبان روشنفکر ساخته می‌شود، در صورتی که در این پیام تاکید بر کنش‌گری است. شکل دیگر هنر نیز پداگوژی است که به چالش گرفتن تعقل است، در صورتی که چالش‌گری را تعطیل می کند و آنچه هنرمند می‌خواهد را مخاطب ادراک می‌کند. پنجمین شکل هنر نیز هنر فلسفی است و مراد از آن فلسفه خاصی نیست بلکه منظور تفکر است به طوری که می‌گوید بیاندیشید و نه اینکه چگونه بیاندیشید. در اصول دین نمی‌توان گفت تقلید کردم بلکه باید در این باره اندیشه کرده باشید. ساحت بعدی هنر اجتماعی است که شبیه فلسفی است و به مساله اجتماعی می‌پردازد. همانطور که امام خمینی (ره) به آن می‌پردازد و می گوید هنر باید نقدگر شرایط باشد. وقتی ماهیت نقد را نپذیریم و هنرمند را سرکوب کنیم، نقدگری از بین می‌رود.

وی در ارتباط با نگاهی که هنرمندان به زن دارند، گفت: نگاه هنرمند به زن نگاه ابزاری و مردسالارانه است چون مبتنی بر نگاه اسلام ناب محمدی نیست و دشمن از این نوع نگاه توانسته استفاده کند. مومن و مومنه هر دو برابر هستند و مساله اصلی میزان تقوا است. هنر می تواند نگاه هنر اسلام ناب محمدی را تبیین کند.

رسالت هنر خودشناسی است

این منتقد درباره رسالت هنرمند خاطرنشان کرد: هنرمند شهید و بازتاب دهنده شرایط روز خودش است. نباید هنرمندی به دلیل اینکه از سیدالشهدا حرف زده است، هنرمند حکومتی نامیده شود و در صورتی که کسی به این نوع نگاه نقد کرد او را هنرمند اپوزیسیون بنامیم چون این نوع نگاه مارکسیستی است. با درنظر گرفتن این ساحت مولوی، اوژن یونسکو، پیر پائولو پازولینی هنرمند نیستند چون بازتابی از شرایط زندگی هنرمندان را در آثار آن‌ها نمی‌بینیم. رسالت هنر رسیدن به خویشتن خویش و خودشناسی است.

این استاد دانشگاه راجع به دیگر کارکردهای پیام امام خمینی (ره) گفت: پیام امام خمینی (ره) پیامی روشن و واضح است که با این وجود به تبیین نیاز دارد و این فقط منحصر به هنرمند نیست چون وظیفه هنرمند خلق هنر است در صورتی که وظیفه نظریه‌پردازان در شاخه‌های مختلف نظریه‌سازی از این مباحث و در اختیار هنرمند قرار دادن آن‌ها به منظور خلق اثر است. در صورتی که آن‌ها هیچ قرابتی با هنر و هنرمندان ندارند. در پیام بنیانگذار انقلاب اسلامی توجه هنر به عرفان است چون هنر الهام است و نیازمند حالی و آنی است تا هنرمند به مقام آفرینش برسد. وقتی عرفا را مرتد می شناسیم و آن‌ها را که مورد سلیقه ما هستند، ترویج می‌کنیم، از پیام امام خمینی (ره) دور شده‌ایم.

نصراله قادری در سخنان پایانی گفت: باید به هنرمندان باورمندی که آن ها را گوشه‌نشین‌ کرده‌ایم، امکان بروز هنرشان را بدهیم تا در مسیر هنر انقلاب اسلامی حرکت کرده و پیش برویم.

مجید اسماعیلی مدیر موزه سینمای ایران نیز پیام‌ها و بیانات امام خمینی (ره) را تعیین کننده حد و حدودی برای انقلاب اسلامی دانست و گفت: امام خمینی (ره) عملی که با این پیام و دیگر بیاناتشان انجام دادند، عمل مهمی است چون حدود فضای کلی انقلاب اسلامی را تعیین کردند؛ مثل موضوع اسراییل، وحدت، حضور نیروی مردمی و بسیج و حتی هنر که در این پیام شاهد آن هستیم. تقریبا پنج قسمت از پیام امام خمینی (ره) مربوط به چیستی هنر انقلاب اسلامی و یک مورد درباره بایدی آن است و امام خمینی (ره) با ادبیاتی قاطع مشخص می‌کند که هنر انقلاب اسلامی باید به چه شکلی باشد. باید پرسید چرا این پرداخت به هنر انقلاب اسلامی در این سال‌ها نیفتاده است؟ دچار فقر شدیدی هستیم و احساس می‌کنیم بسیاری از مطالب به زبان هنر گفته نشده است.

او در تشریح ادبیات دینی بیان کرد: ادبیات دینی، ادبیات قرآن و اهل بیت است.

این تهیه‌کننده با ارجاع به سخنی از امام صادق (ع) راجع به امر به معروف و نهی از منکر آن را هنر نامید و ادامه داد: این سخن امام صادق (ع) قطعا امر به معروف و نهی از منکر است و برای این آمر به معروف بودن باید عالم و عامل باشید و این امر به معروف احتمال خطر و ضرر نداشته باشد که امام حسین (ع) در عاشورا خطر بزرگی می‌کند بنابراین بزرگترین امر به معروف کننده بشریت سیدالشهدا است و همچنین چهارمین مورد نیز احتمال تاثیر است.

وی درباره تاثیر عنوان نکردن موضوعات به زبان هنر گفت: اگر نتوانیم مفاهیم را به زبان هنر دربیاوریم، مشکلی به وجود می‌آید که شاهد آن هستیم. به طوری که ما حرف می‌زنیم و مردم نمی‌فهمند چون این موضوعات از طریق هنر بیان نشده است.

مجید اسماعیلی در سخنان پایانی خواستار توازنی بین استعداد هنری و اندیشه در هنرمندان شد و بیان کرد: وقتی در ترازویی بین اندیشه و استعداد هنری وزن را به هنر بدهیم، همین می‌شود که شاهدش هستیم و باید تعادل بین اندیشه و این استعداد هنری وجود داشته باشد. همانطور که باید در کنار هنرمند یک اندیشمند وجود داشته باشد، اشکالی ندارد تا در کنار اندیشمند هم یک هنرمند قرار بگیرد. بیان هنری ارزش و اهمیت زیادی دارد که متاسفانه ما به دنبال آن نمی رویم. در حوزه نظریه‌پردازی هنری از موسیقی تا داستان دچار ضعف هستیم چون اگر خلق داستان براساس نظریه‌های دینی نباشد تولید شرک می‌کند. باید آدم‌های مومن، متدین و نماز شب‌خوان بیشتری در حوزه موسیقی و بقیه هنرها داشته باشیم البته که این حرف من به این معنی نیست که در حال حاضر چنین افرادی نداریم. همچنین تولید محتوا نیز براساس نظریه‌های دینی اتفاق نیفتاده است و ما خیلی کار نکرده داریم و مهم‌ترین آسیب این اتفاق این است که قطع ارتباط با فضای قرآنی باعث سرگشتگی مردم می‌شود. بنابراین نمی‌دانم چرا دانشگاه ها و مرکزهای دیگر باید به مسایل دیگری بپردازند. اگر این تولید محتوا براساس نظریه های دینی را انجام دهیم، مردم فوج فوج به دین داخل می‌شوند.

عکس از الهه کریمی است.

فرزاد جمشیددانایی

انتهای پیام/