ساختمان واحد دوبلاژ در کنار ساختمان تولید یا همان سیزده‌ طبقه در گوشه‌ای دنج قرار دارد. فضایی که به ‌واسطه درختان بید مجنون و کاج‌ها که اطراف پله‌های ورودی را احاطه کرده‌اند، خاطرات هر رهگذر را از کارتون‌های کودکی‌اش با صدای مهوش افشاری (پسر‌شجاع)، ژرژ پطرسی (رابین هود)، اکبر منانی (زبل خان)، حسین عرفانی (لوک خوش شانس) را در ذهن تداعی می‌کند. ساختمان دوبلاژ و استودیوهای تاریک آن حکایت از حضور دوبلورهای پیشکسوت و جوانی دارد که روزگاری در این فضا نقش می‌گفتند و خاطرات ما را خلق می‌کردند. هنرمندانی همچون بهرام زند، چنگیز جلیلوند، حسین عرفانی، مریم شیرزاد، پرویز بهرام، منوچهر اسماعیلی، جلال مقامی صداهای ماندگار عرصه دوبلاژ بودند که با میراثی از خاطره‌هایی که در فیلم و سریال‌ها به جا گذاشته‌اند چشم از جهان فروبستند. با احترام به آن‌ها در استودیوهایی قدم گذاشتیم که هنرمندانی همچون مهوش افشاری، عباس نباتی، اکبر منانی، افشین زینوری، زرز پطروسی، بهمن‌هاشمی در آن مشغول دوبله بودند تا بتوانند با صداهای جذاب‌شان حال و هوای خاصی به فیلم‌ها و کارتون‌های روز دنیا بدهند. با خبرنگار رادیو و تلویزیون صبا از یک روز حضورش در واحد دوبلاژ همراه باشید.

فرشید شکیبا: نگاه تحولی در دوبلاژ تلویزیون

فرشید شکیبا که از سال گذشته مدیریت دوبلاژ سیما را برعهده گرفته روزهای پایانی سال را با حجم انبوهی از فیلم‌های سینمایی، انیمیشن و سریال سپری می‌کند. آثاری که باید به موقع به شبکه‌های مختلف سیما برای پخش نوروزی برسد و حجم بالای سفارشات سبب شده این روزها همه استودیوهای دوبله بی‌وقفه میزبان هنرمندان دوبله باشد.

شکیبا با اشاره به وضعیت روزهای پایانی سال در این واحد گفت: در مجموعه دوبلاژ ۲۵۰ نفر گوینده فعال داریم که در کنار بیش از ۴۰ نفر مدیر دوبلاژ با جان و دل کار می‌کنند. این خانواده دوبلاژ صمیمانه در کنار هم هستند برای این‌که بتوانند آثار جذاب و دیدنی را برای مخاطبان تلویزیون آماده کنند.

وی با اشاره به این‌که فرآیند دوبله یک کار گروهی است و همه اعضا در موفقیت یک اثر دخیل هستند، افزود: مسیر دوبله یک فیلم، برای بسیاری از علاقه‌مندان جذاب است زیرا فیلمی که بیننده، آن را پس از گذر از مسیر پرپیچ و خم ترجمه، ویراستاری، دوبله و صداگذاری در تلویزیون می‌بینند، حاصل زحمت و تلاش عده زیادی از هنرمندان و متخصصان این رشته است. فرآیند دوبله از مرحله ترجمه تا انتخاب مدیر دوبلاژ، انتخاب گوینده گفتار فیلم و سینک و دوبله همه در راستای خلق یک اثر هنری جدید است که با هنرمندی همکاران این واحد انجام می‌گیرد.

مدیر واحد دوبلاز سیما با بیان اینکه حجم کار در دوبله سنگین و بسیار سخت است بیان کرد: ما از روزهای ابتدایی امسال دوبله آثار مختلف را در ساختارهای مختلف نمایشی، مستند و حتی برنامه‌های کوتاه شروع کردیم. ضمن اینکه در واحد دوبلاژ صرفا فیلم، سریال یا مستند دوبله نمی‌کنیم و با رصد همکاران‌مان در اداره کل تامین برنامه و رسانه بین‌الملل آثاری برای مناسبت‌های مختلف نیز آماده می‌کنیم که به طور مثال می‌توان به آثار مرتبط با حج، محرم، بهینه سازی مصرف انرژی، انرژی هسته‌ای و… اشاره کرد.

شکیبا تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین موضوعات توجه به مناسبت‌های ملی و بین‌المللی است که لازم بود آثار مختلفی که در شبکه‌های دنیا پخش می‌شود شناسایی شده و این مهم به خوبی در اداره کل تامین رصد و پس از شناسایی آثار برای ترجمه و دوبله به واحد دوبلاژ تلویزیون ارسال می‌شود.

وی به دوبله « استیضاح تیک تاک» و مستندهای مربوط به عملیات طوفان‌الاقصی اشاره کرد و گفت: این واحد سعی کرده به روز باشد و کارهای نمایشی مرتبط با حوادث و وقایع روز مانند عملیات طوفان‌الاقصی را درنظر بگیرد. از این روی در نیمه دوم سال آثار مرتبط با فلسطین و جنگ غزه را برای پخش از شبکه‌های مختلف دوبله و آماده کردیم.

مدیر واحد دوبلاژ سیما افزود: گویندگان و مدیران دوبلاژ هم با شناخت و تسلطی که به رویدادهای روز دارند سبب افزایش کیفی اینگونه آثار شدند. در همین راستا فرایند آماده سازی و دوبلاژ سه عنوان از تولیدات پرس تی وی برای پخش هفتگی در شبکه یک سیما نیز از مهم‌ترین اقدامات در دوره جدید بود.

شکیبا گفت: برنامه «شکاف اقتصادی» با رویکرد سیاسی – اقتصادی و تحلیل امور اقتصادی کشورهای مختلف دنیا و سیاست‌های متمرکز این کشورها جهت ایجاد شکاف در اقتصاد وابسته به دولت‌های غربی به ویژه آمریکا، برنامه «ایران تک» با رویکرد بررسی و تحلیل حوزه‌های مختلف فناوری و وضعیت کشورمان در این حوزه و همچنین برنامه «ده دقیقه» با رویکرد تحلیل سیاسی و نحوه تقابل ایران در منطقه علیه قدرت‌های غربی و رژیم اشغالگر قدس؛ برنامه‌های مورد نظر هستند.

وی در خصوص حضور جوان‌ترها در واحد دوبلاژ اظهار داشت: آزمون جذب و آموزش گوینده با هدف جذب استعدادهای جدید هم در حال انجام است که بتوانیم از ظرفیت گوینده‌های جدید استفاده کنیم.

مدیر واحد دوبلاژ سیما از راه‌اندازی سامانه‌ برخط برای مکانیزه شدن فرآیندهای دوبلاژ خبر داد و گفت: در سال جدید این سامانه راه‌‌‌اندازی خواهد شد. شکیبا با اشاره به توجه به هوش مصنوعی برای بهره مندی از فناوری‌های به روز بیان کرد: در حوزه هوش مصنوعی و بهره‌مندی از فناوری‌های روز هم برای دوبله طراحی‌هایی کرده‌ایم که بتوانیم از این ظرفیت برای ارتقاء این صنعت استفاده کنیم. با این حال باید دید این فناوری تا چه اندازه به ایجاد خلق یک اثر هنری کمک می‌کند.

وی ادامه داد: در این واحد آثار از ۱۲ زبان رایج دنیا ترجمه می‌شود و همه این عزیزان در تلاشند تا بهترین اثر را برای بینندگان آماده کنند.

مهوش افشاری: من و دنیای بچه‌هایی که دوستش دارم

مهوش افشاری یکی از پیشکسوت‌های دوبله و در زمینه دوبله انیمیشن سرآمد است. صدای او برای ما یادآور شخصیت‌های دوست‌داشتنی مانند جک (جک و لوبیای سحرآمیز)، پسر شجاع (پسر شجاع)، جیمبو (جیمبو)، کِنتا (فوتبالیست‌ها)، جولیا پندلتون (بابا لنگ‌دراز)، فلیسیتی کینگ(قصه‌های جزیره)، پیتر(هایدی دختر آلپ) و… است.

وی می‌گوید دهه شصت بیشتر به جای پسربچه‌‌های ده دوازده ساله حرف می‌زدم و چون از اول کارم را همراه زهره شکوفنده و غلامعلی افشاریه با کودک شروع کردم الان هم بیشتر انیمیشن دوبله می‌کنم.

افشاری درباره ورودش به دوبله گفت: از ۱۳ سالگی از طریق یکی دیگر از دوستان در سال ۱۳۵۰ به مدیر دوبلاژ وقت، عطاء ا… کاملی معرفی شدم و کار دوبله را آغاز کردم.

افشاری ادامه داد: یک سال کارآموزی کردم، بدون اینکه نقشی را بگویم در کنار پیشکسوتان می‌نشستم و از آن‌ها یاد می‌گرفتم و به نظرم بهترین شیوه یادگیری دوبله، نشستن کنار بزرگان دوبله و خوب گوش دادن است. کاری که امروز هیچ جوانی حوصله انجام دادنش را ندارد.

صداپیشه پسرشجاع در پاسخ به این سوال که دوبله تا چه حد می‌تواند در موفقیت یک مؤثر باشد، می‌گوید: این موضوع بستگی به مدیر دوبلاژ و امکانات موجود دارد. مدیر دوبلاژ اثر را می‌بیند و حس می‌کند که هر نقش را به چه کسی بدهد. این اتفاق آن‌قدر مهم است که برای نمونه خیلی از انیمیشن‌های خارجی توسط بهترین بازیگران ‌هالیوود دوبله می‌شود که این موضوع یکی از امتیازات بزرگ کارهای خارجی است.

مدیر دوبلاژ سریال «آن شرلی» با اشاره به سختی‌های دوبله انیمیشن می‌گوید: در انیمیشن شما با انیمه‌ای روبرویید که لب و دهنش مفهوم کلمات را تداعی نمی‌کند به همین دلیل نسبت به آدم‌های واقعی لب زدنش کار سختی است ضمن این‌که شخصیت‌های کارتون نامتعارف هستند. مخصوصا انیمیشن‌های جدید که انتخاب گوینده‌اش سخت است.

مدیر دوبلاژ سریال «گروه اسرارآمیز بندیکت» تصریح می‌کند: بسیاری فکر می‌کنند صرف داشتن صدای خوب و یا شباهت داشتن به صدای یک دوبلور کافی است درحالی که دوبله صدای خوب نمی‌خواهد بلکه هوش، سواد و داشتن ذهنی قوی معیارهای ورود به این حرفه است.

وی بیان می‌کند: به نظرم یک صداپیشه باید خیلی حرفه‌ای باشد تا بتواند روی فیلم انیمیشن حرف بزند؛ یعنی بتواند هم آن شخصیت را باورپذیر کند و هم صدای جذابی برای آن شخصیت خلق کند از این رو می‌گویم انیمیشن بسیار سخت‌تر است.

افشاری درباره ماندگارترین اثری که دوبله کرده و همواره به آن افتخار می‌کند گفت: قشنگ‌ترین تجربه‌ای که داشتم، مرتبط با داستان شازده‌کوچولوی احمد شاملو بود؛ حرف زدن به جای شازده‌کوچولو برای من افتخار بزرگی بود.

وی اضافه کرد: کتاب شازده‌کوچولو یکی از ماندگارترین آثار ادبی جهان است و من بارها آن را خوانده بودم. وقتی از طرف آقای شاملو برای این کار دعوت شدم، حس و حال خاصی داشتم به‌خصوص که به قول او ما این داستان را بازی می‌کردیم و خیلی تجربه دلپذیری بود.

این صداپیشه درباره مدیر دوبلاژی انیمیشن می‌گوید: هم اکنون که بیشتر مدیریت دوبلاژ را برعهده دارم از آن لذت می‌برم و این بخش را دوست دارم. در مدیریت دوبلاژ انیمیشن براساس هر نقش صداپیشه‌هایی را انتخاب می‌کنم که می‌دانم بچه‌های کودک و خردسال از چه چیزهایی خوششان می‌آید و یک نوجوان به چه هیجانی علاقه‌مند است.

افشاری تأکید کرد: آن‌قدر که کار کودک برایم لذت بخش است کار در فیلم‌‌های آدم‌بزرگ‌ها راضی‌ام نمی‌کند. چون سر و کله زدن با بچه‌ها را دوست دارم. بیشتر دقت می‌کنم بچه‌ها وقتی بازی می‌کنند چه دیالوگ‌هایی به یکدیگر می‌گویند و با چه لحنی حرف می‌زنند. به‌خاطر همین همیشه دنیای کودکی را دارم.

این صداپیشه با اشاره به این‌که عاشق بچه‌هاست، ادامه داد: من دو تا دختر دارم و وقتی کودک بودند همیشه برایشان کتاب می‌خواندم. خودم به ادبیات کودک علاقه دارم و تمام کارهای کودک را برای بچه‌هایم خریداری می‌کردم و برای‌شان می‌خواندم.

وی درباره حضور فرزندانش در دوبله گفت: من حتی فرزندان خودم را به دوبله نیاوردم چون می‌دانستم کار دشواری است و فقط علاقه است که یک دوبلور را راضی نگه می‌دارد من هم نخواستم به فرزندانم توصیه‌ای کنم؛ چراکه روند زندگی نسل به نسل تغییر می‌کند و شرایطی که افراد تجربه می‌کنند، متفاوت است.

افشاری در ادامه به علاقه‌اش به خبرنگاری گفت: اگر به حرفه صداپیشگی نمی‌آمدم و پس از تحصیل در رشته زبان و ادبیات فارسی به دوبله قدم ‌نمی‌گذاشتم دوست داشتم خبرنگار شوم چرا که خبرنگاری را هم دوست داشتم و حتما در حوزه فرهنگی هنری قلم می‌زدم. این صداپیشه درباره ورود جوانان به عرصه دوبله توصیه کرد: اکنون که در دوبله به روی همه علاقه‌مندان باز است و سالانه تلویزیون از علاقه‌مندان به این حرفه تست می‌گیرد، جوان‌های خیلی خوب و با استعداد وارد دوبله شده‌اند و کار می‌کنند. وقتی بچه‌ها این قدر خوبند آدم به ذوق می‌آید. من هم به سهم خودم می‌کوشم تجربیاتم را در اختیار جوان‌ترها بگذارم و با آنها کار ‌کنم.

بهروز علی‌محمدی: باید شاگردی می‌کردم

بهروز علی‌محمدی فرزند دوبلور پیشکسوت مهدی علی‌محمدی است. او این روزها برای نوروز ۱۴۰۳ مشغول دوبله زندگی «استفن کری» بسکتبالیست است. وی گفت: استفن کری، یکی از برجسته و شناخته شده‌ترین شوت‌زن‌های پرتاب سه امتیازی در ان بی ای است. قبل از دوبله این مستند درباره این شخصیت مطالعه کردم. او به دقت فوق‌العاده‌اش در پرتاب توپ شناخته می‌شود و لازم بود روحیه او را می‌شناختم تا با شخصیتش عجین شوم.

وی افزود: این توضیح را برای این می‌دهم چون معتقدم دوبله فقط روخوانی از متن و سینک گفتار نیست بلکه باید جزئی از آن شخصیت شوی تا صدایت کاملا به آن فرد بنشیند. علی‌محمدی، درباره حضورش در حرفه دوبله عنوان کرد: من ۴۲ سال دارم و از ۱۱ سالگی وارد کار دوبله شدم که البته آن زمان بیشتر پدرم نقش‌های کوچک را به من می‌سپرد. خاطرم هست در سریال‌های «زورو» و «یوگی و دوستان» نقش‌های کوچکی را به من دادند و من خیلی ذوق می‌کردم.

دوبلور سریال «هشدار برای کبری ۱۱» درباره اولین تجربه جدی‌اش در دوبله گفت: ۱۶ سالم بود که برای اولین بار از طرف یک مدیر دوبلاژ دیگر یعنی آقای اکبر منانی به کار دعوت شدم و از سال ۱۳۸۰ به صورت دایمی در حرفه دوبله مشغول به کار هستم.

وی درباره اینکه حضور پدرش در دوبله تا چه حد به او کمک کرد که دوبلور شود، اظهار داشت: به هرحال بی‌تاثیر نبود. من به دلیل کنجکاوی و علاقه‌ام همراه پدرم به استودیو می‌آمدم و کم‌کم از این کار خوشم آمد. پدرم همیشه کارهای مرا می‌دید و راهنمایی‌ام می‌کرد. بی‌شک انتقادها و تحسین‌های او به من کمک کرد و من تا زمانی که بود از او یاد می‌گرفتم.

علی‌محمدی، درباره دوبله در کنار افراد پیشکسوت عنوان کرد: یکی از مهمترین ویزگی‌های هنر دوبله شاگردی کردن و یاد گرفتن همیشگی است. باید سال‌ها در کنار پیشکسوت‌ها کار کنی تا سینک زدن و در نقش فرو رفتن را یاد بگیری و این موضوع را هر کسی که وارد دوبله می‌شود می‌داند و در کار ما امری همیشگی است. برای همین می‌توان گفت بهترین گویندگان هم خودشان در حال تجربه کسب کردن هستند.

دوبلور یکی از شخصیت‌های فیلم سینمایی «انجمن شاعران مرده» درخصوص ورود جوانان به عرصه دوبله گفت: دوبله از بیرون نمایی خاص و شیک دارد و خیلی‌ها فکر می‌کنند کار دوبله راحت است اما همیشه برایم این سوال است که چرا درباره دیگر مشاغل این فکر را نمی‌کنند. مثلا صرف اینکه من دوست دارم فوتبالیست یا نقاش شوم وارد این شغل نمی‌شوم بلکه آموزش می‌بینم درحالی که بسیاری صرف علاقه‌مندی به این هنر خودشان را محق به ورود به این عرصه می‌دانند.

بهمن‌هاشمی: خدمت به مردم در صدر اعمال زندگی‌ام قرار دارد

اگر چه بهمن‌ هاشمی۳۱ سال پیش کارش را با دوبله در تلویزیون شروع کرد اما وقتی برای اجرای برنامه «الو مسابقه» در شبکه یک سیما از طرف حسین فردرو انتخاب شد مشخص شد که او استعداد خوبی در اجرا دارد. شور و هیجانی که او هنگام اجرا به مخاطب منتقل می‌کند نشان از انرژی بالای اوست و دوست دارد مخاطب را با رفتارها و حرکاتش به وجد بیاورد. ‌هاشمی این روزها با تکیه بر تجربیاتش در اجرای مسابقه «ردپا» تلاش کرده در مسابقه «میدون» به طور خاص ظاهر شود. ‌

هاشمی مدتی بود که از اجرای تلویزیونی فاصله گرفته بود و به گفته خودش پیشنهاد وسوسه‌انگیزی نداشت و تمرکزش را روی دوبله گذاشته ‌بود. او که این روزها سخت مشغول دوبله فیلم سینمایی «محافظ شخصی»برای نوروز است، درباره حضورش در دوبله گفت: در مدتی که در حوزه اجرا به دلایلی فعالیت نمی‌کردم، در دوبله فعال بودم و همچنان معتقدم خدمت به مردم در صدر اعمال زندگی‌ام قرار دارد. برای من دوبله خیلی جذاب و متفاوت است. حرفه اصلی‌ام دوبله است و برای نوروز در چند فیلم‌ سینمایی صحبت کرده‌ام.

هاشمی درخصوص ورودش به دوبله اظهار کرد: اولین بار سال ۱۳۷۱در بخش ورزشی یک برنامه به اسم «تهران ساعت ۲۰» با اجرای مرحوم منوچهر نوذری و هرمز شجاعی مهر به شبکه دو تلویزیون آمدم و آنجا بود که تست صدا دادم و قبول شدم و به‌ عنوان گوینده مشغول کار شدم. بعد از چند ‌ماه با خسرو خسروشاهی و گوینده‌های دیگر واحد دوبلاژ آشنا و وارد دنیای جذاب دوبله شدم.

او تاکید کرد: این حرف همه بزرگان دوبله است که اگر هنرمندی می‌خواهد موفق شود و دوبلور خوبی شود باید در کنار دوبلورهای پیشکسوت بنشیند و حرف بزند. چون در کنار پیشکسوتان بودن کمک زیادی به یادگرفتن می‌کند. کاری که همه دوبلورهای موفق انجام دادند و به مرور بالا آمدند. این نصیحتی است که باید به جوانان علاقه‌مند به دوبله گفت و از آن‌ها خواست که در کنار با تجربه‌ها کار را یاد بگیرند. مدیر دوبلاژ فیلم سینمایی« هیولا» و «جنایت هوایی» دلیل علاقه‌مندی‌اش به دوبله را چنین توضیح داد: دوبله کار هنری اصلی من است و تا جان در بدن دارم در خدمت دوبله خواهم بود. من دوبله را دوست دارم و همیشه این کار را با انگیزه مانند روز اول انجام می‌دهم.

وی در خصوص دوران تحولی صداوسیما و توجه به گونه‌های مختلف، عنوان کرد: چندی پیش معاون سیما اقای برمهانی به واحد دوبلاژ آمد و طی این سال‌ها دوبله این طور دیده نشده بود. شاید دوستان زیادی آمدند و رفتند ولی در دوره مدیریت جدید تلاش شده به دغدغه همه دوستان گوش کنند و کاری برای دوبلورها بکنند چون واقعا درآمد دوبله اندک است.

هاشمی ادامه داد: متاسفانه اوضاع مالی دوبله بسیار ضعیف است. بسیاری از دوبلورها بدون پشتوانه مالی ثابت و حقوق بازنشستگی کار می‌کنند چون دریافتی‌شان براساس تعداد فیلم‌هایی است که دوبله می‌کنند و به قول معروف دوستان پولی هم از جیبشان می‌گذارند و می‌آیند فیلم‌ها را دوبله می‌کنند.

این دوبلور که در این سال‌ها در کنار دوبله، گویندگی و اجرا، تیزرخوانی تبلیغاتی شبکه‌های مختلف سیما را هم انجام داده در این باره گفت: صدا و گفتار ابوالحسن تهامی این انگیزه را در من ایجاد کرد که به این کار علاقه‌مند شوم و ناصر طهماسب خواندن نریشن و آنونس را به من پیشنهاد داد. به ‌نظرم مردم بیشتر من را با آنونس «هشدار برای کبرا ۱۱» می‌شناسند؛ و این آنونس در گوشه ذهن‌شان باقی مانده است.

وی خطاب به جوانان علاقه‌مند به دوبله گفت: من بارها گفته‌ام و بازهم می‌گویم که کار دوبلور کار دشواری است و واقعا فقط کسی که سختی‌های این هنر را می‌تواند پشت سر بگذارد باید وارد این فضا شود. باید اگر گوینده جدید هم وارد کار می‌شود چند سال در کنار باتجربه‌ها و پیشکسوتان کار را یاد بگیرد تا بعدها بتواند نقش اصلی بگوید.

این گوینده و دوبلور درباره روزهای شلوغ پایان سال در دوبله و رساندن فیلم‌های نوروزی به آنتن تلویزیون توضیح داد: دوستان گوینده مثل همیشه بدون وقفه مشغول دوبله هستند. شب عید هم که می‌شود حجم کارها زیاد می‌شود چون در ایام نوروز شبکه‌ها برای مخاطبان فیلم و سریال خارجی پخش می‌کنند.

*نیره رضایی مطلق

نشر اول: روزنامه صبا