به گزارش صبا و به نقل از روابط عمومی جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی، سومین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی، ‌شنبه ۲۹ اردیبهشت با حضور شهرام گیل‌آبادی کارشناس و متخصص حوزه پژوهش هنر، ساسان قاسمی کارشناس ادبیات نمایشی و فعال سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و سامان خلیلیان مجری نشست با موضوع «ظرفیت‌های میراث ناملموس و نقش آن در تولید تصویر جهان‌شمول» در پردیس سینمایی باغ کتاب برگزار شد.

سامان خلیلیان در ابتدای نشست گفت: اهالی سینما و همکاران با دغدغه خودشان در حوزه میراث ناملموس اقوام ایرانی و درحالی‌که لایه‌های متنوعی از حوزه فرهنگ را با خودشان به یدک می‌کشند، در این نشست گرد هم آمده‌اند و قرار است با همین دیدگاه و نگاهی با تأکید بر میراث ناملموس و نگرش به میراث باقیمانده و زنده بشر در این عرصه، از نگاه و مدیوم سینما گفت‌و‌گو کنیم. نگرش به میراث باقیمانده و زنده بشر در عرصه جهانی به‌عنوان یک ابزار و دغدغه برای ایجاد گفتمان‌های بین‌المللی در حوزه فرهنگ با نگاه بر اقوام ایرانی و تنوع فرهنگی زیستی و دسته‌بندی‌ها استفاده می‌شود.

شهرام گیل‌آبادی در ادامه گفت: من ‌هم قصدم این بود که از زاویه‌ای دیگر به سینما ورود داشته باشم و بحث‌های گونه‌شناسی را طرح موضوع کنم و از زاویه فرهنگ و نظم اجتماعی که سینما چه تأثیری می‌تواند بر توسعه تصویر گرند ایمیج جهان‌شمول داشته باشد، صحبت کنم.

این کارشناس حوزه پژوهش هنر توضیح داد: زاویه دید معنایی نسبت به یک پدیده می‌تواند قومی و فرهنگی باشد و نسل‌های مختلف را تحت تأثیر خودش قرار دهد و توجه متفاوتی به عناصر مختلف فرهنگی داشته باشد. به طور مثال، وقتی ۲۴ عنصر در میراث ناملموس و سیاهه جهانی به ثبت می‌رسد، توجه و پاسداری از آن، اشارات، ارجاعات و کشف معنایی و فضای تکنیک‌ها و دانش‌های مختلفش دیگر مختص ایران نیست. مثلاً تعزیه یک عنصر ناملموس است. سال‌های سال روی آن زحمت جدی کشیده‌ شده و یک بن‌مایه اندیشگی ایرانی را پشتوانه خود قرار داده است. این بن‌مایه و پشتوانه ایرانی پارادایم‌، پیشرفت‌های فکری و در زمان‌های مختلف یک عنصر میراث ناملموس است که وقتی جزو ۲۴ عنصر ثبت‌شده‌ قرار گرفت به یک پدیده جهانی تبدیل شد.

گیل‌آبادی ادامه داد: کنوانسیون‌های متعدد برای ثبت و پاسداری از این عناصر در یونسکو تعریف شده که این کنوانسیون‌ها هم توجه فکری، دانشی و مناسکی دارد و هم توجه سازمانی. این میراث ناملموس در چهار بخش جدی در فضای فرهنگی در مناسک و آیین‌ها و در دانش و تجربه قابل تعریف است. در این چهار دسته میراث متعددی را چه در حوزه‌های منطقه‌ای، ملی، بین‌المللی یا فضاهای دیگر پیدا می‌کنیم. این میراث به‌عنوان نشانه‌های جدی و اساسی در فیلم‌های متعدد جلوه ماهوی خودش را داشته است و ما با فیلم‌های متعددی مواجه بوده‌ایم که به‌عنوان نشانه، به فضای میراث ناملموس و داشته‌های انسانی توجه جدی کرده‌اند.

او یادآور شد: زبان هنر زبان نشانه است و هنرمند به جامعه و میراث خود توجه جدی می‌کند. بسیاری از فیلم‌ها که غنای ویژه‌ای پیدا می‌کنند، چه در آثار جهانی و چه در آثار خودمان، نشانه‌هایی را از این فضای فرهنگی دستچین و سعی کرده‌اند از آن در بطن سیستمی که ایجاد می‌کنند به‌عنوان یک اثر هنری درست بهره بگیرند.

در ادامه ساسان قاسمی گفت: امروز می‌خواهیم در مورد مسائل پیچیده‌ صحبت کنیم. بهتر است سعی کنیم این پیچیدگی‌ها را از آن بگیریم. هرچه ما پیچیده‌تر و تخصصی‌تر بخواهیم در مورد آن صحبت کنیم، قطعاً چالش‌ها بیشتر می‌شود و ما را از موضوع دور می‌کند. در ابتدا می‌خواهم از سادگی‌های میراث ناملموس خودمان صحبت کنم. میراث چیزی است که از گذشته باقی مانده است. از این که اصلاً ارزشمند است یا نیست و فارغ از این که متعلق به تاریخ یک مملکت هست یا نیست، فارغ از این که وارد حوزه هویتی یک اجتماع می‌شود یا خیر، بهتر است ما به این مسئله اصلاً کار نداشته باشیم.

این کارشناس ادبیات نمایشی ادامه داد: میراث دو وجه دارد؛ یک وجه دیداری که شما با چشم می‌توانید ببینید و با دست می‌توانید لمس کنید، چیزی که می‌توان در مورد فیزیک دیداری و بصری آن صحبت کرد. وجه دیگر به شکل سوژه است یعنی آنچه نمی‌بینیم ولی جزو میراث است، چیزی که در موردش می‌توانیم صحبت کنیم ولی عینیت ندارد، حداقل در زمان عینیت داشته و امروز گذشته و رد شده است. مثلاً میراث‌هایی که به هنرهای نمایشی و پرفورمنس آرت مربوط می‌شود که در زمان اجرا و تمام می‌شود. ما نمی‌توانیم آثار صوتی را ماندگار نگه داریم؛ چیزی را شنیده‌ایم، از آن تأثیر پذیرفته‌ایم و رد شده و پایدار نبود است، اما اسلوب آن در ذهن شما پایدار مانده و تأثیر و جایگاه خودش را داشته است.

سومین نشست تخصصی، با همکاری بنیاد ایران‌شناسی و موسسه فرهنگی هنری فصل هنر و با مشارکت پژوهشکده مردم‌شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد.

جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی با شعار «اقوام، ریشه ایران‌زمین» تا ۳۰ اردیبهشت‌ در پردیس سینمایی باغ کتاب ادامه دارد.