از گور برخاسته!

در سال 1960 آلفرد هیچکاک به عنوانی یکی از مهم‌ترین کارگردان‌های تاریخ سینما شناخته می‌شد. او با جاه‌طلبی خود در این هنر به سراغِ ژانری رفت که مدت‌ها فراموش شده بود. هیچکاک با فیلم «روانی» در سودای احیا کردنِ ژانر وحشت بود. او جهان‌بینی خود را با این ژانر تلفیق کرد و به موفقیتی فراموش‌ناشدنی در صنعت و هنر سینما رسید.

به گزارش خبرنگار سینما صبا، سال ۱۹۶۰ دوره‌ای بود که آن دو مسیر یا بهتر است بگوییم دو رویکرد شکل گرفت. رویکرد نخست به بازنگری ژانر مربوط می‌شود. ژانرهایی که در اواخر دهه ۳۰ و اوایل دهۀ‌ ۴۰ میلادی رسالت خود را در سینما به نحو احسنت به پایان رسانده بودند، دوباره احیا شده و با جهان‌بینی فیلم‌سازان مؤلف تلفیق شدند. فیلم «روانی» ساختۀ آلفرد هیچکاک از خروجی‌ها این رویکرد است. فیلمی که به تعبیر برخی از صاحب نظران آخرین فیلم مهم هیچکاک در کارنامۀ کاری‌اش است. هیچکاک با دست‌ گذاشتن بر روی ژانر وحشت ریسک بزرگی کرد. چرا که این گونه سینمایی به تعبیری در حال مرگ بود. ریسک بزرگ او که به واسطۀ کارگردانی و مهارت‌هایش در خلق موقعیت به موفقیت انجامید. البته رسیدن به این موفقیت و فروش خوب فیلم در گیشه تنها در مهارت هیچکاک به عنوان یک مؤلف خلاصه نمی‌شود. هوش و ذکاوت او در این مسیر نیز قابل ذکر است. انتخاب جنت لی به عنوان بازیگر اصلی از دلایل دیگری است که به فروش فیلم و تماشای آن در سالن‌های سینما کمک کرد.

اگر به رویکرد دوم در سال ۱۹۶۰رجوع کنیم باز هم شاهد فیلم «روانی» خواهیم بود. رویکردی که در آن فیلم‌سازانِ مؤلف به تلفیق ژانرها با یکدیگر می‌پرداختند. تلفیق ژانر موزیکال با کمدی از بارزترین مصداق‌ها در دهۀ ۶۰ میلادی است. کارگردان فیلم «سرگیجه» در فیلم «روانی» سویه‌های ساحت روانشناختی را به سینما وحشت تزریق کرده و به مسیر سایکودراماتیک نقب می‌زند. به همین سبب فیلم «روانی» صرفاً ژانر وحشت تلقی نمی‌شود. البته نباید آن را با ساب‌ژانر اسلشر نیز اشتباه گرفت. سایکودرام با اسلشر از لحاظ منطق بصری متفاوت است. از طرفی نقطۀ اسلشر چشم‌چرانی است نه بیماریِ روانی!

یکی دیگر از فکت‌های قابل توجه در فیلم «روانی» از زبان فرانسوا تروفو (کارگردان) قابل نقل است. تروفو پس از تماشای فیلم «روانی» گفت: «اغلب مردم صحنه قتل در حمام را ترسناک‌ترین فصل فیلم خوانده‌اند. در صورتیکه سکانس بعد از آن برای من از همه سکانس‌ها ترسناک‌تر بود. سکانسی که نورمن بیتس جنازۀ قربانی را از حمام برداشته و حمام را تمیز می‌کند.» پیش از فیلم «روانی» سکانس‌های ترسناک در قتل خلاصه می‌شدند. مخاطب هرآنچه بر سر جنازۀ مقتول قرار بود بیاید را نمی‌دید. اما هیچکاک برای نزدیک‌ کردنِ قتل جنت لی به واقعیت این موقعیت را ترسیم می‌کند. در نتیجه فرانسوا تروفو چنین تعبیری از سکانس بعد از قتل دارد.

در پایان فیلم «روانی» با توجه به رویکردهایِ تکنیکال و فرمالش جایگاهی مُطلا در تارک سینما دارد. جایگاهی که با گذر زمان به اهمیت و ارزش آن افزوده می‌شود.