به گزارش صبا و به نقل از روابط عمومی موزه سبنما، حسن بشکوفه تهیه کننده «همسران حاج عباس» پس از نمایش این اثر در سالن فردوس موزه سینما درباره چگونه شکل گیری این مستند گفت: جای زنده یاد محمدرضا مقدسیان و مرتضی پورصمدی در میان ما خالی است. همچنین محسن عبدالوهاب که به دلیل فوت مادرشان نتوانستند در جمع ما حضور داشته باشند. این کار حاصل زحمات او  و زنده یاد مرتضی پورصمدی به عنوان فیلمبردار پشت دوربین است.

وی ادامه داد: رقیه افشار آن زمان دانشجوی معماری بود و یک تحقیقی درباره ارتباط معماری با شیوه و زندگی خانواده‌ها داشت همچنین نوع معماری را درارتباط با شیوه زندگی مورد بررسی قرار داده بود. حاج عباس دو همسر داشت و به همین دلیل خانه خود را به صورت قرینه ساخته بود و پس از مرگ او نیز،  خانه بین همسران او به همان صورت باقی مانده بود.

بشکوفه گفت: در فیلم درخت تنومندی دیده می‌شود که نمادی از سایه حاج عباس بر روی این ساختمان است. آن زمان سیما فیلم علاقه‌ای به مشارکت در کار مستند نداشت اما قبول کرد در این کار حاضر باشد. امروز که به تماشای این اثر نشستم فکر می‌کنم که خیلی زود از کار در مستند کناره‌گیری کردم و به سراغ آثار نمایشی رفتم.

وی با بیان اینکه سینمای مستند دنیای زیبایی دارد، بیان کرد: روزهای شیرین فعالیت حرفه‌ای من در سینما به فعالیت در سینمای مستند باز می‌گردد. بر خلاف آثار نمایشی، در سینمای مستند تهیه‌کننده در متن کار حاضر است و من در این فیلم مانند یک دستیار در کنار مرتضی پورصمدی حاضر بودم. این فیلم  با اینکه از جشنواره ایدفا در آمستردام جایزه اصلی گرفت اما در تلویزیون فقط از شبکه مستند پخش شد.

بشکوفه درباره همراهی دو خانم سالخورده نیز گفت: این دو خانم در زندگی خود کسی  را نداشتند و با همراهی همسایه ها به زندگی خود ادامه می‌دادند اما احساس کمبودی هم نداشتند. رقیه افشار در این کار بسیار نقش سازنده‌ای داشت. همچنین سپیده عبدالوهاب نیز مانند دختران این خانم‌ها در کنار آن‌ها بود. این دو فرد در فیلم نیز زندگی طبیعی خود را داشتند و کاری حسی انجام دادند. هر دو این خانم‌ها دو سال بعد از ساخت فیلم فوت شدند.

بشکوفه درباره اهمیت این مستند در رسانه‌های جهانی نیز گفت: رسانه‌های بسیاری در دنیا به آن پرداختند. ما خودمان فیلم را به جشنواره‌های جهانی فرستادیم و تلویزیون با ما همکاری نکرد در صورتی که فروشنده‌های بسیاری پای آن ایستاده بودند.

بشکوفه با بیان اینکه هوشمندی عبدالوهاب و پورصمدی باعث شد تا حضور دوربین در این فیلم احساس نشود، افزود: در سینمای مستند فیلمنامه‌ در حد بسیار جزیی وجود دارد و بخش اصلی ماجرا، بر اساس رفتار بازیگر آماتور شکل می‌گیرد. مستند سازان توانمند هوش بسیار بالایی دارند و شرایط را به نفع خود تغییر می‌دهند.

عبدالوهاب سرصحنه قدرت زیادی داشت

در ادامه سعید رشتیان  نیز درباره  «همسران حاج عباس» گفت: این مستند از یک موضوع زنده تشکیل شده و اولین فیلم ایرانی است که جایزه اول جشنواره ایدفا را دریافت کرده است. بنابراین این مستند نه تنها در ایران تاثر گذار است بلکه در جهان نیز علاقه‌مندان بسیاری را به خود مشغول کرده و در سراسر دنیا مورد توجه قرار گرفته است. «همسران حاج عباس» درواقع یک مستند بازسازی است.

وی ادامه داد: فیلم‌سازانی  که این سبک را برای مستند سازی انتخاب می‌کنند، بسیار به موضوع مشرف هستند و بسیار به سوژه و موقعیت نزدیک می‌شوند تا آن‌ها عکس‌العمل‌های مورد انتظار را نشان دهند. اوج این کار را در  آثار ابراهیم مختاری می‌بینیم و عبدالوهاب نیز در برخی از کارهای خود بسیار به این اتمسفر نزدیک شده است.

رشتیان در ادامه افزود: مستند ساز تا جایی که حریم شخصی سوژه‌ها مخدوش نشود، می‌تواند به زندگی آن‌ها بپردازد و ما حق نداریم بیشتر از این در یک فیلم پیش رویم. اما متاسفانه گاهی این اتفاق رخ می‌دهد. من به عنوان تهیه کننده با محسن عبدالوهاب و محمدرضا مقدسیان کار کردم و خاطرات شیرین بسیاری از این همکاری‌ها دارم و هنوز کارگردانی به قدرت عبدالوهاب در صحنه ندیده‌ام.

وی بیان کرد: خیلی علاقه‌مند بودم عبدالوهاب به این نوع از سینما ادامه می‌داد اما بنا به شرایط مسیری دیگر را طی کرد.

رشتیان افزود:  به نظرم مسئله اصلی سینمای مستند، معضل پخش و نمایش آن است و از این منظر، فیلم‌های مستند آسیب بسیاری می‌بینند.

در ادامه ارد زند نیز درباره «همسران حاج عباس» گفت: این فیلم در سینمای مستند ایران بسیار خاص است. حتی در آن سال‌ها هم انتظار چنین فیلم مستند بازسازی شده‌ای وجود نداشت. این اثر و موفقیت آن در بزرگترین جشنواره سینمای مستند حرف‌های بسیاری همراه خود داشت اما متاسفانه در آن سالها تلویزیون از نشان دادن آن پرهیز کرد در صورتی که فیلم بازتاب بخشی از سنت‌های قدیمی ما است و این موضوع در جامعه آن روز اصلا بعید نبود.

وی ادامه داد: این خانه متعلق به افراد متمکن است و رابطه مسالمت آمیزی را در یک خانواده نشان می‌دهد و افراد درگیر آن، زندگی واقعی خود را ارائه دادند. این عوامل باعث شدند تا این اثر یک فیلم استثنایی باشد. درحقیقت این فیلم از آقای بشکوفه به عنوان تهیه کننده حرفه‌ای بهره برد. او توانست عوامل حرفه‌ای نظیر زنده یاد پورصمدی را گرد خود بیاورد.

این مستندساز افزود: «همسران حاج عباس» می‌تواند یک کلاس درس برای مستند سازان جوان باشد، چراکه ساخت این فیلم به هیچ عنوان کار ساده‌ای نیست. باید به این فیلم به نوعی ادای احترام صورت گیرد.

پروین ثقه‌الاسلامی مدیر سابق موزه گلستان نیز در ادامه این نشست گفت: امسال برای اولین بار داور جشنواره فیلم‌های مستند حاضر بودم. دنیای چنین فیلم‌هایی قابل مقایسه با سینمای داستانی نیست و مخاطب می‌تواند خود را به جای شخصیت‌ها بگذارد. پس از اینکه امسال به عنوان داور جشنواره مستند حاضر بودم، بسیار خوشحال شدم که بانی ساخت بسیاری از فیلم‌های مستند در دوره مدیریت خود در موزه کاخ گلستان بودم.

در پایان فخرالدین سیدی بیان کرد: برای چندمین بار شاهد تماشای این فیلم بودم و معتقدم این اثر نکات زیادی دارد از جمله اینکه از موضوعی بسیار به روز بهره می‌برد و اثری صرفا آرشیوی نیست. همچنین در این فیلم حضور دوربین احساس نمی‌شود که این موضوع از هوشمندی مرتصی پورصمدی نشات می‌گیرد. همچنین در این مستند با وجود انکه خود حاج عباس نیست اما نمادهایی از او وجود دارد.

برنامه «شب‌های مستند» موزه سینما با همکاری انجمن تهیه کنندگان سینمای مستند سه شنبه ها در سالن فردوس موزه سینما برگزار می‌شود.