به گزارش خبرنگار موسیقی صبا، شناخت سیره، شیوه زندگی و رفتار و سکنات پیامبر اکرم (ص) همواره در طول تاریخ برای مسلمانان جالب توجه و مایه کنجکاوی بوده است. از این رو، سنت سیره‌نویسی برای حضرت محمد (ص)، از مهم‌ترین رشته‌های تاریخ‌نویسی برای اندیشمندان و تذکره‌نویسان محسوب می‌شود. همچنین اهالی فرهنگ و هنر علی الخصوص اهالی موسیقی تا به امروز قطعات زیادی در وصف آخرین پیامبر ساخته‌اند که همگی جزو ماندگارترین آثارشان به‌شمار می‌رود.

در ادامه گزارش به برخی از آنها پرداخته‌ایم:

جان محمّد/ ناصر عبداللهی

سال ۱۳۷۴ برای نخستین بار قطعه ای با صدای «ناصر عبداللهی»، خوانندۀ پاپ (۱۳۴۹-۱۳۸۵) از شبکۀ یک سیما پخش شد. این اثر ۱۱ دقیقه ای با عنوان «محمّد جان» با شعر، موسیقی و دکلمه ای از ناصر عبداللهی در بندرعبّاس تولید و در قالب آلبومی معنوی به صورت غیررسمی ارائه گردید. در این اثر شعر با زبان معیار سروده شده ولی در برخی کلمات از واژه هایی با گویش محلی بندرعبّاسی نیز استفاده شده است. این قطعه موسیقایی دارای ساختار پاپ ملایم می باشد و بین ملودی و کلام پیوندی مناسبی برقرار شده است.

همچنین ناصر عبداللهی در اوایل دهۀ ۷۰ قطعۀ دیگری با محوریّت حضرت محمّد (ص) با عنوان احتمالی«محمّد سرور پیغمبرانه» را با ملودی آرام و گویش محلی بندرعبّاسی در ساختار پاپ اجرا کرد که این هم قطعۀ در خوراعتنایی است. اثر مذکور نیز از طریق یکی از آلبوم های معنوی غیررسمی خواننده در اواسط دهۀ ۷۰ منتشر شد.

مرد خورشید/ امیر کریمی

سال ۱۳۷۷ «امیر کریمی» خوانندۀ پاپ قطعۀ «مرد خورشید» را با سروده ای از سعید امیراصلانی و ملودی و تنظیمی از محمّدرضا چراغعلی اجرا کرد و این اثر یک سال بعد در قالب آلبوم «غریبه» توسط شرکت سروش روانۀ بازار موسیقی کشور شد. در بخشی از این اثر گروه کر نیز به اجرا می پردازد.

مرد خورشید در سه وضعیّت بیان کنندۀ دوران پیامبر است. مرحلۀ نخست به دوران قبل از پیامبر که سیاه و تاریک است، اشاره می کند. سپس به زمانی که پیامبر در غار حرّا مستقر می شود می پردازد و در نهایت مبعوث شدن و به پیامبری رسیدن محمّدبن عبدالله (ص) را بیان می دارد.

این اثر موسیقایی دارای ساختار پاپ ارکسترال است؛ بخش های مختلف اثر در سطحی حرفه ای ساخته شده اند و جزء قطعات موفّق و مؤثر موسیقی با موضوع پیامبر رحمت به شمار می آید. قطعۀ مرد خورشید تا اواخر دهۀ ۸۰ به شیوه ای مناسب از صدا و سیما پخش می شد.

یا رسول الله / پیام عزیزی

پیام عزیزی خوانندۀ ایرانی کرد زبان از اواخر دهۀ ۷۰ تا کنون چندین اثر دربارۀ حضرت رسول اکرم (ص) اجرا کرده است.

وی سال ۱۳۷۹ در آلبوم «با قدسیان ۱» با قطعۀ «یا رسول الله» و همچنین در آلبوم «لبیک» قطعات «یا رسول الله بی قرارم»، «مقام کردی یا رسول الله» و«یا نبی یا نبی» را با ملودی سازی محمّدرضا عزیزی و تنظیم هایی از مجتبی میرزاده (۱۳۲۴-۱۳۸۴) اجرا کرده است.

عزیزی در آلبوم «پیام عاشقان» به اجرای قطعات «یا رسول الله دخیل» و«یا نبی» پرداخته است. «یا رسول الله دخیل» شاخص ترین اثر این خواننده با ملودی محلّی و تنظیم پاشا هنجنی در آلبوم پیام عاشقان اواسط دهۀ ۸۰ در ساختار پاپ – سنتّی منتشر گردید. در این اثر خواننده با لهجۀ کردی شعر فارسی را اجرا کرده و ملودی این قطعه بخش ویژه و ممتاز آن به حساب می آید. قطعه از تمپوی بالاتر نسبت به سایر آثار با مضمون مشابه برخوردار است و پخش مکرّر آن از صدا و سیما موجب شده برای مخاطبان اثری کاملاً شناخته شده باشد.

پیامبراعظم / شاهین فرهت

سال ۱۳۸۵ به سفارش مرکز موسیقی و سرود سازمان صدا و سیما، «شاهین فرهت» آهنگساز باسابقه یازدهمین سمفونی خود با عنوان «پیامبراعظم» را در چهار موومان به مدّت دو سال ساخت و سپس آلبوم این اثر سال ۱۳۸۷منتشر شد. ارکستر سمفونیک اکراین به رهبری ویلادمیر سیرنکو اجراکنندۀ این سمفونی بود.

شاهین فرهت در مصاحبه ای دربارۀ این اثر گفته است: «تم اصلی این سمفونی حضرت محمّد (ص) است و از ابتدا دربارۀ شخصیّت ایشان صحبت می شود. همچنین این سمفونی شرح حال مو به موی پیامبر اسلام (ص) نیست، بلکه در وهلۀ اوّل یک بزرگداشت محسوب شده و بعد از آن به ابعاد مختلف شخصیّت ایشان مانند انسانیّت، عرفان، اخلاق و درام زندگی خود حضرت به عنوان سمبل می پردازد.»

وی در ادامه می افزاید: «سمفونی پیامبر اعظم (ص) از ۴ قسمت تشکیل شده که برای نوشتن آن از دو تم به عنوان ایدۀ پایدار و فیکس استفاده کرده ام که درهر ۴ قسمت شنیده می شود. یکی از تم ها نشانگر وحدانیّت خدا و دیگری به پیامبر ارتباط دارد که در کنار یکدیگر قرار می گیرند.»

این آهنگساز خاطرنشان می کند: «قسمت اوّل سمفونی را در فرم سونات پیاده کردم و با حالت اعلامی که مبیّن ندایی از جانب حضرت حقّ است شروع می شود. دراین قسمت به زندگی حضرت محمّد(ص) و بیان تفکرات عالی و شخصیّت ایشان پرداخته شده. قسمت دوم مقداری توصیفی تر شد.»

سازندۀ سمفونی پیامبر اعظم ادامه می دهد: «من فکر می کردم حضرت مدام با خدا در راز و نیاز بوده. به همین دلیل سعی ام براین بود تا نجوا و راز و نیاز پیامبر با خدا را به شکل قطعه ای ملودیک نمایش دهم. در پایان قسمت دوّم لحظه ای است که حضرت محمّد(ص) به پیامبری مبعوث می شود. قسمت سوّم همراه با دکلمه و آوازی است که شعر توسط آقای ساعد باقری در مدح حضرت محمّد(ص) سروده شده است. همچنین دراین قسمت تم هایی را که در اوّل سمفونی به تم پیامبر معروف بود دوباره اما به شکل فاتحانه می شنویم.

شاهین فرهت بیان می کند: «استفاده از یک روش پولی فونیک (چند صدایی) به نام فوگ که در آن چندین صدا همراه هم حرکت می کنند و هر کدام به بیان موضوع مشخصی می پردازند از ویژگی های بخش پایانی و چهارم سمفونی است که به صورت پیروزمندانه به نشانه ماندگاری تفکر عالی پیامبر شنیده می شود.»

بخش سوّم این اثر با مدّت زمان ۱۱ دقیقه با شعری سرودۀ ساعد باقری و با صدای حمید حامی، خواننده پاپ – کلاسیک اجرا شده که جزء قطعات برجسته با محوریّت رسول اکرم به شمار می آید. آهنگساز ملودی سنگین و پیچیده ای برای این بخش ساخته که اجرای آن اصولاً کار دشواری است.

مجموعه آثار/ سامی یوسف

سامی یوسف نام هنری سیامک برنجان، خوانندۀ ایرانی است که از سال ۱۳۶۲ خارج از کشور زندگی می کند. وی به عنوان خواننده ای مشهور در بین مسلمانان جهان شناخته شده و تا کنون چندین اثر در وصف حضرت ختمی مرتبت اجرا کرده است. سامی یوسف در این آثار تلاش کرده از منظرهای مختلف به ابعاد شخصیّتی پیامبر اسلام بپردازد.

این خواننده در آلبوم «المعلّم» قطعات «غار حرّا»، «معلّم»، «مناجات» و «یا مصطفی» را دربارۀ حضرت محمّد(ص) اجرا کرده است. آثار «امّت من»، «یا رسول الله» و «محمّد» مربوط به آلبوم دوّم او یعنی «امّت من» هستند و قطعۀ «به سویم آمدی» متعلّق به آخرین آلبومش «هرکجا که هستی» است.

سامی یوسف در این قطعات کوشیده ذهنیّت و تفکرات غلط و انحرافی که دربارۀ پیامبر اکرم در غرب وجود دارد را بزداید و دست به روشنگری بزند. در واقع این آثار واکنش هوشمندانه و بهنگام موسیقایی این خواننده در مواجهه با اهانت هایی است که طیّ سالیان اخیر توسط جریان های افراطی اسلام ستیز در غرب پدید آمده است.

همچنین سامی یوسف سال ۱۳۹۴ قطعه ای با عنوان «یا رسول الله» را به چهار زبان عربی، فارسی،‌ ترکی و کردی اجرا کرد و در بخشی از آن از وجود پیام عزیزی خوانندۀ ایرانی نیز به عنوان خوانندۀ میهمان استفاده کرده است.

گل محمّدی / علیرضا افتخاری

قطعۀ «گل محمّدی» با صدای «علیرضا افتخاری»، خوانندۀ نامدار در قالب آلبوم «عطر مهر» به تهیه کنندگی مرکز موسیقی حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی در سال ۱۳۸۶ منتشر شد. علیرضا قزوه در جایگاه ترانه سرا، فریدون خشنود در مقام ملودی ساز و بهرام دهقانیار در سمت تنظیم کننده، در تولید این اثر نقش بسزایی داشته اند.

این اثر دارای ریتم شش هشتم در فضایی شاد دارای ملودیی روان، تنظیمی مناسب و شنیدنی در حال و هوای پاپ سنّتی قرار دارد. همچنین اجرای ماهرانۀ خواننده و ترانۀ صمیمی آن، موجب تولید اثری پذیرفتنی شده است.

سیّدنا مصطفی / سیّد عبدالحسین مختاباد

در دهۀ ۸۰ «سیّدعبدالحسین مختاباد» خوانندۀ نام آشنای موسیقی سنّتی قطعۀ «سیّدنا مصطفی» را در ساختار موسیقی اصیل ایرانی اجرا کرد. شاعر این اثر محمّدعلی معلّم  دامغانی و ملودی ساز آن عبدالحسین مختاباد است. این قطعه در برخی بخش ها فضایی نسبتاً شاد دارد. در مجموع، ارکان مختلف این قطعه در سطحی خوب قرار دارند و توانایی ارتباط برقرار کردن با مخاطب را دارا هستند.

حضرت باران / مجید اخشابی

محمّدعلی معلّم دامغانی در اواخر دهۀ هشتاد شعری با عنوان «حضرت باران» سرود و «مجید اخشابی» خوانندۀ مطرح پاپ ضمن ساخت ملودی و تنظیم، آن را اجرا کرد. این اثر تولید مرکز موسیقی و سرود صدا و سیماست.

قطعۀ حضرت باران در ساختار پاپ و در تنظیم دارای فضایی عربی است که با مضمون اثر مرتبط می باشد. در بخشی از اثر گروه کر نیز حضور دارد. کلام فاخر با همراهی ملودیی روان که به خوبی با هم پیوند خورده اند، موجب شنیدنی تر شدن این اثر شده است.

محمّد (ص) / حامد زمانی

دی ماه سال ۱۳۹۲ قطعۀ سه زبانۀ «محمّد (ص)» با صدا و ملودیی از «حامد زمانی»، خوانندۀ برجستۀ انقلابی و تنظیمی از نیما نورمحمّدی تولید شد. قاسم صرّافان و حسین رستمی شاعران بخش فارسی، محسن راهجردی شاعر بخش انگلیسی و مرتضی حیدری آل کثیر شاعر بخش عربی این اثر هستند.

قطعۀ محمّد (ص) دارای موزیک ویدئو نیز می باشد و گروه تولیدات موسیقی و سرود بسیج صدا و سیما تهیه کنندۀ این اثر موسیقایی است.

سعی شده در تنظیم با استفاده از سازهای کوبه ای، ویلون ها و عود فضایی عربی شکل گیرد. ملودی روان و گیرا و همچنین اجرای تأثیرگذار خواننده جزء نقاط روشن این اثر به شمار می آیند