حسن غفاری عکاس «مستند مردم‌نگار» در گفت‌وگو با صبا با بیان اینکه ذات‌ عکاسی ثبت شرایط موجود است، گفت: پیدایش عکاسی نتیجه همفکری نقاشان با مخترعان است، مسیری که موجب ثبت واقعیت پیش رو (عینیت گرایی) می‌شود. در واقع می‌توان گفت امروزه مستندنگاران، میراث‌داران این تلاش تاریخی برای بازنمایی واقعیت موجود هستند.

او درباره قدرت عکاسی توضیح داد: در عکاسی می‌توان هر لحظه و جایی را به تکرار در زمان و مکانی دیگر به نمایش گذاشت. عکس‌ها با داشتن قدرت بازنمایی، کارکرد اسنادی، ارزش آرشیوی و رویکرد موزه‌ای سبب ارزش‌گذاری و تقویت حافظه‌ تصویری ما انسان‌ها می‌شوند. مجموعه‌ این ویژگی‌ها به ما کمک می‌کنند، درک بهتر و واکنش عاقلانه‌تری به واقعیت‌ها داشته باشیم و تصمیم‌گیری دقیق‌تری بعد از اثرپذیری داشته باشیم. در طول تاریخ عکاسی، بارها مشاهده شده است که ویژگی اسنادی و راستگویی عکس‌ها به خصوص عکاسی مستند اجتماعی موجب پیدایش اصلاحات اجتماعی و بهتر شدن شرایط جوامع با ایجاد قوانین تازه و مفیدتری شده است.

این عکاس تاکید کرد: متاسفانه باید این واقعیت را بپذیریم که در کشور ما از همه توان و ظرفیتی که در عکاسی مستند وجود دارد، استفاده درست و آگاهانه نمی‌شود و شوربختانه با محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های رایج در مسیر پیدایش خلا تصویری هستیم. وقتی در جامعه‌ عکاسی کشورمان آماری می‌گیریم، متوجه می‌شویم که بسیاری از عکاسان از ترس مواجهه با تهدیدها، بیشتر از آنکه به عکاسی مستند اجتماعی بپردازند برخلاف میلشان به سمت شاخه‌ها و زیرشاخه‌های دیگری از عکاسی مانند عکاسی ماکرو، آسمان شب و عکاسی مد رفته‌اند.

غفاری درباره تنوع عکاسی «مستند» توضیح داد: غالبا در عکاسی وقتی لفظ «مستند» را به کار می‌بریم ذهنمان بیشتر به سمت مستند اجتماعی حرکت می‌کند درحالی که حوزه مستند بسیار گسترده است و به زیرشاخه‌هایی مانند معماری، طبیعت، مردم‌نگاری، خبری و… تقسیم می‌شود و هرکدام کارکردهای مختلف و متفاوتی دارند.

او در ادامه گفت: عکس‌های «مستند» موجب تقویت حافظه‌ بصری، آگاهی بخشی و اصلاحات می‌شوند. در عکاسی مستند اصل بر صداقت، بی‌طرفی، بی غرضی و عدم دخالت در تولید اثر است. عکاس مستند، شخصیتی راستگو و مصمم به راست‌کرداری است، اطلاع رسانی و افشاگری می‌کند، دخل و تصرفی در صحنه و جانبداری نسبت به جزء و یا کل سوژه ندارد. عکاسی مستند، تلاشی است برای بازنمایی سوژه که منجر به پرسشگری و یا پاسخگوی برای مخاطب شود. مستند، تلاشی است برای درک «حقیقت»، بازنمایی به دور از دروغ و اغراق‌. مستند تلنگری است به مخاطب برای دانستن.

این عکاس درباره کارکرد مستند برای جامعه گفت: نگاه مستند چه در عکس و چه در فیلم رویکرد بازگوکنندگی تا سرحد برانگیختگی و پیدایش واکنش دارد. این موضوع در نگاه و رویکردهای اجتماعی می‌تواند به بهبود شرایط زیست انسان‌ها و جوامع کمک کند، گاهی منجر به توقف یک جریان اجتماعی نامناسب و یا تقویت خوب بودن آن می‌شود. درواقع آثار مستند به منتقدان اجتماعی، جامعه شناسان، دوستداران محیط زیست و… انگیزه‌ تجزیه و تحلیل می‌‌دهد.

او افزود: به دلیل ویژگی آرشیوی عکس وقتی با گذر زمان کنار هم قرار می‌گیرند مانند یک پازل یکدیگر را تکمیل می‌کنند و اثرگذارتر به نمایش یک حقیقت و یافتن واقعیت کمک می‌کنند. ما انسان‌ها، تنها یک خانه برای زیستن داریم. زمین خانه‌ ماست، هر خوبی و بدی که از ما در این کره خاکی سربزند در کنار تغییرات طبیعی، می تواند دامن همه انسان‌ها را بگیرد‌. از این رو می‌توان گفت بهترین تعریف مستندسازی، آگاهی‌بخشی و برانگیخته کردن انسان‌ها برای بهبود زندگی و شناخت دور و نزدیک جهان بی انتها است.

این هنرمند با اشاره به لزوم برگزاری رویدادهای تخصصی در حوزه مستند بیان کرد: سالانه مستندهای زیادی تولید می شوند و ازطرفی ما انسان‌ها با گذشت زمان ذائقه بصری‌مان همانند دانستن علوم تغییر می‌کند. تولید و انتشار این آثار  و تجمیع آن‌ها در رویدادی مانند جشنواره «سینماحقیقت» برای دسترسی مخاطبان بیشتر ارزشمند است. جشنواره «سینماحقیقت» رویدادی هدفمند است و می‌تواند مقصدی باشد برای تحلیلگران، جامعه شناسان و منتقدان اجتماعی که نتیجه‌گیری اثرگذار از آثار مستند داشته باشند. نگاه تفریحی و سرگرمی آفت مستندسازی است و جایگاهی نزد مفسران و منتقدان اجتماعی ندارد. چنانچه آثار مستند تلاشی برای معرفی، آگاهی‌بخشی و گفتگو در جریان‌های اجتماعی، زیست محیطی و فرهنگی نداشته باشند در دسته‌ سرگرم‌کننده قرار می‌گیرند. جشنواره‌ «سینما حقیقت» گفتگویی بصری است و می‌تواند پرمخاطب باشد، زیرا حقیقت همیشه دیدنی و شنیدنی است.

غفاری تصریح کرد: گاهی برخی رویدادها برگزار می‌شوند اما تولیدات آن‌ها در اختیار و در معرض دید عموم قرار نمی‌گیرد یعنی صرفا مخاطبان خاص خود را دارند، چنانچه رویداد «سینماحقیقت» از تمام جنبه‌های نمایشی، رسانه‌ها و فضای مجازی برای دیده شدن استفاده کند، بر مخاطبان بیشتری اثرگذار خواهد بود و در غیر این صورت در دام مخاطب خاص گرفتار است.

این عکاس در پایان گفت: اضافه شدن بخش «عکس مستند» به جشنواره «سینما حقیقت» می‌تواند سرآغاز ساخته شدن فیلم‌های مستند زیادی با موضوعاتی که دم دستی به حساب می‌آیند و هیچ وقت جدی گرفته نمی‌شوند، باشد. «عکس مستند» سریع‌ترین بیان و یادآوری را برای عمیق‌تر دیدن موضوعات ساده و پیش پا افتاده ایجاد می‌کند. «سینما حقیقت» در همجواری «عکس مستند» به کثرت موضوع فیلمسازی و یافتن نگاه‌های نو،حقیقت پایدارتری خواهد داشت.

هفدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» به دبیری محمد حمیدی مقدم از ۲۷ آذر تا ۲ دی ماه ۱۴۰۲ در پردیس چارسو برگزار می‌شود.