به گزارش خبرنگار سینما صبا، سینما برگرفته از واقعیت، فرهنگ و ایدئولوژی هر جامعه است؛ به همین دلیل، اغلب کاراکترهای فیلم از جنس مردم هستند. در جامعه ایران، از دیرباز تا کنون روحانی‌ها قشر تاثیرگذار جامعه بوده‌اند و رد پای آن‌ها را در سینمای ایران می‌توان جست. فیلم «مصلحت» جدیدترین فیلمی است که در آن کاراکترهای روحانی در وسط ماجرا قرار دارند.
در تاریخ سینمای ایران، روحانیت همواره یکی از سوژه‌های مهم بوده و در این سال‌ها، اغلب هنرمندان در کارنامه‌کاری‌شان حداقل یک نقش روحانی را ایفا کرده‌‌اند. شمایل روحانیت در فیلم‌های سینمایی معانی متفاوتی را به دهن مخاطب متبادر می‌کند. در اکثر فیلم‌ها، روحانیت مرجع‌هایی هستند که کاراکترها در هنگام گرفتاری و روبه‌رو شدن با چالش‌های زندگی نزد آن‌ها می‌روند. البته از طرفی دیگر، آثار مختلفی هم ساخته شده‌اند که برخی بعدهای وجودی روحانیت را زیر ذره‌بین گذاشته‌اند و با کمی دقت‌ بیشتری آن را بررسی کرده‌اند. در تلویزیون به دلیل اینکه رسانه عام‌تری است، کاراکترهای روحانی بسیاری دیده می‌شود که بازیگران شناخته‌ شده‌ای هم در آن‌ها حضور پیدا کرده بودند؛ در حالی که در سینما، معدود فیلم‌هایی را می‌توان یافت که محوریت داستان، قشر روحانی باشد. البته کاراکتر روحانی در فیلم‌های قبل و بعد از انقلاب اسلامی در آثار سینمایی بوده‌اند؛ اما فیلم‌هایی که نقش اول آن زندگی فرد روحانی باشد، بسیار کم است.

به بهانه اکران «مصلحت»، این فیلم و چند کاراکتر روحانی در سینمای ایران از دهه هشتاد تا کنون تا بررسی کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

٭٭٭ «مارمولک» | رضا
فیلم سینمایی «مارمولک» به کارگردانی کمال تبریزی در سال ۱۳۸۳ اکران شد و جنجال‌های بسیاری را به دنبال خود داشت. این فیلم روایت‌گر دزدی به نام رضا مارمولک با بازی پرویز پرستویی است که در شرایط اضطراری مجبور می‌شود لباس روحانیت را به تن ‌کند. او وجهه شخصیت خوبی ندارد و دروغ‌گوست؛ اما کم‌کم تحت‌تاثیر منش روحانیت قرار می‌گیرد و تغییر می‌کند. در فیلم «مارمولک» زندگی افراد روحانی را نشان می‌دهد که برخی مردم نسبت به آن‌ها گارد دارند و برخی مانند روستایی‌های درون فیلم، هر کنشی که فرد روحانی انجام می‌دهد، را ستایش می‌کنند. بسیاری از منتقدان رضا مارمولک را یکی از مهم‌ترین نقش‌های پرویز پرستویی می‌دانند.

٭٭٭ «طلا و مس» | سیدرضا
بهروز شعیبی و جواد عزتی در فیلم سینمایی «طلا و مس» به کارگردانی همایون اسعدیان در نقش روحانی حضور پیدا کردند. سیدرضا طلبه‌ای با شخصیت بسیار آرام و محجوب که برای آرامش خانواده‌اش تلاش می‌کند. همایون اسعدیان در «طلا و مس» طلبه‌ای را به تصویر کشید که انسان خوبی است و دوربین را در خانه او ‌می‌برد تا ما را با زندگی عاشقانه‌ روحانی‌ها هم آشنا کند. این فیلم در سال ۱۳۸۹ اکران شد و بارها نیز تلویزیون آن را پخش کرده است.

٭٭٭ «فرشته‌ها با هم می‌آیند» | احمد

جواد عزتی در «فرشته‌ها با هم می‌آیند» نقش احمد را ایفا می‌کند. احمد در شرایط مالی بدی قرار دارد و در حالی که همسرش سه قلو باردار است مجبور می‌شود برای امرار معاش کارهای مختلفی را امتحان کند. احمد شخصیت ساده‌ای دارد که سادگی‌اش در زندگی او هم نمود پیدا کرده و صدایش در هیاهوی شهری مدرن گم می‎شود. این فیلم هم همانند «طلا و مس» ما را وارد زندگی عاشقانه و به اصطلاح زن و شوهری یک روحانی می‌برد و به نوعی مهجور و مظلوم بودن قشر روحانی را به تصویر می‌کشد.

٭٭٭ «روز بلوا» | عماد بدیعی
عماد بدیعی کاراکتر روحانی است که بابک حمیدیان آن را در فیلم «روز بلوا» به کارگردانی بهروز شعیبی بازی کرده است. عماد استاد دانشگاهی خوشنام و یک چهره تلویزیونی مورد توجه است. او ناگهان توسط پلیس با اتهام‌هایی جدی مواجه می‌شود. «روز بلوا» اشاره‌هایی به جریانات اختلاس و پول‌شویی دارد و بابک حمیدیان نیز تلاش کرده که تا کاراکتر روحانی را متفاوت‌تر بازی کند. «روز بلوا» یک اثر سینمایی بود که در دوران شیوع کرونا به صورت مینی سریال از پلتفرم‌های آنلاین فیلم و سریال منتشر شد.

٭٭٭ «رسوایی» | حاج یوسف
مسعود ده‌نمکی از جمله کارگردانانی است که اغلب در آثارش یک کاراکتر روحانی را در مرکز داستان قرار می‌دهد. او در فیلم سینمایی «رسوایی»، حاج یوسف را خلق کرد و اکبر عبدی نیز وظیفه جان دادن به آن را برعهده داشت.حاج یوسف روحانی پیر و معتمد محله بود و ناخواسته وارد ماجرایی می‌شود که او را در مسیر ابتلای دنیوی قرار می‌دهد. الناز شاکردوست بازیگر مقابل اکبر عبدی بود و بسیاری از منتقدان محتوای این فیلم را درجه‌ای پایین‌تر از «اخراجی‌ها» می‌دانستند.

٭٭٭ «کیمیا و خاک» | روحانی مشهدی

عباس رافعی در سال ۱۳۸۷ فیلم سینمایی «کیمیا و خاک» را ساخت. این فیلم ماجرای آبان ماه سال ۱۳۵۷ را روایت می‌کند که ۵ گروهی می‌خواهند با آخرین پرواز از ایران خارج شوند و سرنوشتشان به هم گره می‌خورد. «کیمیا و خاک» در ژانر سیاسی و اجتماعی تولید شد که البته خیلی نتوانست در گیشه مورد اقبال عموم قرار گیرد. حامد بهداد در این فیلم نقش روحانی با لهجه مشهدی را ایفا می‌کند که از جمله نقش‌های متفاوت در لیست نقش‌آفرینی‌هایش به حساب می‌آید.

٭٭٭ «مصلحت» | آیت الله مشکاتیان و روحانی مقابلش

حسین دارابی برای نخستین اثر بلند سینمایی‌اش در سال ۹۹ به سراغ موضوعی سیاسی پس از انقلاب اسلامی رفته است. قصه این فیلم حول محور تصمیم‌گیری و ایدئولوژی دو روحانی می‌چرخد و فرهاد قائمیان و مهدی حسینی‌نیا بازیگران این دو نقش هستند. «مصلحت» با نگاهی انتقادی در ژانری سیاسی-معمایی ساخته شده است. این فیلم تلاش می‌کند تا دو نوع روحانی متفاوت را به ما نشان دهد؛ اما قهرمان فیلم همان‌ فردی است که عدالت و اخلاق را به منفعت ترجیح می‎‌دهد. این فیلم در بین رویدادهای ابتدایی انقلاب اسلامی ایران می‌گذرد. همچنین مهدی حسینی‌نیا در «مصلحت» با شکل و شمایل بسیار متفاوتی نسبت به کارهای اخیرش ظاهر شده و به نوعی کاراکتر منفی دارد.  «مصلحت» به کارگردانی حسین دارابی و تهیه‌کنندگی محمدرضا شفاه که این روزها در سینماها در حال اکران است، ماجرای فراز و نشیب‌های دولتمردی را روایت می‌کند که مبلس و معتمد مردم است. در این فیلم، فرهاد قائمیان به عنوان کاراکتر روحانی در نقش آیت الله مشکاتیان یک مقام عالی رتبه کشور به ایفای نقش می‌پردازد و وحید رهبانی، مهدی حسینی‌نیا، مجید نوروزی و نازنین فراهانی دیگر بازیگران این فیلم سینمایی هستند.

٭٭٭ برخی از دیگر آثار

از دیگر بازیگرانی که در دو دهه اخیر در نقش روحانیت ظاهر شده‌اند می‌توان به مهران رجبی در فیلم «پارادایس»، محمدرضا فروتن «طبقه حساس»، مهرداد صدیقیان «ناخواسته»، پژمان بازغی «روز ملاقات»، هدایت هاشمی «لطفا مزاحم نشوید»، فرهاد اصلانی «یه حبه قند»، مهدی پاکدل «آزادراه»، علی قربان‌زاده «نهنگ عنبر ۲»، فخرالدین صدیق شریف «اخراجی‌ها»، حمید لولایی «سه بیگانه»، محسن تنابنده «استشهادی برای خدا»، و شاهرخ فروتنیان در فیلم «مارمولک» اشاره کرد. در سینمای ایران، در آثاری چون فرزند صبح/ بهروز افخمی، زیرنورماه / سیدرضا میرکریمی، قلاده‌های طلا/ ابوالقاسم طالبی، دیدن این فیلم جرم است / رضا زهتابچیان نمونه‌های متفاوتی از روحانیان در قاب سینما را شاهد بوده‌ایم. نقش‌ها و بازی‌هایی که گاه به‌شدت باورپذیر و پذیرفتنی بوده‌اند و گاه به دلیل انتخاب‌ها و یا بازی‌های غلوآمیز، دور از ذهن مخاطب و واقعیت. حتی این ماجرا به فیلم‌های سینمای گیشه،از توفیق اجباری تا مثل سه بیگانه در سرزمین ناشناخته هم رسید… در سینما نمونه‌های بیشتری از تصویر روحانی در سینما موجود است و البته در تلویزیون، ازمدرس با بازی خسروشکیبایی و مدرس با بازی هادی اسلامی گرفته تا روحانی‌های سریال معمای شاه و… سریال راز ناتمام و سریال پرده نشین بهروز شعیبی و… مثال‌های بیشتری می‌توان یافت به طوری که علاوه بر مقام معظم رهبری، چهره‌هایی چون شهیدمطهری، شهید بهشتی، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، آیت‌الله طالقانی، آیت‌الله کاشانی و دیگران در سریال‌های تلویزیونی به تصویر درآمده‌اند.