به گزارش خبرنگار رادیو و تلویزیون صبا، این روزها پس از گذشت چند دوره مدیریتی راه به نقد کشیدن سازمان صداوسیما باز شده است و گویا این سازمان در ابتدا خودش را برای ورود به راه نقد، پیش قدم کرده است. صداوسیما در دوره جدید خود با برنامه «جام جم»  که رویکردی نقادانه نسبت به عرصه فرهنگ و رسانه دارد، در این مسیر پا به میان گذاشته است و حواشی بسیاری را برای خود رقم زده‌است تا از این طریق از معضلات و مسائل رسانه با سربلندی عبور کند. برنامه «جام جم» دقیقا همان برنامه‌ای است که به تهیه کنندگی و کارگردانی مصطفی هیودی و با سردبیری و اجرای سید‌احمد موسوی صمدی هر دوشنبه روی آنتن شبکه یک سیما می‌رود. به همین منظور با عوامل این برنامه از جمله سیداحمد موسوی صمدی، مجری و سردبیر و همچنین مصطفی هیودی تهیه کننده و کارگردان «جام جم» در مجموعه رسانه‌ای صبا به گفتگو نشستیم. در ادامه گفتگوی خبرنگار رادیو و تلویزیون صبا را با عوامل برنامه «جام جم» را می‌خوانید.

مجری در «جام جم» از جنس برنامه‌های متداول نیست/ حمایت ویژه جبلی از برنامه

*** آقای مصطفی هیودی تهیه کننده برنامه «جام جم» در گفتگویی با فرهیختگان گفته بودند، «مجری برنامه همواره نقش مخالف را ایفا می کند»، درباره این مورد برایمان توضیح دهید و اساسا جایگاه مجری را در این برنامه گفتگومحور تبیین کنید.

سیداحمد موسوی صمدی: قبل از اینکه به بحث اجرا و جایگاه مجری ورود کنیم یک ملاحظه مهم است، این را یادتان باشد که ما در مورد چه فرم و قالبی از برنامه سازی صحبت می کنیم. برنامه های کفتگو‌محور در دنیا ژانرهای متفاوتی دارند که یکی از مهمترین ژانرهای آن گفتگوی هاردتاک یا اصطلاحا گفتگوهای چالشی است. ما در «جام جم» یک تعبیری داریم که درآن اولین جنس از گفتگوهای سخت و هاردتاک حوزه فرهنگ و رسانه را تجربه می کنیم. شاید پیشتر در حوزه‌هایی مانند گفتگو با چهره ها و سلبریتی ها و حوزه های ورزشی تجربه گفتگو های چالشی بوده اما در حوزه فرهنگ و رسانه کمتر اتفاق افتاده است. در این گفتگوها خاصیت و نقش آفرینی که مجری دارد به مهمان برنامه بازمی‌گردد. یعنی الزاما با توجه به موضعی که مهمان دارد، مجری باید آرایش خود را تغیر دهد. حالا ممکن است مهمانی از یک گرایش سیاسی خاص باشد، در آن لحظه وظیفه مجری در گفتگوی چالشی، طراحی چالش و موقعیتی برای اظهار نظر فرد دعوت شده به برنامه است. این گفتگوی تبیینی و توصیفی نیست، بنا هم بر این نیست که مهمان صرفا درباره موضوعی صحبت کند و برود بلکه مجری موظف است موقعیت هایی خلق کند که مهمان با چالش و مخاطره روبه رو شود تا بتواند اظهار نظر صریح کند. با توجه به تنوع مهمانان «جام جم» ما هر دفعه آرایش جدید برای مجری طراحی می کنیم که ماحصل مجری یا سردبیر نیست، این آرایش را اتاق فکر طراحی می کند که مجری در چه موقعیتی قرار بگیرد و چه جنس سوالی بپرسد به همین خاطر مجری را از جنس مجری های متداول و مرسوم رسانه نمی بینید که یک موضعی دارد و در طول برنامه ها آن را حفظ می کند، بلکه هردفعه موقعیت جدیدی توسط مجری خلق می شود و در موقعیت مخالف و معارض می نشیند. یک کلمه بخواهم بگویم  این الگو در کشورهای عرب می‌شود فیصل القاسم که نمونه خارجی این سبک گفتگو ها است. ما در حوزه سیاسی و ورزشی این نمونه ها را داشته‌ایم اما در حوزه فرهنگ و رسانه کمتر شاهد برنامه سازی بوده‌ایم.

*** با توجه به اینکه سردبیر برنامه هستید و با توجه به اینکه شنیده های خبرنگار صبا حاکی از آن است که این برنامه از زیر نظر قائم مقام رد نمی شود و صرفا پیمان جبلی ریاست سازمان صداوسیما حامی ویژه این برنامه هستند، در طول تولید برنامه با چالش مواجه نشدید؟

سیداحمد موسوی صمدی: به نظر سوال ایراد دارد، ساختار سازمان صداوسیما ساختار مشخصی است، این سازمان رییس دارد، مدیر شبکه دارد، قائم مقام دارد و به طبع معاون سیما و اعضایی دارد که هر کدام وظیفه و فعالیتی در این سازمان دارند. این برنامه با توجه به حساسیت بالا به مرکز سیمرغ سفارش داده شد و تحت نظارت و توجه رییس رسانه ملی است. چرا که این تجربه کمتر در صداوسیما اتفاق افتاده است و شاید اصلا در رسانه تجربه نشده باشد به همین منظور نیاز بود یک حمایت ویژه ای از «جام جم» شود حال چه در هماهنگی مهمان ها و دعوت از آن‌ها و چه اتفاقاتی که پیرامون برنامه سازی رخ می دهد. البته طبق دستورالعمل ها و فرلیندهای برنامه سازی مدیران سازمان اعم از قائم مقام محترم و معاون سیمای محترم در جریان برنامه هستند و از آن‌ها تاییدات مورد نیاز اخذ می شود.

رشد مطالبه‌گری و گفتگو با «جام جم»

***بسیار از فعالان عرصه فرهنگ و هنر به تعبیری با سازمان صداوسیما فاصله دارند، برای مجاب کردن این افراد به پذیرفتن دعوت شما و حضور یافتن در برنامه چه تمهیدی اندیشیدید یا اساسا از افرادی بهره بردید که با سازمان آشتی بودند؟

سیداحمد موسوی صمدی: قهر و آشتی حتما یک تعبیر احتمالی است، اما کلیتش این است که چند ویژگی «جام جم» مهمانان را مجاب می‌کند در برنامه حضور پیدا کنند. یکی از این ویژگی‌ها موضوع برنامه و جنس چالشی آن است. همچنین آنتن زنده یکی دیگر از ویژگی‌های این برنامه است و با صراحت می‌توان گفت آنتن زنده همیشه جذاب بوده چرا که برخی محدودیت‌ها کمتر در آن اعمال می‌شود. نکته دیگر فرم برنامه متفاوت است؛ یعنی مهمان در «جام جم» احساس نمی‌کند قرار است یک گقتگوی ساده و آسان داشته باشد و خود این چالش برای برخی از مهمانان جذاب است و به همین خاطر، خودشان دوست دارند که درباره این چالش‌ها، گفتگو داشته باشند. در نهایت این چند نکته کمک کرده است که جنس مهمانان «جام جم» متفاوت باشد و با کمال میل قبول کنند که در برنامه حاضر شوند.

*** با توجه به اینکه شما دکترای سیاستگذاری فرهنگی دارید و مدرس سواد رسانه‌ای هستید، این گونه برنامه‌های نقادانه را اثربخش می‌دانید؟

سیداحمد موسوی صمدی: چه در فضای برنامه‌سازی، چه در بحث سواد رسانه‌ای، اگر بخواهیم در یک منظومه کلان نگاه و تحلیل کنیم، آنچه امروز احاد مردم ایرانی در تمام صنوف به شدت به آن محتاج هستند، فضای طرح تفکرات انتقادی است. یعنی یاد بگیریم که نگرش منتقدانه داشته باشیم و زود باور نکنیم. «جام جم» در یک پازل کلان، در جست‌وجوی رشد نگرش پرسش‌گری و انتقادی است. این برنامه می‌خواهد یاد بگیریم که مطالبه‌گر بشویم و گفتگو کنیم. «جام جم» گفتگو را راه حل نهایی می‌داند و ایجاد فضایی برای گفتگو حتما به فضای فعلی کشور کمک می‌کند. هرچه بتوانیم فضای حل تعارضات سیاسی و حوزه‌های مختلف را فراهم کنیم حتما چالش‌هایمان کمتر خواهد شد.

***خیلی وقت‌ها راحت حرف زدن و نقد کردن نمی‌تواند صورت بگیرد، ما نیز در ادوار گذشته کمتر شاهد این گونه از برنامه‌ها در رسانه ملی بودیم، اگر هم چنین برنامه‌هایی را دیدیم آهسته آهسته از روی آنتن برداشته شدند! این سهل‌گیری منوط به گروه تولید این برنامه می‌شود یا قرار است نشانه یک جریان تازه از سوی صداوسیما باشد که هم این برنامه به راه خود ادامه دهد و هم راه برنامه‌های دیگری با رویکرد انتقاد به دیگر ارگان‌ها یا عرصه‌ها باز شود؟

سیداحمد موسوی صمدی: این در حیطه اختیارات ما نیست. ما یک گروه برنامه‌سازی هستیم که یک برنامه را تولید می‌کنیم، ممکن است مدیران سیما جمع‌بندی داشته باشند و تولید مشابه این کار را به گروه‌ها و شبکه‌های دیگر سفارش دهند و این نوع برنامه‌سازی توسعه یابد، اما تا جایی که اطلاع دارم کار ویژه این برنامه در گروه تولیدی، باز کردن فضا در ابعاد رسانه‌ای است.

از مناظره گذشتیم، اما به آن باز می‌گردیم

*** با توجه به اینکه رییس سازمان صداوسیما در دیدار با دانشجویان بر ساخت این برنامه تاکید کرده بودند، درباره فرآیند تولید برنامه «جام جم» بگویید.

مصطفی هیودی: پروسه تولید این برنامه سال گذشته آغاز شد. در ابتدا درباره برنامه فرم تحقیق کردیم و به یک فرم مستند روایی رسیدیم که می‌خواستیم آن را تست بزنیم. پیشنهاد دادیم که برنامه در حالت مناظره اجرا شود. آن موقع با دلاوری برنامه را ضبط کردیم. سیاوش صفاریان‌پور و ناصر کریمیان دعوت ما را پذیرفتند و در مناظره حاضر شدند. درنهایت این فرم مناظره انتخاب شد و بعداز چند ماه که اتاق فکر تشکیل شد و موضوعات احصا شد، ضبط را آغاز کردیم که مجری ما خانم شریفی‌مقدم شد. در آن هنگام رییس سازمان چند قسمت ضبط شده را دید و به واسطه بحث‌های جنجالی که در آن چند قسمت وجود داشت، ایشان پیشنهاد داد که در فضای ضبطی، این گونه برنامه‌ها در نمی‌آیند و مخاطب اعتماد لازم را به ما نمی‌کند. آسیب‌شناسی‌ها صورت گرفت و چون در مناظره گفتگوها شخصی می‌شد، در نهایت تصمیم گرفتیم برنامه به صورت زنده باشد، اما در فرمت مناظره جلو نرود. به همین خاطر و به خاطر شناخت مدیران سازمان از آقای موسوی که از ابتدا سردبیر برنامه بود، کار اجرا به ایشان محول شد و ما نیز پیش رفتیم.

*** درباره دکور برنامه توضیح دهید که متشکل از یک میز با نماد دوربین عکاسی و یک بک گراند با نمای ساختمان شیشه‌ای صداوسیما است…

مصطفی هیودی: این دکور را پیمان قانع طراحی کرد که فضای اصلی آن همان ساختمان شیشه ای است. ما قبل از اینکه با پیمان قانع کار کنیم زحمتی به سیدامیرحسین میرطالب دادیم و ایشان نیز همان اتود را زد که در آن طراحی نیز تم کلی ساختمان شیشه‌ای بود، به هرحال ساختمان شیشه‌ای یک نماد تجسمی سازمان صداوسیما است که متاسفانه همان زمان که برنامه مناظره را ضبط می‌کردیم ایشان درگیر برنامه دیگر شد و به همین خاطر از قانع درخواست کردیم و ایشان برحسب اتفاق دقیقا همان ساختمانی را که فرانسوی‌ها طراحی کردند، برای دکور «جام جم» پیشنهاد داد. در ادامه این ماجرا، آقای میرطالب از ما ناراحت شد که چرا این طرح از ایشان برداشت شده اما واقعیت این بود که پیمان قانع این طرح را سه سال پیش خلق کرده بودند…

 ***قرار نیست این برنامه انعطافی داشته باشد، شما در فرم «جام جم» پافشاری دارید؟

مصطفی هیودی: احتمال دارد که سیر گفتگوها عوض شود و برنامه به سیاق مناظره ادامه یابد. همچنین گفتگوی تلفنی و اسکایپی هم خواهیم داشت.

عادل فردوسی‌پور تنها بهانه در نقد رسانه ملی

***پرتکرار ترین نقدی که این روزها بر رسانه ملی وارد است، چیست؟

سیداحمد موسوی صمدی: امروز که داریم این گفتگو را می کنیم عجیب است که پرتکرار ترین موضوعی که در «جام جم» به عنوان نقد مطرح می شود موضوع عادل فردوسی پور است. این موضوع دارای یک روی سکه است که خوب است، اما روی دیگر سکه خوب نیست. از این نظر خوب که نشان می دهد مساله ورزش و حضور فردوسی پور مهم بوده است و مخاطبان دوستش داشتند. اما به نظرم آن قسمت که ناراحت کننده است و ذره ای فضا را غم انگیز می کند اینجاست که هیچ نقدی  به جز عدم حضور فردوسی پور به سازمان وارد نمی شود. سازمانی به این عریض و طویلی و با این حجم از کار حتما نقدهای دیگری به آن وارد است اما چرا فقط عادل؟ آدم احساس می کند فردوسی پور مستمسکی برای جریان‌های سیاسی و فرهنگی است که هرجایی  نمی توانند حرف بزنند راجع به عادل حرف می زنند. ما با احتساب مجری های سیما و معاونت صدا غریب به ۲ هزار مجری داریم،  این وظایف جدی اهالی رسانه است. دوستی مثل کمال تبریزی در آستانه قرارداد با صداوسیما است. قبول دارم که مدیران در مواجه با چهره ها کم‌کاری داشتند اما نباید به سمت رادیکالیزه شدن پیش رویم. خود فردوسی پور در حال مجوز گرفتن از ساترا است، عادل از فضای رسانه ای کشور حذف نشده است و قابل حذف شدن هم نیست، ادم حرفه ای و محترمی هم هست اما در فضایی دیگری ظرفیت ایجاد شده و او در آن فضا در حال کار کردن است.

***چند خبر جدید از «جام جم» به ما بدهید و درباره تغییرات برنامه و دعوت از مهمانان بگویید.

مصطفی هیودی: مهمانان با توجه به موضوع برنامه دعوت می‌شوند و اکنون نمی‌توان اسامی آنها را اعلام کرد اما در قسمت‌های بعدی قصد داریم به موضوعاتی نظیر تصمیم‌گیری رسانه در بحران، ساترا، بحث وی‌اودی‌ها، مرجعیت خبر در رسانه ملی، مسائل بازرگانی و به فضای نمایشی و طنز سریال‌ها و گونه‌هایی که مغفول مانده‌اند، بپردازیم. همچنین درباره بحث محبوبیت صداوسیما در سال‌های گذشته، گفت‌وگویی چالشی خواهیم داشت و به ماجرای سلبریتیسم نیز بازمی‌گردیم.

*** با توجه به تیترهایی که در ابتدای پخش این برنامه در رسانه‌ها زده می‌شد، به نظر می‌رسد یک اتاق فکر پرجمعیت دارید، بهره‌گیری از این تعداد مشاور، کمک کننده است یا رویکرد نظارتی دارد؟

مصطفی هیودی: ما از تجربه افراد استفاده می‌کنیم و افرادی که در اتاق فکر هستند هم در فضاهای فرهنگی و هم در وزارت فرهنگ و ارشاد فعال بودند و تجربه مدیریتی هم داشتند. آقایان جعفری جلوه، محمد احسانی، سلیم غفوری، مهران شریعت پناهی، احسان کاوه، مجید اکبرشاهی اتاق فکر «جام جم» را شکل می‌‌دهند و ما علاوه بر بحث و همفکری از تجربه دوستان بهره می‌بریم. همچنین به دلیل اینکه موضوعات این برنامه حساس است، باید در اتاق فکر روی موضوعات اجماع  و تمرکز صورت گیرد و بارش ذهنی صورت بگیرد تا پخته‌تر شوند.

همه‌چیز به اراده مدیران بستگی دارد…

***مخاطب برنامه «جام جم» کیست؟

مصطفی هیودی: تلویزیون نقد را از خودش آغاز کرده است و در قدم اول مسائل و موضوعاتی را که با آن مواجه است، نقد می کند. فعالان رسانه مخاطب ما هستند البته ممکن است کس دیگری هم دوست داشته باشد این برنامه را دنبال کند، اما این برنامه با توجه به کنداکتور و فرمت برنامه‌سازی، برنامه‌ای با مخاطب عام نیست. مگر برنامه «هفت» برای مخاطب عام بود؟ گستره مخاطب در موضوعاتی چون فوتبال و سیاست زیاد است اما در حوزه رسانه کمتر است…

*** پیش‌بینی شما درباره اینکه این برنامه تا چه زمانی روی آنتن خواهد بود، چیست؟

مصطفی هیودی: این اتفاق نمی تواند درگیر فضای شخصی شود. «جام جم» رویکرد مدیران است که خواستند این برنامه روی آنتن برود و این هم برعهده خودشان است که چه زمانی این برنامه به کار خود پایان دهد. من انگیزه داشتم و مقاومت کردم و پای کار ماندم اما این که تا چه زمان روی آنتن باشیم، به اراده مدیران نیز وابسته است.

سیداحمد موسوی صمدی: سازمان صداوسیما به بلوغ خوبی در دوره جدید رسیده است که امکان تداوم و استمرار این برنامه یا برنامه‌هایی از این جنس را دارد، امیدوارم اتفاق خاصی نیفتد و ما بتوانیم ادامه دهیم.

*پگاه زارعی