به گزارش صبا، در خدمت‌گرفتن هنر برای بیان یک مفهوم عالی آن هم یک معنای عاشورایی، کار ساده‌ای نیست. ارکستر سمفونیک سازمان صداوسیما در جشنواره موسیقی فجر سال گذشته هم ثابت کرد همواره به‌دنبال کار حرفه‌ای است. امسال برای اولین‌بار یک اثر موسیقایی از ارکستر سمفونیک صداوسیما اجرا شده که درواقع یک اثر موسیقایی‌ـ‌ نمایشی است و حال و هوای عاشورایی دارد. قطعه‌ای که به‌صورت رایگان به اجرا در می‌آید.

اجرای اثری عاشورایی برای اولین‌بار

مهیار مهرآذر، مدیر ارکسترهای ارکستر سمفونیک صداوسیما درباره جزئیات اجرای اخیر این ارکستر به جام‌جم می‌گوید: تصمیم ما از ابتدا این بوده که تغییرات جدی در ارکستر سمفونیک صداوسیما صورت گیرد؛ چه به لحاظ پشتیبانی و چه از نظر مسائل اجرایی و حضور ارکستر و البته هم در سازمان و هم خارج از آن. یکی از مسائلی که در این برنامه‌ریزی‌ها به آن رسیدیم این بود که ارکستر سازمان در مدت اخیر و در ماه محرم برنامه‌ای نداشته. در واقع برای اولین‌بار است که ارکستر سازمان صداوسیما برای حماسه عاشورا، کار این‌چنینی انجام می‌دهد. قطعاتی که در این برنامه می‌نوازیم، با نام پوئم‌سمفونی «هلال کاروان» و ساخته سعید ذهنی است که در سال ۱۳۸۶ تحت‌مدیریت موسسه فرهنگی فدک، بیرون از مجموعه سازمان صداوسیما تولید شده بود. ما از آگاهی قدیمی که به این اثر داشتیم، تصمیم گرفتیم آن را با یک ارکستر بزرگ بازآفرینی کنیم. پیش از این، با یک حجم ارکستر کوچک‌تر انجام شده بود. ما در ارکستر سازمان، برخی تغییرات اجرایی -و نه محتوایی-در آن ایجاد کردیم تا صاحبان اثر ناراضی نباشند. در واقع پارتیتور این قطعه را از صاحب‌اثر دریافت کردیم تا در ایام محرم آن را اجرا کنیم.
حضور قاری قرآن در ارکستر

وی در بیان جزئیات تغییراتی که در این اثر اعمال شده،عنوان می‌کند: تغییراتی که دادیم به این ترتیب بود که اثر فوق، یک خواننده و یک مداح داشت اما ما دو خواننده وارد کردیم. سیدمحسن حسینی و سالار عقیلی قطعات را می‌خوانند. ضمن این‌که باز هم تصمیم گرفتیم این اثر همراه با یک گروه پرفورمنس تئاتر و تعزیه بی‌کلام باشد وهمزمان با ارکستر درمقابل آن قرارمی‌گیرد و اجرا می‌شود. این می‌تواند به همذات‌پنداری مخاطب با اثر کمک کند. این اثر، پنج قطعه یا موومان دارد که شامل قافله، حر، عطش، علمدار و وداع می‌شود. در حقیقت روایتی موسیقایی ازقصه عاشورا و شهادت امام‌حسین(ع) ویاران ایشان است. قصد ما این بود که ارکستر سازمان امسال یک اثر را اجرا کند. برای همین از ۲.۵ماه گذشته اعضا درحال‌تمرین قطعات و تدارک اثر هستند. یک ارکستر ۱۰۳-۱۰۲ نفر داریم که گروه همخوانی محمد‌رسول‌ا…هم کنارمان حضور دارند. این گروه همخوانی ۱۰۰نفر هستند اما ۱۳نفر از افراد برجسته گروه با ما کار می‌کنند. در‌مجموع همخوانی، قرائت قرآن و پرفورمنس هم درکنار ارکستر داریم.مهرآذر دراشاره به روند شکل‌گرفتن اجرای این اثر، می‌گوید: ما در ابتدا برای اجرای این اثر، از رئیس سازمان مجوز گرفتیم و درخواست کردیم که در صورت امکان، ارکستر را به بیرون از سازمان ببریم تا مردم از توانمندی موسیقایی ارکستر بزرگ صداوسیما استفاده کنند. دکتر جبلی و آقای جلیلی استقبال کردند که این کار انجام شود. بعد با شهرداری وارد مذاکره شدیم وابتدا درخواست دادیم که برج میلاد دراختیارمان قرار گیرد. مسئول جشنواره‌های شهرداری، به ما گفت یک مجموعه عاشورایی به نام تکیه‌ملت دارند که می‌توانیم این اثر را آنجا اجرا کنیم.

در نهایت فضایی در ورزشگاه شهید شیرودی تدارک دیده شد تا مردم بیایند و اجرای این قطعه را تماشا کنند. برای ما مهم بود که وقتی مخاطب قرار است کاری مرتبط با سیدالشهدا را تماشا کند، نیازی به خرید بلیت نباشد و این برنامه کاملا رایگان و بدون دریافت مادی انجام شود. در واقع پشتیبانی مالی توسط سازمان صداوسیما و شهرداری صورت می‌گیرد. می‌خواستیم مردم و مراجعه‌کنندگان نیازی به خرید بلیت نداشته باشند و بتوانند یک روضه موسیقایی تماشا کنند. سالار عقیلی سال‌ها قطعات مختلفی را با مرکز موسیقی سازمان کار کرده اما شاید به این شکل نبوده که با خود ارکستر سازمان همکاری کند. شاید این همکاری را بتوان مقدمه‌ای برای برگزاری کنسرت‌های بیشتر با آقای عقیلی دانست. وی بیان می‌کند: ما می‌خواستیم خانواده‌ها در کنار هم اثری فاخر را تماشا کنند. شاید رقم بلیت کنسرت‌ها در شرایط فعلی برای بسیاری از خانواده‌ها بالا باشد. به نظرمان رسید که امام حسین(ع) را نباید قاطی مسائل مادی کنیم. بعد از کنسرت هم جشنواره مردمی آرمان که اجرای این کنسرت بخشی از آن است، تدارک شام نذری دیده‌اند. در نهایت احساس رضایت را در مردم دیدیم و به نظرم مردم کار را دوست داشتند.

ارزیابی من این است که در قدم اول، کار خوبی بود و فکر می‌کنم اگر برای سال‌های آینده هم از الان تدارک ببینیم، شاید بتوانیم شب‌های بیشتری را در خدمت مردم باشیم. ضبط این اثر انجام شده اما ارائه آن باید با اجازه صاحب اثر باشد.مدیر ارکسترهای ارکستر سمفونیک صداوسیما درخصوص حال‌وهوای این اثر خاص،این‌طور عنوان می‌کند: حال و هوای اجرای این اثر برای من و حسین شریفی(رهبر ارکستر سمفونیک صداوسیما) خیلی خاص بود. ما از بهمن درباره این اثر صحبت کرده بودیم و در نهایت به این اثر تلفیقی رسیدیم و گفتیم این کارراشروعی برای کارهای این‌چنینی قرار دهیم. ما این امکان را نداشتیم که گروه تعزیه همراه‌مان در استودیو تمرین کند و این مسأله، کارما را سخت می‌کرد.کاری که انجام دادیم این بودکه کل قطعاتی که در استودیو تمرین می‌کردیم ، ضبط کردیم و به دوستانی دادیم که کار پرفورمنس انجام می‌دادند تا دست کم با زمان‌بندی اثر آشنا شوند و بعد از نگارش متن، کارشان را جلو ببرند. درواقع هر دو گروه جدا تمرین می‌کردیم اما یکی دو جلسه درخود ورزشگاه شیرودی تمرین کردیم تا کار دربیاید. به نظرم مخاطب لذت خواهد برد.وی همچنین با اشاره به خبر جدیدی از ارکستر سازمان صداوسیما می‌گوید: در نظر داریم به‌زودی و در پاییز امسال، کنسرتی برای ارکستر سازمان صداوسیما داشته باشیم که تیتراژهای معروف سریال‌های خاطره‌انگیز سازمان را بنوازیم. سال قبل در کنار هزاردستان، آثاری چون کیف انگلیسی و سربداران را هم در جشنواره فجر نواختیم که این کنسرت می‌تواند کامل‌تر باشد. در حال حاضر ۸-۷ قطعه برای این کنسرت آماده شده است.
همراهی نمایش و موسیقی برای بیان نواهای عاشورایی

حسین شریفی، رهبر ارکستر سمفونیک صداوسیماست و کمتر از یکسال است سکانداری این ارکستر را در دست گرفته است. شریفی با موسیقی آشناست و برای بسیاری از خوانندگان، آهنگسازی کرده است. او درباره ارکستر صداوسیما و قطعه تازه آن، به جام‌جم می‌گوید: از چند ماه قبل به این فکر افتادیم که خوب است ارکستر سازمان یک کنسرت نمایشی با همراهی گروه کر داشته باشد. در واقع می‌خواستیم برخلاف سال‌های قبل در محرم و صفر برنامه اجرایی داشته باشیم. تمرین‌ها را به شکل منظم درآوردیم تا به این تاریخ برسیم و یک اجرای فاخر و متفاوت برای حضرت سیدالشهدا صورت گیرد.درواقع می‌خواستیم مردم ببینند که سازهای موسیقی چگونه می‌توانند نواهای عاشورایی بنوازند و چقدر می‌تواند تاثیرگذار باشد. در نهایت تغییرات کوچکی در قطعه دادیم تا بازآفرینی شود و یک روایتگری و تصویرسازی جدید ارائه شود تا موسیقی شکل دیگری ازاجرا را به مخاطب تقدیم کند.سازمان معمولا قطعات محرمی دارد  ولی این‌که به عرصه اجرا و کنسرت ببرد، برای اولین بار است که اتفاق می‌افتد. درعین‌حال، برای اولین بار است که نمایش، راوی موسیقی ارائه‌شده به مخاطب است تایک فهم دیداری هم بیان شود.وی عنوان می‌کند:قطعات، پیچیده است و من به‌عنوان رهبر ارکستر تغییراتی در تمپو، ساندافکت‌ها، کلام، خوانندگی و اجرای تواشیح انجام دادم. درآوردن این جزئیات برای ما خیلی سخت بود، چون زمان کمی برای تمرین داشتیم و می‌خواستیم به اجرا برسانیم. درعین‌حال بچه‌های نمایش، امکان تمرین با ارکستر را نداشتند اما تمام تلاش‌مان را کردیم که یک اجرای درخور صورت گیرد. این را هم باید بگویم که اصلا نگران بازخورد نبودیم، بلکه دغدغه‌مان این بود که یک کار درخور، شایسته، ویژه و در سطح کشور صورت گیرد. مطمئن بودیم وقتی کاری این‌شکلی و با این نظم و کیفیت صورت گیرد، حتما مخاطب ویژه خودش را جذب می‌کند که همین‌طور هم شد. تمام تلاش ما در ارکستر، نت ‌به‌ نت و میزان‌به‌میزان، بر این بود که یک اثر درست و استاندارد جهانی اجرا کنیم. جوری با دقت برخورد کردیم که انگار برای مخاطب حرفه‌ای موسیقی کار می‌کنیم. به‌همین‌خاطر با دقت و وسواس فراوان کار را اجرا کردیم تا هم درخور امام‌حسین(ع) و هم درخور سازمان و هنرمندان این اثر باشد. وی درخصوص همکاری باسالار عقیلی هم می‌گوید: چیزی که در ابتدا برایمان اهمیت داشت، مسأله تاثیرگذاری قطعه و جای صدایی بود که آهنگساز نوشته بود.براین اساس، گزینه اول ما آقای عقیلی بود و واقعا همان چیزی که می‌خواستیم را با تمرین زیاددرآوردیم.سیدمحسن حسینی هم درکناراوست وبه نظرم کاراثرگذاری شده که وقتی این دو خواننده می‌خوانند،هم ارکستر دوست داردوهم مخاطب می‌پسندد.من به‌عنوان مخاطب از این‌که هنرمند کارش رابا لذت انجام دهد لذت می‌برم.
فراتر از یک تشریفات

رهبرارکسترسمفونیک سازمان صداوسیما همچنین تاکید می‌کند: تبلیغات منفی علیه کار ماصورت می‌گیرد اما اززمانی که من سکان رهبری ارکستر را دردست گرفتم این فکررابرداشتم تا کارصرفا تشریفاتی نباشد. درواقع قطعات بزرگان موسیقی را اجرا کرده‌ایم. بعد از این اثر هم، قطعات کلاسیک را تمرین خواهیم کرد که قابلیت ارائه در کل دنیا را دارد.

یک پاساژ معنوی

شریفی پیش از این هم بارها تاکید کرده بود که به تلفیق موسیقی ایرانی و جهانی علاقه دارد. او در خصوص اجرای این اثر با توجه به دغدغه خودش می‌گوید: تلفیق موسیقی ایرانی با جهانی در این اثر مشهود است. حتی ملودی‌ها و نواهای عاشورایی که ممکن است در هیات‌ها بشنوید، ارکستره، طراحی و تنظیم شده که بخشی از آن راسازها و برخی دیگر راخوانندگان کر، خواننده سولو و گروه کر و تواشیح اجرا می‌کنند. برای اولین بار است که قاری قرآن در چنین اثری حضور دارد. با توجه به احترامی که به کلام خداوند داریم، قاری بخش‌هایی از قرآن را می‌خواند که مرتبط با قطعه است اما درزمان قرائت قرآن، ارکستر سکوت می‌کند، وقفه‌ای انجام می‌شود و بعد دکلمه و ازسرگیری ارکستر را داریم تا تاثیرگذاری ومعنای آیات خدایی هم به مخاطب منتقل شود. این کار سختی‌های خودش را دارد که همه باید با عشق کار کنند. آنهایی که با من کار می‌کنند، می‌دانند که زمان پایان تمرین‌مان مشخص نیست و کاملا کیفی کار می‌کنیم. برای من و ارکستر سازمان، کیفیت ودقت اهمیت بالایی دارد.همیشه فکر کردیم فارغ از این‌که اثر در کجا اجرا می‌شود، باید با کیفیت و استاندارد بالا انجام شود. برای همین اجرای این کار خیلی پیچیده بود، کما این‌که هم نوازنده و هم خواننده مهمان داریم.

نشر اول: روزنامه جام جم