مهران نعمت اللهی کارگردان و مستندساز در گفتگو با خبرنگار سینما صبا، درباره فرآیند تولید فیلم «مشق امشب» که برگرفته از فیلم «مشق شب» ساخته عباس کیارستمی است و در حال حاضر در سینماهای هنروتجربه اکران می شود، عنوان کرد: دغدغه ما از ساخت این اثر آینده کودکان این کشور، شرایطی که همین الان در آن زیست می کنند و مساله آموزش است که نه تنها در ایران بلکه در دنیا این مسئله به شدت پیگیری می شود.

وی افزود: در همه کشورها پیگیر بهترین شیوه برای آموزش و در عین حال پرثمرترین شیوه برای کودکان خود هستند تا نهایت بهروری را از استعداد و توانایی کودک داشته باشند و آن ها را شکوفا کنند. هدف ما هم همین است که فرزندان ایران به بهترین شکل آموزش ببینند، بالنده باشند و یک ایرانی بزرگ و سرفراز بسازند.

این کارگردان درباره تفاوت «مشق امشب» با «مشق شب» اظهار کرد: تفاوت این دو اثر در این است که کیارستمی در زمان خود «مشق شب» را در یک مدرسه که همان مدرسه پسرش بود، ساخت و به یک موضوع واحد پرداخت اما ما به چند مدرسه با طبقات مختلف اجتماعی رفتیم. در قالب «مشق شب» لایه های مختلفی از نظام آموزشی ما پرده برده برداشته و پرداخته شد و ما سعی کردیم از فضای ایجاد شده استفاده بیشتری ببریم به همین منظور هم سه منطقه در تهران را انتخاب کردیم؛ مناطق طبقه بالا و مرفه نشین، میانی و طبقه پایین و فرودست جامعه را انتخاب کردیم تا مشتی از نمونه خروار برداریم و از هر سه گروه نماینده داشته باشیم. همچنین فیلم را دو جنسیتی کردیم تا از دغدغه و شرایط تحصیل دختران عزیز ایران هم صحبت به میان آورده باشیم.

وی ادامه داد: دوره و زمان ساخت دو فیلم هم تفاوت دارند، از سال ۱۳۶۷ که  «مشق شب» ساخته شد تا اکنون شکاف طبقاتی بیشتری در جامعه می بینیم. متاسفانه مدارس دولتی ضعیف تر شدند و مدارس غیرانتفاعی معلمان خوب را به سوی خود می کشند که پرداخت به همین موضوع مهم است و باید بررسی شود.

نعمت‌اللهی تصریح کرد: تولید این اثر تقریبا ۲سال و نیم طول کشید زیرا در مرحله پیش تولید با مشاوران آموزشی، روانشناسان و فعالان کودک صحبت کردیم و چندین بار به صورت آزمایشی به تعدادی از مدارس رفتیم و با فرایند پرسش و پاسخ و همچنین روانشناسی بچه ها آشنا شدیم. در کل پیش تولیدمان ۶ ماه طول کشید و ۱۵ روز صرف تصویربرداری شد. تدوین پرچالش ترین مرحله ساخت این اثر بود ما در یک قسمت سعی کردیم خودمان بر موضوعات مهم تر و با اهمیت تر متمرکز شویم و بعد به سراغ تدوینگر رفتیم، کار سختی بود و این مرحله کمی طولانی شد. کودکان گاهی حس و حال صحبت ندارند و دوست ندارند راجع به مسال خود صحبت کنند و تعارف هم ندارند، همچنین بچه ها خودشان را سانسور نمی کنند که همین زیبایی کار با بچه هاست.

وی اظهار کرد: در دوران پیش تولید فکر می کردیم به خوبی حمایت می شویم زیرا ما با هزینه شخصی خودمان جلو رفتیم و سرمایه گذار بیرونی نداشتیم. در واقع  «مشق امشب» با هزینه شخصی و وام ساخته شده است و برای همین فکر می کردیم آموزش و پرورش چه در مرحله تولید و چه پس تولید از این اثر که به نظام آموزشی کشور می پردازد، حمایت کند اما متاسفانه هنوز این فرهنگ ایجاد نشده است. ما هم برای مجوز گرفتن دچار پیچیدگی خاص خودش شدیم.

این کارگردان ادامه داد: این اثر درباره فضای ایران ساخته شده است ولی در خارج از کشور هم اتفاقات خوبی برایش افتاده است. خیلی از کشورها به دیدن این فیلم نشستند و برایشان نکات فیلم جذاب بود در حدی که می گفتند ما باید این نکات را در جامعه خودمان هم مورد بررسی قرار دهیم تا ببینیم شرایط دانش آموزان به چه شکل است. امیدوار بودیم برای مسئولان ما هم جذاب باشد اما در همین لحظه هنوز این اتفاق نیفتاده است و با اینکه مشخص است فیلم در چه چارچوبی است و لایه های پنهان ندارد، هنوز مسئولی نیامده توضیحی از ما بخواهد و یا اکرانی برای متولیان بگیرد.

نعمت‌اللهی درباره استقبال مخاطبان داخل کشور گفت: افراد مختلفی به تماشای  «مشق شب» آمدند حتی مادران خانه دار، معلمان، دانشجویان، مولفین کتاب و…، در جشنواره فیلم حقیقت و فیلم فجر هم بازخوردها مثبت بوده است و برای من اتفاقات جالبی افتاد. مثلا مرا بوسیدند و بغل کردند و به من برای ساخت چنین اثری تبریک گفتند و این برای من به عنوان یک کارگردان خیلی جذاب و مایه فخر است. نگاه ها عوض شده است چه نسبت به کودکان کار چه به بقیه بچه ها و زندگی هایی که در موازی با زندگی ما می گذرد حتی خارج از کشور فردی هلندی به من گفت احساساتم باهم ترکیب شده است و چندین بار آمدند و این فیلم را دیدند، جلسات متعددی داشتیم و خوشحال شدم که فیلم را مورد توجه قرار دادند.

وی عنوان کرد: در همه جای دنیا مستند را جدی می گیردند و به آن بها می دهند. دولت هلند و آمستردام به قدری حمایت می کرد که همه افراد به دیدن این آثار می آمدند و همه  صندلی ها پر بود زیرا که آن ها مستند را فراتر از سرگرمی می دانند و این اتفاق و حمایت از مستند در ایران جای نیفتاده است و می گویند مگر مستند را در سینما نشان می دهند. ما همچنان فقر مخاطب داریم با اینکه جناب محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفتند: افراد دولت از این اتاق به آن اتاق و از این جلسه به جلسه می رویم و وقت نمی کنیم وارد جامعه شویم شما مستندسازان چشم های ما درون جامعه هستید، اما این ها همه در حد حرف است.

نعمت‌الهی ضمن بیان اینکه هنروتجربه یک مجموعه خوبی برای کار ما است، گفت: اما بودجه آن ضعیف است و نمی تواند تبلیغات فضای مجازی، بنر و … را بگیرد زیرا که بسیار هزینه بر است و دولت هم کاری انجام نمی دهد. برخی از دوستان فکر می کنند فیلم های هنروتجربه از فیلم های اکران عمومی از سطح کیفی پایین تری برخوردارند اما واقعیت این است که مخاطبان هنروتجربه خاص تر تعریف شده اند. «مشق امشب» هم خاص است و هم عام، هر کسی می تواند بیننده این فیلم باشد مثلا افرادی که دغدغه فرزند دارند و به فکر آینده اش هستند می توانند مخاطب باشند و حتی دانشجویان شهید رجایی، تربیت معلم و مدرس و افرادی که می خواهند وارد محیط آموزشی شوند یا همین الان هم معلم هستند و می خواهند از ابعاد دیگری نگاه کنند هم این اثر برایشان کارآمد خواهد بود.

وی در پایان خواستار شد: اکنون که فرصت اکران ایجاد شده است، دوست دارم مخاطبانی که دنبال این هستند از شرایط مدارس و نظام آموزشی ما آگاهی در حد بضاعت کسب کنند و خودشان هم دغدغه مند هستند، به دیدن فیلم بیایند که این شاید بهترین هدیه برای ما باشد تا بتوانیم اثر دیگری بسازیم. بسیاری از دوستان من فقط آرزو دارند پول تولید برگردد تا مستند بعدی خود را بسازند و من خواستارم با حمایت مردم مستندسازی از بین نرود. بسیاری از هنرمندان مستندساز چرخه مالی شان انجام نپذیرفته و وارد سینمای داستانی شده اند و این عیب است و نگذاریم مستندسازی از بین برود، نگذاریم روحیه پرسشگری که مهمترین اتفاق است برای یک سارنده از بین برود و مردم شرایط را درک کنند و برای فیلم های مستقل و دغدغه مند بهای بیشتری دهند و از آن حمایت کنند.

عوامل «مشق امشب» عبارتند از طراح و کارگردان: اشکان نجاتی و مهران نعمت‌اللهی، مدیر فیلمبرداری: حامد فرشته‌حکمت، صدابردار: فرید پیرایش، صداگذار: سیدرضا گدازگر، تدوین: وحید گلستان، دستیار تدوین: مطهره روحینیا، طراح تیتراژ: کورش پارسانژاد، دستیار اجرایی تیتراژ: محمد مهرانفر، برنامه ریز: مرجان پروین‌حسینی، منشی صحنه: مهسا معارف‌خواه، اصلاح رنگ و نور: فربد جلالی، ساخت تیزر: ماهک منصوریان، مدیر تولید: منصور غلامی، عکاس: غلامرضا بهرامی، الناز افتخاری و زهره لطفی، طراح سایت: ایمان نعمت‌اللهی، مترجم: صنم کلانتری، زیرنویس: پوریا صدر، مدیر تدارکات: حسین کریمی، طراح پوستر: سیدجعفر ذهنی، طراح لوگو: سعید سلیمی، تهیه‌کننده: اشکان نجاتی و مهران نعمت‌اللهی، عرضه و پخش بین‌الملل: محمد اطبایی و مشاور رسانه‌ای: نغمه دانش آشتیانی.