در یادداشت این معمار که در اختیار صبا قرار گرفته، آمده است: «پیش از خانه اقبالیان، بناهای شاخص دیگری با وجود آنکه دارای شاخص ثبت در فهرست میراث ملی کشور بودند توسط لودر، این طناب اعدام بناها و ساختمانهای دارای ارزش ملی، تخریب شدهاند.
«خانه اقبالیان » یا «حوائجی» با قدمت نزدیک به ۶۰ سال یک اثر معماریِ پیشرو و مدرن در شهر همدان که توسط زنده یاد «محمود نیامی» از شاگردان زنده یاد هوشنگ سیحون طراحی شده بود و با وجود آنکه دارای شاخص ثبت در فهرست میراث ملی کشور است، صبح روز ۱۶ اسفندماه ۱۴۰۲ توسط لودر تخریب شد و تکههای مصالح این بنای ارزشمند در کف خیابان گویای مرگ خانه اقبالیان برای همیشه است.
«خانه اقبالیان» ترکیبات و فضایی بسیار مدرن داشت، کنسولهای چشمگیر، پروفیلهای فلزی اکسپوز با رنگهای شاخص، صفحات بزرگ سفید، تراسهایی با سقف گشوده به آسمان و متریالهای سنگی و آجری، ترکیباتی از ویلا ساوا، خانه آبشار و خانه شرودر را به ذهن انسان تداعی میکرد. زندهیاد «نیامی» در این اثر هنری فاخر باغی به سبک بامهای لوکوربوزیه، کنسولها و ترکیبات حجمی با الهام از معماری فرانک لوید رایت و چیدمانهای رنگی و دید بصری ریتولد را در کنارهم اجرا وهنرمندانه یک اثر بینظیر را به نمایش میگذارد.
زندهیاد مهندس «محمود نیامی» یکی از برجستهترین دانشآموختگان معماری دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود. آثار معماری او از اصالت ویژهای برخوردار است و جا داشت یکی از آثار برجسته او در زادگاهش، همدان به عنوان میراث معماری معاصر ایران در این شهر حفظ و نگهداری میشود.
حال با وجود وعده ثبت ملی «خانه اقبالیان»، جمعی از معماران و فعالین این حوزه در نامهای از علی مالمیر – مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان – خواستند در نگهداری و حفاظت آثار تکرارنشدنی و شاخص معماران گرانقدر معاصر ایران با دقت و حساسیت بیشتری عمل کند. معماران و امضاکنندگان این نامه از وی درخواست کردند اداره میراث فرهنگی به هنرو حفظ و نگهداری آثار معماری معاصر توجه ویژه داشته باشد؛ چراکه آثار هنرمندان و معماران بزرگی مانند مهندس هوشنگ سیحون، مهندس محمود نیامی، مهندس ضیاالدین جاوید، مهندس محسن فروغی، مهندس محمد قهوهای و مهندس علیرضا مددی مانند شخصیت هنری آنان تکرارناشدنی است و هیچ معمار متعهدی و متعصبی راضی به نابودی این سرمایههای هنری و فرهنگی نیست. گویا معاون میراث فرهنگی همدان پس از پیگیریها و نامهنگاریها به تازگی اعلام کرده بود که پرونده این خانه فاخر برای ثبت ملی در حال تهیه است و اخطار «عدم تخریب» به مالک داده شده است، اما تخریب سریالی خانههای تاریخی و واجد ارزش همدان در ماههای اخیر نشان داده که این اقدامات قدرت بازدارندگی از تخریب را ندارد، همانطور که خانههای «خانجانی»، «شیری»، «خوشبخت» و «مدرسه ظفر» به رغم دریافت اخطار عدم تخریب، در امان نماندند و شبانه خراب شدند و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هم پس از تخریب بخشی از این عمارتها، نام بعضی از آنها را به فهرست آثار ملی کشور وارد کرد.
مرمت و نگهداری بناهای شاخص نشان میدهد که ما برای میراث تاریخی خود ارزش قائل هستیم. علاوه بر این، حفظ بناهای فاخر نیز به توسعه گردشگری و اقتصادی منطقه کمک میکند. ساختمانی که به حالت اولیه خود بازگردانده شده است از نظر بازدیدکنندگان جذابتر و جالبتر است. آنها سازههایی هستند که منعکسکننده ویژگیهای اجتماعی، فرهنگی، معماری و بسیاری از ویژگیهای مشابه معماری مختلف از دوران قبل تا امروز هستند و توسط هیئت بناهای تاریخی یا ادارات منطقهای آن ثبت، شناسایی و اعلام میشوند.
مفهوم حفاظت؛ هدف آن تضمین تداوم اجتماعی در ابعاد اجتماعی و فرهنگی به منظور انتقال گذشته به آینده و حفظ آثار شاخص در ساختار است. این امر تضمین میکند که بناهای شاخص و تاریخی با ویژگی های اصلی خود حفظ و به آینده منتقل میشوند و بین گذشته و آینده ارتباط برقرار میشود. حفظ بناهای شاخص به انتقال میراث تاریخی به آینده کمک میکند و آگاهی تاریخی در جامعه ایجاد میکند، در نتیجه و مهمتر هویت شهری می بخشد. بنابراین، مؤثرترین راه برای ارزیابی همه جانبه داراییهای تاریخی و فرهنگی و انتقال آنها با ویژگیهای اصیل به نسلهای آینده، زنده نگه داشتن آنها با دادن کارکردهای جدید است. از ساختمان باید حداکثر استفاده را کرد بدون اینکه ویژگیهای اولیه ساختمان موجود تغییر کند. امروزه به طور مکرر از بازتاب به عنوان یک روش حفاظتی استفاده میشود و بنابراین طول عمر ساختمانها را میتوان افزایش داد. انطباق کارکرد جدید با ساختار تاریخی و آرایش داخلی با ارزش و محیط تاریخی باعث میشود که این بناها به هویت شهری و فرهنگ غنی معماری کشورمان به طور فزاینده کمک کند.
مفهوم نگهداری؛ از ناپدید شدن ساختار کالبدی/فضایی، که منعکسکننده کیفیتهای اجتماعی، اقتصادی و ارزشهای فرهنگی و هنری جوامع در گذشته است، تضمین میکند که شهر و ساکنان آن همچنان به زندگی خود ادامه دهند. در کل عمل حفاظت و نگهداری بناهای شاخص را میتوان به عنوان «زنده نگه داشتن»، پوشش گذشته و آینده نیز تعریف کرد.
بنابراین در شرایط کنونی که هنر و معماری معاصر کشورمان از نبود توجه به پیشینه، اصالت، هویت و فرم رنج میبرد در حالی که هنوز نتوانستیم نوشدارو بعد مرگ سهراب را پیدا کنیم و برای تخریب سریالی خانههای تاریخی و واجد ارزش راه حلی اتخاذ کنیم تا جلوی بیتوجهی و سهلانگاری بعد از این در خصوص هنر و معماری و هویت شهری گرفته شود، خانه اقبالیان که برای جامعه معماری، یک کلاس درس و بسیار ارزشمند بود و با کمک مسئولین امکان داشت با تغییر کاربری در شان این بنای ارزشمند آن را حفاظت و نگهداری کرد دیگر وجود فیزیکی ندارد و تعدادی عکس و اثری تکرار نشدنی بر جای ماند.
خواسته معماران متعصب و متعهد کشورمان ازمیراث فرهنگی، شهرداری و مسئولین این است که برای تاریخ، معماری، اندیشه و هنر کشورمان ایران ارزش قائل شوند و مانع از نابودی شکوه معماری ایران شوند.»
There are no comments yet