به گزارش خبرنگار موسیقی صبا، هنر مجموعه‌ای است از فرآیندها، فرآیندهایی که منجر به ساخت انسان می‌شود آن هم با اثرگذاری مستقیم روی احساسات، ذهن، ناخودآگاه، تجربه زیسته و هوش انسان؛ البته فارغ از اثرگذاری یک وظیفه دیگری که هم دارد که معطوف به اثرگذاری هنر است، آن هم انتقال یک مفهوم که با خلاقیت همراه است.
با این تعریف کوتاه و البته محدود از ماهیت هنر که نتیجه افکار هنرمند، باید هنرمند را به نوعی متاثر یا تاثیرگذار روی فرهنگ، جامعه، خانواده، زادگاه، تاریخ، دین و حتی آب و هوای خود دانست که بر اساس اختیار و یا ناخودآگاه به خلق یک اثر می‌پردازد.
اگر بخواهیم به صورت ویژه‌تر درباره هنر ایرانی و هنرمندان صحبت کنیم، قطعا شاهد هنری هستیم که حداقل در چهار قرن گذشته خود، تاثیر مستقیمی از تاریخ، فرهنگ و دین گرفته‌اند که آثار آن در هر کجای ایران می‌توان یافت و بناها، اشعار و نقاشی‌ها و… هنرمدان ایرانی را در راستای انتقال یک پیام و یا پاسداشت یک احساس که گاه دینی است و گاه ملی مشاهده کرد.
حالا اگر بخواهیم در بررسی هنر جلوتر بیایم و در ایران معاصر با اشکال مختلف و مدرن هنر مواجه شویم، مساله و واقعه «عاشورا» و ماه محرم یکی از ویژه‌ترین سوژه‌های احساسی، تاریخی، دینی و فرهنگی است که هنرمندان در واکنش به آثار فاخر متعددی خلق کرده‌اند؛ از بین تعداد بالای آثار هنری می‌توان به آثار دست نقاش بزرگ ایران، محمود فرشچیان تا آثار حسن روح الامین و عبدالحمید قدیریان، آثار سینمایی چون «رستاخیز» ساخته احمدرضا درویش، «روز واقعه» ساخته شهرام اسدی و «شور عاشقی» ساخته داریوش یاری، تعزیه‌ها و آثار موسیقایی مانند آلبوم «ساقی سرمست» با صدای محمدعلی کریم خانی و موسیقی آریا عظیمی نژاد و آلبوم «نی‌نوا» حسین علیزاده اشاره کرد.
اما سوژه اصلی این گزارش که در ادامه مقدمه‌ قرار است بررسی شود، آثار عاشورایی و محرمی محسن چاوشی است. خواننده، ترانه‌سرا و آهنگسازی که در عمر ۲۱ سال فعالیت حرفه‌ای خود در موسیقی، بارها در کنار تولید آثار موسیقایی متفاوت و متنوع که او را آقای خاص موسیقی ایران کرده است، به تولید آثار عاشورایی و محرمی نیز پرداخته است که تازه‌ترین قطعه منتشر توسط این خواننده، قطعه‌ای است عاشورایی با عنوان «تکیه کوچیک».
چاوشی که سال ۱۳۸۲ فعالیت خود را با انتشار آلبوم «نفرین» به صورت غیر رسمی آغاز کرد و در سال ۱۳۸۷ مجاز شد، تاکنون حدود ۳۰۰ قطعه را در قالب آلبوم موسیقایی و تک قطعه مجاز و غیر مجاز منتشر کرده است. اولین قطعه‌ای که این خواننده در بستر و فضای قطعه‌های مذهبی و آئینی منتشر کرد، با عرض ارادت به اباعبداالله حسین آغاز شد که قطعه «راه کربلا» با ترانه‌ای از امیر ارجینی بود که در سال ۱۳۸۴ به صورت غیر رسمی منتشر شد.
در ادامه چند قطعه مذهبی و عاشورایی دیگر هم خواند تا در سال ۱۳۸۸ که یک خواننده مجاز شده بود، در همکاری با خواننده‌هایی چون رضا صادقی، مهدی یغمایی و محمد علیزاده آلبوم گروهی «سلام آقا» را تولید کردند و سهم چاوشی از این آلبوم عاشورایی دو قطعه «ظهر عطش» با ترانه محمدرضا آقاسی و «غدیر خون» با همکاری مجدد امیر ارجینی بود؛ آن هم در فضای متشنج و تاریخی محرم سال ۱۳۸۸ تهران که در تاریخ به تلخی ماندگار شد.
در ادامه چاوشی یکی از شاخص‌ترین آثار عاشورایی خود را منتشر کرد. قطعه «تنهاترین» با شعری از حسین صفا که در سال ۱۳۹۳ به نوعی در زمان بلوغ هنری و فکری او ساخته و منتشر شد که حتی چاوشی هم در سال‌های بعد از انتشار این قطعه در ماه محرم، این قطعه و یا ابیاتی از آن را در صفحات مجازی خود منتشر می‌کند.
هر چه جلو تر می‌آمدیم آثار عاشورایی این خواننده بیشتر به آثار فاخر هنری نزدیک می‌شد و ساختار تمامی آثار آن از سطح استاندارد آثار موسیقی پاپ ایران فراتر حرکت می‌کرد و این مزیت را می‌توانستیم در نوع تنظیم، آهنگسازی، استفاده از شعر و ترانه و همچنین نوع خوانش این خواننده ببینیم.
چاوشی بار دیگر با مهره مار خود، حسین صفا یک قطعه عاشورایی دیگر را در اربعین حسینی سال ۱۳۹۵ منتشر کرد. دقیقا در سال‌هایی که سنت پیاده‌روی اربعین در بین ایرانی‌ها مخاطب‌های میلیونی پیدا کرده بود و چاوشی که یکی از هنرهای شناخت دقیق نیاز مخاطب است، در آن سال قطعه «دل خون» با استقبال خوبی منتشر شد و حتی صداوسیما از آن سال بود که به پخش صدای محسن چاوشی بیش از پیش روی خوش نشان داد.
سال ۱۳۹۷ شاخص‌ترین اثر مذهبی محسن چاوشی که البته عاشورایی هم نبود با عنوان «ملکا» با شعری از سنایی غزنوی منتشر شد که در ادامه تا دو سال دیگر، قطعه‌های غیر عاشورایی ولی مذهبی محسن چاوشی که عموما در مدح امیرالمومنین و یا امام زمان (عج) بودند با عنوان‌های «شرح الف»، «او»، «ضمیر خودسر»، «طاق ثریا» و «شدت میدان» منتشر شد؛ البته در سال ۱۳۹۸ قطعه غیررسمی «حضرت عباس» با شعری محلی و اصطلاحا فولکلور منتشر شد که نشان دهنده ارادات ویژه این خواننده جنوبی به علمدار کربلا است.
محرم سال ۱۳۹۹ برای چاوشی با انتشار دو «حسین» و «عباس» پرکار حاضر شد که این دو قطعه به عنوان تیتراژ برنامه‌ اینترنتی و محرمی «فریدا» بود.
در این بین چاوشی که بارها و بارها ارادات و علاقه خود را به حضرت علی ابی طالب نشان داده است و مجموعه خیریه حیدر را بعد از یک دهه فعالیت، تاسیس کرد؛ دربین سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ سه قطعه «علی»، «اسدالله» و «عدل موثق» را به امام حیدر کرار تقدیم کرد.
یکی از نقطه عطف‌های چاوشی در خوانش قطعه‌های مذهبی و به ویژه عاشورایی، قطعه «آواز خون» بود با شعری از امید روزبه. چاوشی در تمام آثار عاشورایی خود و حتی قطعه «تکیه کوچیک»، ترانه خود را از زبان سوژه روایت می‌کرد مانند قطعه «عباس» که از زبان امام حسین بود و یا قطعه «حسین» که از زبان حضرت عباس و یا باقی آثار در مدح و یا روایت یک بخشی از واقعه عاطفی عاشورا بود؛ اما چاوشی در قطعه «آواز خون» خودش را روایت کرد و باعث شد که نه تنها شاخص‌ترین اثر عاشورایی خود بلکه یکی از شاخص‌ترین قطعه‌های با کلام پاپیولار عاشورایی را خلق کند.
چاوشی در این قطعه از یک بغض قدیمی صحبت می‌کند، از عشق و علاقه به امام حسین که از کودکی در جانش نشسته است و البته در پاسخ به تمام منتقدانش که به‌واسطه تعداد زیاد آثار مذهبی و عاشورایی‌اش، او را روضه خوان می‌خوانند و چاوشی در جواب به آن‌ها و در دیالوگ با امام حسین در این قطعه می‌گوید: «دل بود خون شد، جونم فدای مشکی که مثل لاله‌های واژگون شد/ عیبی نداره بذار بگن که آوازه خون بود و واسه تو روضه خون شد»
حالا برای مخاطبان محسن چاوشی شنیدن یک قطعه مذهبی چه در ایام ماه رمضان یا عید غدیر خم و حتی ماه محرم یا همه آن‌ها جزو یکی از مناسک مذهبی تبدیل شده و چاوشی با صدای مخملی خود دل و جان علاقه‌مندان به اهل بیت پیامبر اسلام را جلد خود کرده است.
قطعه «تکیه کوچیک» هم از زبان حضرت زینب برای حضرت عباس توسط چاوشی خوانده شد، البته با این تفاوت که در بند ابتدایی این قطعه باز هم چاوشی به عهد خودش با اصحاب امام حسین اشاره می‌کند که گذر زمان او را خدشه دار نکرده است.
در آخر، عاشورا را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین و یا حتی مهمترین ویژگی فرهنگ ایرانی اسلامی دانست. عاشورا به‌عنوان یک فرهنگ اثرگذار و هدایتگر و حیات‌بخش در تار‌و‌پود زندگی ما تنیده شده است. ما هر نقطه قوت فرهنگی داریم، از عاشوراست و هر آسیب و حفره فرهنگی که ما را مبتلا می‌کند، به جهت دوری از عاشوراست. تکاپوی هنرمند در عرصه هنر عاشورایی ستودنی است و امیدواریم که هنرمندان در عرصه‌های مختلفی هنری مانند موسیقی پاپیولار که به آن اشاره شد، برای خلق آثار هنری باارزش و البته مردمی بپردازند.
هنر عاشورایی، تنها به بازنمایی واقعه‌‌ کربلا محدود نمی‌شود، بلکه پیام‌رسانی است برای انتقال پیام‌های این حماسه به نسل‌های آینده؛ مفاهیمی مانند ایثار، فداکاری، ظلم‌ستیزی و آزادگی که در بطن خود یک ساختار فرهنگی قدرتمندی دارد که خانواده، اخلاق و دیگر صفات انسانی را تقویت می‌کند.

محمد کفیلی