به گزارش صبا، آیین دیدار و شنیدن اثر موسیقایی استاد لوریس چکناواریان در نکوداشت پروفسور مریم میرزاخانی با عنوان «دلنوازی نت‌ها بر مقام اعداد» روز سه‌شنبه-هشتم اسفندماه- با حضور خانواده این ریاضیدان فقید، استاد چکناواریان، جمعی از هنرمندان، اساتید و مسئولان فرهنگی و هنری در مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد برگزار شد.

لوریس چکناواریان با ابراز خرسندی از حضور در این مراسم اظهار کرد: در این برنامه خیلی تحت تاثیر قرار گرفتم، پیش از آمدن به این مراسم خودم را از بالا به پایین در آینه نگاه کردم. اینجا که آمدم یک خط شدم و در حال سخنرانی در این مراسم نقطه هستم. انسان هر چه سنش بالا می‌رود، کارش مهمتر است و بالاتر می‌رود. کوچکتر می‌شود و چه افتخار بزرگی است که امروز اینجا هستم.

وی با اشاره به چگونگی ساخت اثری برای زنده یاد مریم میرزاخانی گفت: من نیز مانند همه مردم ایران و جهان که به موضوع‌های مربوط به علم و دانش علاقه‌مند هستند و آنها را پیگیری می‌کنند، برای از دست دادن چنین شخصیت مهمی در حوزه ریاضیات خیلی تحت تاثیر قرار گرفتم و سال‌ها از این موضوع می‌گذشت.

این موسیقیدان افزود: چند ماه گذشته وقتی نشسته بودم تا اخبار گوش کنم، ناخودآگاه تلفن همراه را که روشن کردم، عکس مرحوم میرزاخانی جلویم آمد و متوجه نشدم چه اتفاقی برایم افتاد، گویا یک ارتباط مستقیمی میان من و او ایجاد شد، تاکنون هم برایم ناشناخته است. بالافاصله پشت میز رفتم و اثری را با محتوای غم، درد و اعتراض نوشتم.

چکناواریان بیان کرد: پس از نوشتن این اثر، با علیرضا راد که تمام آثارم را رایگان می‌نویسد و مدیون و قدردان او هستم. تماس گرفتم و راد گفت این اثر را زود ارسال کن تا آماده کنم. من خودم هم از ساخت این اثر موسیقایی تعجب کردم. می‌خواستم اثری رمانتیک با حس، غم، اشک، بنویسم اما میرزاخانی ریاضیدان بود. موسیقی هم باید برگرفته از شخصیت علمی او باشد.

وی افزود: نمی‌توانم ملودی که عاشقانه، غم‌انگیز و سانتیمانتال باشد، بسازم، باید براساس شخصیت علمی میرزاخانی باشد و با این ویژگی، اثر را ساختم و برای اینکه نشان بدهم این فرد ایرانی است از ملودی دستگاه چهارگاه بهره بردم تا هر کس با شنیدن اثر احساس کند که این شخصیت ریاضیدان ایرانی است.

بیان اعتراض در موسیقی

این آهنگساز و رهبر ارکستر اظهار کرد: اثر موسیقایی که برای مرحوم میرزاخانی نوشتم برایم خیلی مهم بود که در ابتدا با اعتراض آغاز شود و در پایان هم با اعتراض به پایان برسد، اعتراض به دنیاست که چطور ممکن است یک نفر به این فوق العادگی بیاید و زندگی کند و از دنیا برود، مرگ همیشه هست، ممکن است برای یک نفر در ۴۰ سالگی رخ دهد، به این نتیجه رسیدم که خداوند میرزاخانی را بیشتر دوست دارد و در آسمان‌ها بیشتر به او احتیاج داشت و ما باید به آن احترام بگذاریم که تحت تاثیر این موضوع اثر را نوشتم.

چکناواریان گفت: این اثر شامل چهار قسمت است که قسمت اول؛ اعتراض، قسمت دوم؛ زندگی میرزاخانی، قسمت سوم؛ تشییع پیکر اوست که با ضربه‌های محکم می‌آید و در پایان با اعتراض با سه ضربه به پایان می‌رسد، اعتراض به دنیا، اعتراض به همه چیز است که چطور او را از دست دادیم. هیچ چیزی در این دنیا پنهان نمی‌شود، امروز روح میرزاخانی در این مراسم حضور دارد و امیدوارم این اثری را که نوشتم، بپذیرد.

موسیقی بدون ریاضی وجود ندارد

این موسیقیدان با اشاره به ارتباط میان موسیقی و ریاضی افزود: ریاضی بدون موسیقی می‌تواند باشد اما موسیقی بدون ریاضی وجود ندارد. هر صدایی که شما می شنوید، یک شماره است و این شماره‌ها بی‌نهایت است، یک ۱۲ نت موسیقی، ۷۰۰ میلیون و حدود یک میلیارد ترکیب دارد.

وی بیان کرد: موسیقی سه نوع است، یک نوع موسیقی محلی است که مردم می‌سازند، موسیقی‌های زیبا و ملودیک برای مراسم سرور و شادی و عزاست که علم نیست. حس است. موسیقی ملی نوع دیگری از موسیقی است که شامل دستگاه‌های موسیقی است که با شعر توام است و شعر آن موسیقی را با ارزش می‌کند.

چکناواریان اظهار کرد: یک نوع موسیقی که به نام موسیقی غربی مطرح می‌کنند، موسیقی غرب وجود ندارد. موسیقی خدایی وجود دارد، موسیقی زبان خداست و آن بی‌نهایت است. موسیقی سخت است، در وین پس از چهار سال می‌توانید مهندس بشوید و برای تحصیل در رشته موسیقی هشت سال زمان صرف کنید.

این آهنگساز و رهبر ارکستر با اشاره به اینکه موسیقی زبان خداست، افزود: زبان موسیقی، تنها زبانی در دنیاست که همه آن را متوجه می‌شوند، برخی به اشتباه موسیقی را قدغن می‌کنند و معتقدند که به سمت ابتذال می‌رود، اگر بخواهند این هنر را قدغن کنند باید زبان را قدغن کنند که انقدر ناسزا، دروغ به یکدیگر می‌گوییم، این موسیقی سخن نمی‌گوید، از آن سوء استفاده می‌کنند، مورد پسند نیست.

چکناواریان سپس این اثر را به خانواده میرزاخانی تقدیم کرد.

قدردانی از استاد چکناواریان 

احمد میرزاخانی پدر زنده یاد مریم میرزاخانی نیز در این آیین با اشاره به ساخت اثری برای فرزند او اظهار کرد: امیدوارم لیاقت قدردانی از شخصیت والای استاد چکناواریان را به عنوان یکی از چهره‌های شناخته شده فرهنگی در جهان به ویژه ایران داشته باشم. جامعه علمی از این اقدام ایشان بهره‌مند خواهد شد.

وی با اشاره به فعالیت‌های مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد گفت: این نهاد در چهار دهه فعالیت موجب ایجاد فرصت تحصیل و شغلی برای توان‌یابان و معلولان شده است، چه بسا که شرایط برای این افراد در جامعه سخت‌تر است و این مرکز تلاش کرده آموزش عالی برای اشتغال و حضور آنان در جامعه داشته باشد که البته اقدامات آن موثر بوده است.

میرزاخانی درباره شعار این آیین «دلنوازی نت‌ها بر مقام اعداد» افزود: این عنوان ارتباط میان ریاضی و موسیقی را نشان می‌دهد که البته استاد چکناواریان نیز در ساخت این اثر به آن توجه داشته است. شاید بهتر باشد سابقه تاریخی ارتباط ریاضی و موسیقی را در کشور و البته سایر کشورهای جهان که درباره آن مطالعه عمیقی داشته‌اند، بررسی کرد.

پدر زنده یاد میرزاخانی بیان کرد: به عنوان مثال در ایران ابونصر فارابی که در قرن سوم هجری زندگی می‌کرد، از بزرگترین حکما و دانشمندان در فلسفه و پزشکی بوده است و روی موسیقی نیز کار کرده است. نغمه‌ها و آهنگ‌های مولویه همراه با اشعاری که منتصب به مولوی هستند از آثار فارابی نشات گرفته است. خیام نیز در زمینه ارتباط موسیقی و ریاضی کار کرده است؛ خیام که در اروپا بیشتر از سایر شاعران ایران شناخته است.

زنده‌یاد میرزاخانی شوری برای زندگی کردن داشت

امیر جعفری استاد ریاضی دانشگاه شریف و از نزدیکان زنده یاد مریم میرزاخانی نیز در این آیین اظهارداشت: پدر زنده‌یاد میرزاخانی همیشه می‌گفت که از مریم اسطوره نسازید، او یک انسان بود، بله مریم یک انسان بود که این روزها خیلی کمیاب شده است، شنیده‌ام زمانی که میرزاخانی در هاروارد دانشجو بود، به دانشجویان نابینا و معلول کمک می‌کرد و همیشه دوست داشت به دیگران کمک کند.

وی گفت: میرزاخانی همیشه شوری برای زنده بودن و زندگی کردن داشت و همیشه لبخندی بر لب داشت، زندگی کردن یک هنر است که انسان بتواند از بودن خود در زندگی لذت ببرد و میرزاخانی زمانی که درگذشت حدود ۴۰ سال بیشتر نداشت اما به دلیل درکی که از ندگی داشت توانست بیشتر از این سن عمر کند و از زندگی لذت ببرد.

جعفری افزود: گفته شده است که انسان از گل ساخته شده است و دوست دارد به سمت زیبایی و جاودانه شدن برود؛ دو صفت مهمی که در موسیقی و ریاضیات است، میرزاخانی به دنبال این ویژگی‌ها بود، او هیچ وقت به دنبال جایزه نبود و برایش پیش آمد، میرزاخانی بسیار متواضع بود. قدردانیم از اینکه کارهایی که انجام داد برای ما باقی ماند تا دیگران بهره مند شوند.

این استاد ریاضی دانشگاه شریف درباره فعالیت‌های بنیاد مریم میرزاخانی اظهارداشت: این بنیاد با تلاش خانواده میرزاخانی شکل گرفته است، براساس اساسنامه هدف بنیاد، کمک به شناسایی افراد مستعد، معرفی شایسته آنان به جامعه و حمایت مادی و معنوی است، که به نظرم در حوزه آموزش و ترویج ریاضی هم پرداخته شود و ما تصمیم گرفتیم که ببا توجه به وضعیت نامناسب آموزش ریاضی در کشور، بخش آموزش هم در بنیاد مریم میرزاخانی به وجود بیاوریم.

در پایان این مراسم ویدیویی همراه با اثر موسیقیایی که چکناواریان برای زنده یاد مریم میرزاخانی ساخته است، پخش شد.

مریم میرزاخانی ریاضیدان نابغه ایرانی و استاد دانشگاه استانفورد متولد ۱۳ اردیبهشت ۱۳۵۶ در شهر تهران بود، وی سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ در زمان تحصیل در دبیرستان با کسب مدال طلای المپیاد ریاضی کشوری به المپیاد جهانی ریاضیات در هنگ کنگ و کانادا اعزام شد که در المپیاد ۱۹۹۵ کانادا علاوه بر کسب مدال طلا، حائز بالاترین امتیاز در بین دانش آموزان جهان شد. وی پس از اتمام تحصیلات متوسطه، تحصیلات کارشناسی خود را در رشته ریاضی در دانشگاه صنعتی شریف به پایان برد.

میرزاخانی پس از پایان دوره کارشناسی برای ادامه تحصیل به دانشگاه هاروارد آمریکا رفت. وی سال ۱۹۹۹ میلادی زمانی که در دانشگاه پرینستون به تحقیق و تدریس اشتغال داشت موفق شد راه‌حلی برای یک مشکل ریاضی پیدا کند.

ریاضیدانان مدت‌های طولانی بود که به دنبال یافتن راه عملی برای محاسبه حجم رمزهای جایگزین فرم‌های هندسی هذلولی بودند و در این میان مریم میرزاخانی جوان در دانشگاه پرینستون نشان داد که با استفاده از ریاضیات شاید بتوان بهترین راه را به سوی دست یافتن به راه‌حلی روشن در اختیار داشت. وی سال ۲۰۰۵ میلادی از طرف نشریه آمریکایی پاپیولارساینس به عنوان یکی از ۱۰ ذهن برتر دنیا معرفی شد و ۲ بار نیز مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی را برای ایران به ارمغان آورد.

میرزاخانی سال ۲۰۱۴ به دلیل کار بر «دینامیک و هندسه سطوح ریمانی و فضاهای پیمانه‌ای آنها» برنده مدال فیلدز شد که بالاترین جایزه در ریاضیات است. وی نخستین زن و نخستین ایرانی برنده مدال فیلدز است. سرانجام این نخبه علمی ۲۴ تیر ماه ۱۳۹۶ بر اثر بیماری سرطان در آمریکا در گذشت.