به گزارش صبا، «آرتچارت»، پلتفورم داده‌یابی و داده‌کاوی بازار هنر ایران گزارش داد که در هجدهمین حراج تهران ۱۱۴ اثر از ۱۱۳ هنرمند ارائه شد. از آثار راه‌یافته ۱۱۲ اثر به فروش رفت و مجموع فروش ۶۱٫۸ میلیارد تومان معادل با ۱٫۲۲ میلیون دلار به دست آمد. مجموع برآورد کمینه و بیشینه‌ آثار به ترتیب ۴۷٫۱ و ۶۴٫۵ میلیارد تومان احتساب شده بود که با توجه به نتیجه حراج، مجموع فروش به‌دست آمده نزدیک به بیشینه‌ برآوردها بود.

در این دوره، حراج تهران، با اعلام تغییر رویه در نحوه‌ انتخاب و گزینش آثار، تمرکز خود را بر نسل جوان‌تر و تا حدی هنرمندان زن قرار داد؛ برخلاف روند دوره‌های قبل، ۹۵% از هنرمندان آثار این دوره در قید حیات بودند؛ حدود ۵۰% از هنرمندان پیش از این سابقه‌ حضور در حراج نداشتند و از این هنرمندان تازه‌به‌حراج‌آمده، زنان سهم ۴۴٫۶% داشتند. در مجموع، از کل هنرمندان حاضر در حراج %۳۴٫۵ را زنان هنرمند تشکیل می‌دادند. اعداد و ارقامی که در تمام ادوار حراج تهران بی‌سابقه است.

طبق روال معمول، پیشکسوتان و اساتید هنری، بیشترین برآوردها و در نهایت بالاترین قیمت‌های فروش را از آن خود کردند: آثار پرویز تناولی، آیدین آغداشلو، مسعود عربشاهی، محمد احصایی، شهریار احمدی، پرویز کلانتری و تیمو ناصری در رتبه‌های یکم تا پنجم از لحاظ قیمت فروش قرار گرفت. در مقابل، بیشترین رشد قیمت نسبت به میانه برآورد را اثر بارانا سعادت (متولد ۱۳۷۰) داشت که با ۲۱۱٫۶۶۷% رشد به قیمت ۱۸۷ میلیون تومان معادل ۳٫۷ هزار دلار فروخته شد.

زن فرنگی روی فرش ایرانی، گرانترین اثر

اسمبلاژِ قالیچه‌ بیجار و لامپ نئونی از پرویز تناولی با نام «زن فرنگی روی فرش ایرانی ۲» (۱۳۹۸) با قیمت ۵٫۵ میلیارد تومان معادل ۱۰۹ هزار دلار، گرانترین اثر مزایده‌ هجدهم لقب گرفت. بر اساس داده‌های گردآوری شده توسط تیم آرتچارت، این دومین باری است که اثری از دسته‌ قالی‌های تناولی وارد حراج می‌شود؛ نخستین بار قالی «شیر و شمشیر ۲» متعلق به سال ۱۳۵۳ در حراج مدرن و معاصر خاورمیانه بونامز، به سال ۱۳۹۶ عرضه شد و ۱۷٫۶ هزار دلار به فروش رفت.

اسمبلاژِ زن فرنگی، علاقه‌ پرویز تناولی (متولد ۱۳۱۶)، مجسمه‌ساز و نقاش شهیر ایرانی را به سنت و هنرهای دستی عشایری نشان می‌دهد؛ علاقه دیرینه‌ هنرمند به این دسته از آثار نه تنها او را به پژوهش واداشته و حتی به مجموعه‌داری پرشور تبدیل کرده، تأثیراتی نیز بر تولیدات هنری او داشته است؛ تناولی استفاده‌ مستقیم از آثار دستباف را از دهه‌ ۱۳۴۰ آغاز کرد. کارهای آغازین این هنرمند، گرایشی نئودادائیستی دارد که اثر شماره‌ ۵۷ این حراج یعنی زن فرنگی هم خصوصیاتی مشابهی را داراست.

یافته‌های کلیدی

بر طبق داده‌های آرتچارت بیشتر آثار عرضه شده (۷۸%) در دسته‌ نقاشی قرار دارند که ۴٫۴% از آن را نقاشی‌خط تشکیل می‌دهد. سایر کارها به‌ترتیب در دسته‌ مجسمه (۱۴%)، چاپ (۳٫۶%)، کولاژ اسمبلاژ (۲٫۷%) و عکاسی (۱٫۷%) قرار می‌گیرند.

متولدین دهه‌ پنجاه (۳۵ هنرمند) بیشترین و متولدین دهه‌ هفتاد (۵ هنرمند) کمترین میزان حضور را دارند. (در ۶ دوره قبلی حراج هنر معاصر ایران تنها یک هنرمند متولد دهه‌ هفتاد حاضر بوده است.)

نیمی از هنرمندان این دوره نخستین تجربه‌ شرکت در حراج را پشت سر گذاشتند (۵۶ از ۱۱۳ هنرمند). میانگین سنی حراج‌اولی‌ها ۴۷ سال بود و نصف این هنرمندان زن بودند.

نسبت هنرمندان زنده به متوفی %۹۵ به %۵ است.

عملکرد

۱۰ اثر گران به ترتیب به آثار پرویز تناولی (۵٫۵ میلیارد تومان)، آیدین آغداشلو و مسعود عربشاهی (۴٫۶ میلیارد تومان)، محمد احصائی (۴٫۲ میلیارد تومان)، شهریار احمدی و پرویز کلانتری (۳٫۴ میلیارد تومان)، تیمو ناصری (۲٫۲ میلیارد تومان)، کوروش شیشه‌گران (۱٫۹ میلیارد تومان)، کار مشترک بیتا فیاضی و رکنی حائری‌زاده (۱٫۶ میلیارد تومان) و تابلوی داوود زندیان (۱٫۵ میلیارد تومان) تعلق گرفت.

بنابر داده‌های گردآوری‌شده توسط پلتفورم آرتچارت، بیشترین نرخ رشد را اثر «کمی نزدیک‌تر شویم» از بارانا سعادت با ۲۱۱٫۶۶۷% رشد به دست آورد. نرخ رشد نشان می‌دهد اثر در مقایسه با برآورد اولیه‌ خود چقدر بالاتر یا پایین‌تر به فروش رسیده است. نرخ رشد از نسبت قیمت فروخته شده به میانه‌ بازه‌ برآورد به دست می‌آید.

از ۱۱۴ اثر ۸۷ عدد قیمت زیر ۱۰ هزار دلار و ۱۹ اثر قیمتی بین ۱۰ تا ۵۰ هزار دلار داشته‌اند؛ با این حال، مجموع فروش آثار در هر بازه نشان می‌دهد که ۱۹ اثر بین ۱۰ تا ۵۰ هزار دلار، مجموع فروش بیشتری (۳۹۳ هزار دلار) نسبت به ۸۷ اثرِ زیر ۱۰ هزار دلاری رقم زده‌اند (۳۲۱ هزار دلار). در این حراج فقط یک اثر رقم بالای ۱۰۰ هزار دلار دارد. نتیجه اینکه رویکرد این حراج به سمت هنرمندان جوانی است که قیمت آثارشان هنوز کاملاً تثبیت نشده است.

مقایسه با دوره‌های پیشین

هجدهمین حراج تهران در مقایسه با دوره‌های گذشته پذیرای بیشترین میزان هنرمندان حراج‌اولی بوده است. میانگین تعداد هنرمندان حراج‌اولی در هفده دوره‌ حراج تهران حدود ۱۴ نفر است. این تعداد در دوره‌ پانزدهم حتی به یک هنرمند هم رسیده است.

این دوره از حراج تهران که با رویکرد هنر معاصر برگزار شد، مجموع فروش حدود ۶۲ میلیارد تومان (۱٫۲ میلیون دلار) را کسب کرد. پیش از این نیز ۶ دوره‌ از حراج تهران به آثار معاصر ایران اختصاص داشت. برای مقایسه این دوره با ۶ دوره قبل‌ لازم است تمام ارقام را با توجه به نرخ ارز در تاریخ حراج به دلار تبدیل کنیم تا دست‌کم اثر نوسانات ارز را از بین ببریم. به این ترتیب مجموع فروش دوره‌ی هجدهم، با احتساب نرخ دلارِ ۵۰۴۰۰ تومان، حدود ۱٫۲ میلیون دلار است و در رتبه‌بندی دوره‌ها در پایین‌ترین مرتبه می‌نشیند.

یکی دیگر از وجوه تمایز دوره‌ هجده با سایر دوره‌ها حضور بیشتر هنرمندان زن است. در دوره‌های دهم تا هفدهم به طور متوسط، از هر ۱۰۰ هنرمندِ حاضر در حراج، ۲۰ هنرمند زن و ۸۰ هنرمند مرد بودند. این نسبت در دوره هجده به ۳۵ هنرمند زن رسیده است، یعنی کمی کمتر از دو برابر.

*سوانا بغوزیان و مرضیه افتخاری