به گزارش خبرنگار تئاتر صبا، حالا دیگر اجرای نمایش‌های آیینی مذهبی در ماه‌های محرم و صفر به یک سنت دائمی و مداوم تبدیل شده است و علاقه‌مندان به سیدالشهدا (ع) هر سال در گوشه و کنار شهر و از جمله در سالن‌های اصلی شهر تهران می‌توانند شاهد چنین نمایش‌هایی باشند. آثاری که هر یک از زوایه‌ای متفاوت به مقوله فرهنگ عاشورایی پرداخته و تلاش می‌کنند علاوه بر روایت‌گری گوشه‌ای از واقعه‌عاشورا و ماجراهای پیرامون آن، تلنگری نیز به مخاطبان خود وارد کرده و ایمان و عقیده آنان را در عصر هرچه بیشتر نادیده گرفته شدن ارزش‌ها، به چالش بکشند.

واقعه عاشورا همچنان جنبه‌های نادیده بسیاری دارد که می‌تواند مورد توجه و واکاوی هنرمندان عرصه نمایش قرار گیرد. علاوه بر این، برخی وقایع حادث شده در این رخداد ازلی ابدی، دارای فرازهایی است که سوالاتی را در ذهن عموم مردم و مخصوصا جوان‌ترها ایجاد می‌کند و بهره‌گیری از مدیوم اثر گذار هنرهای نمایشی و قالب روایت‌پرداز، شاید بهترین محمل برای زدودن تردیدها و ارائه حقیقت شفاف و اصیل این حادثه جاودان باشد.

جامعه شیعی ایرانی با نمودی برجسته از فرهنگ عاشورایی گره خورده و استقبال شیفتگان آن حضرت از نمایش‌هایی با این مضمون، دلیلی بر این مدعاست. واقعه‌ای که در بطن و ریشه خود و بنا بر اصل تضاد و تقابل میان دو تفکر، دارای بن‌مایه‌های بسیاری برای خلق روایت‌هایی دراماتیک است. از شاخص‌ترین آثار مربوط به واقعه عاشورا در طول نزدیک به چهار دهه، می‌توان از «خورشید کاروان» محمود فرهنگ، «حر» بهزاد فراهانی، «سفر سبز» محمد رحمانیان، «عاشوراییان» حمید امجد، «مقتل» حسین کیانی و… را نام برد.

سال گذشته نیز نمایش «سلول شخصی» امیرحسین آلادپوش در سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر روی صحنه رفت و با استقبال زیادی مواجه شد.

این شب‌ها مجموعه تالار وحدت تهران میزبان یکی از مهم‌ترین نمایشنامه‌های عاشورایی است. «سراب» به کارگردانی محمدجواد طاهری توسط سید حسین فدایی حسین به رشته تحریر درآمده و نخستین بار اوایل دهه هشتاد و با حضور بازیگرانی چون سیدمحمدجواد طاهری، کوروش زارعی، حمیدرضا آذرنگ و امیررضا دلاوری در مجموعه تئاتر شهر به اجرا رسیده بود. حالا و پس از مدت‌ها، بار دیگر این متن نمایشی فرصت اجرا پیدا کرده است. «سراب» به یکی از مهم‌ترین و پرسوال ترین وقایع عاشورا می‌پردازد که خود بخشی از عظمت و قدرت اثر گذاری این رخداد را شکل می‌دهد.

پیش از آنکه صحرای کربلا به صحنه میدان نبرد میان سفیدی حق و سیاهی باطل تبدیل شود، در شب تاسوعای حسینی علاوه بر بیعت برداشتن حسین بن علی از یاران خود، واقعه‌ مهم دیگری نیز رخ داد که نمود برجسته‌ای از مفاهیم والای «وفاداری» و «ولایت پذیری» بود. در این شب شمر بن ذی الجوشن به سبب پیوند خونی با حضرت ابوالفضل(ع) امان نامه‌ای را برای او فرستاد تا شاید بتواند ایشان را از سپاه حسین(ع) دور کند. طاهری در نمایش «سراب» این فراز تاریخی را دستمایه اثر تازه خود قرار داده است و تلاش کرده با تاکید بر وجوه اندیشه ورز هنر تئاتر، نمودی دراماتیک و اثرگذار از منش و رفتار قمر بنی هاشم(ع) پیش روی مخاطب قرار دهد. پس از رسیدن این امان نامه افراد مختلفی بنا بر مصلحت شخصی به نزد عباس(ع) می‌آیند و تلاش می‌کنند بر تصمیم نهایی او اثرگذار باشند و این اتفاق، موضوعیت مطرح شده در نمایشنامه را شکل داده است. «سراب» با دست گذاشتن بر وجوه پنهان و آشکار این حادثه، از آن خوانشی اثر گذار ارائه می‌کند و با به کار گیری از لحن و بیانی شفاف و منسجم، شمایی بدون تاریخ مصرف از خود عرضه کرده که پس از بیست سال از اجرای اول، همچنان تازه و بکر به نظر می‌رسد.

وجود حضرت عباس(ع) در میدان کربلا علاوه بر اهمیت ذات این «حضور»، دارای بیانی استعاری و کارکردهای نمادین است. ایشان با در پیش گرفتن طریقه حق و شانه خالی کردن از بار کمرشکن تباهی و ظلم و قبول مسئولیت آب‌رسانی به کودکان و زنان تشنه لب، قدم در مسیری گذاشت که بشر در تمام ادوار تاریخی میان برگزیدن آن و یا انتخاب بی‌راهه در تردید و دودلی است و شاید بارزترین نمود آن در عصر حاضر، مسئله زنان و کودکان غزه باشد.

«سراب» نماینده گونه‌ای موضوعی از هنر نمایش آیینی سنتی است که در پیوندی دیرینه با فرهنگ ایرانی قرار دارد. نظر به غنای نمایشی و دراماتیک واقعه عاشورا، روایت‌های گره خورده به این حادثه می‌توانند مبنای نگارش و اجرای آثار تئاتری بیشماری قرار بگیرند و علی رغم تلاش‌هایی در این زمینه، همچنان نیاز به حمایت‌های بیشتری برای پویایی این قسم از نمایش‌ها احساس می‌شود.

محمدعرفان صدیقیان