به گزارش صبا به نقل از روابط عمومی، مهمانان این قسمت شامل محمودرضا رحیمی (کارگردان، بازیگر و استاد دانشگاه)، رضا کوچک‌زاده (نمایشنامه‌نویس، کارگردان و پژوهشگر تئاتر) و ناصر حبیبیان (نویسنده، کارگردان و پژوهشگر تئاتر) بودند.

علی جعفری فوتمی در ابتدای بحث گفت که قصد دارد گفتگو را از نکات مطرح‌شده در برنامه قبلی ادامه دهد. در برنامه پیشین، با حضور دکتر خاکی، کرمی و سید جواد روشن، موضوعات مختلفی درباره پژوهش در تئاتر مورد بررسی قرار گرفت. شهرام کرمی معتقد بود که از نظر قانونی و بروکراتیک، هیچ محدودیتی برای پژوهش وجود ندارد و بودجه و مراکز حمایتی به‌طور قانونی پیش‌بینی شده‌اند.

او بر این باور بود که مشکل اصلی در کیفیت و نحوه اجرای پژوهش و عملکرد پژوهشگران است، نه در سیاست‌گذاری و تشویق امر پژوهش. این دیدگاه با دیدگاه دکتر خاکی که به فقدان حمایت‌های کافی اشاره کرده بود، در تضاد قرار داشت و جعفری فوتمی قصد داشت بررسی کند که پژوهش‌ها چقدر به علایق و انگیزه‌های شخصی پژوهشگران وابسته هستند.

رضا کوچک‌زاده در آغاز صحبت‌های خود به یاد استاد مایل بکتاش پرداخت که پژوهش تئاتر ایران را پایه‌گذاری کرد و تأثیر عمیقی بر روی افق‌های پژوهشی کنونی داشت. کوچک‌زاده به ضرورت پژوهش و نقطه آغاز آن اشاره کرد. او بیان داشت که پژوهش‌گر با پرسش آغاز می‌کند و این پرسش‌ها در جامعه امروزی کم‌رنگ شده‌اند. او به معضل روزمرگی و ناتوانی در طرح پرسش‌های بنیادی اشاره کرد و اظهار داشت که مدیران نیز به‌دلیل عدم وجود نیاز واقعی به پژوهش، بودجه‌های تحقیقاتی را کاهش داده‌اند.وی به مشکلاتی در زمینه پژوهش در تئاتر ایران اشاره کرد، از جمله عدم تحلیل و راستی‌آزمایی اطلاعات. او مثال‌هایی از اشتباهات رایج در ادبیات پژوهشی و تأثیر آن بر روی درک تاریخ تئاتر ایران ارائه داد. به عنوان مثال، اشاره کرد که در برخی منابع از خراب شدن تکیه دولت و ساخت بانک ملی به‌عنوان واقعیتی تاریخی استفاده شده که بدون تأیید دقیق مستندات، به‌طور مکرر تکرار شده است.

کوچک‌زاده به اهمیت نظم در پژوهش و اسناد اشاره کرد و گفت که فقدان آرشیو مناسب و بی‌نظمی در نگهداری اطلاعات، فرآیند پژوهش را مختل کرده است. او به تجارب شخصی‌اش در کار با اسناد تاریخی اشاره کرد و بیان داشت که بسیاری از اطلاعات مهم در این اسناد در دسترس پژوهشگران قرار نگرفته است.او تأکید کرد که پژوهش تنها زمانی موفق است که پرسش‌ها و تقاضاهای واقعی از سوی جامعه و پژوهشگران مطرح شوند. کوچک‌زاده به این نکته اشاره کرد که پژوهش نیازمند یک تقاضا است که باید از دل جامعه بیرون بیاید، نه صرفاً درخواست‌های مادی و اداری.

ناصر حبیبیان در سخنان خود به مسائل بنیادین پژوهش در تئاتر پرداخته و انتقادات جدی به وضعیت کنونی آن وارد کرد. او ابتدا به تکرار اشتباهات تاریخی در این حوزه اشاره کرد و گفت که لازم است مراجع علمی و پژوهشی به جمع‌آوری و ساماندهی اطلاعات بپردازند تا از تکرار مکررات جلوگیری کنند. به عنوان مثال، او به ناصرالدین‌شاه و تأسیس تکیه دولت اشاره کرد و بر این نکته تأکید کرد که همچنان این اشتباهات در مباحث مربوط به تئاتر تکرار می‌شوند.حبیبیان با انتقاد از کیفیت پایان‌نامه‌های دانشجویان تئاتر گفت که این پژوهش‌ها، به دلیل ضعف در نظارت و داوری، در عمل مفید نیستند و به اعتبار علمی و پژوهشی آسیب می‌زنند. او به تعداد بالای دانشجویان تئاتر در دانشگاه آزاد و دیگر مراکز آموزشی اشاره کرد و گفت که در حالی که پایان‌نامه‌های بسیاری نوشته می‌شود، عملاً این آثار به پژوهش‌های کاربردی تبدیل نمی‌شوند و تنها در چارچوب‌های دانشگاهی باقی می‌مانند.

او همچنین به کیفیت انتشارات و کتاب‌های پژوهشی در تئاتر در سال‌های اخیر اشاره کرد و گفت که در حالی که تعداد کتاب‌ها و مقالات در این زمینه افزایش یافته است، از نظر کیفی این پژوهش‌ها کاهش یافته و اطلاعات و داده‌ها به سختی قابل دسترسی هستند. حبیبیان به این نکته پرداخت که با وجود گسترش انتشار کتاب‌ها، ارزش‌های فرهنگی و هنری تئاتر در حال کاهش است.یکی از نکات مهمی که حبیبیان به آن اشاره کرد، تأثیر سلبریتی‌ها بر تئاتر بود. او توضیح داد که حضور سلبریتی‌ها باعث شده تماشاگران به مشتریانی تبدیل شوند که تنها به فروش آثار توجه دارند و این موضوع باعث کاهش ارزش‌های فرهنگی و هنری در تئاتر می‌شود.

این وضعیت، به گفته حبیبیان، به یک «دیکتاتوری سلبریتی» منجر شده است که در آن سلبریتی‌ها به محوریت تئاتر تبدیل می‌شوند و دیگر هنرمندان و آثار با کیفیت تحت‌الشعاع قرار می‌گیرند.حبیبیان همچنین به اهمیت تاریخ در پژوهش‌های تئاتری اشاره کرد و تأکید کرد که پژوهش باید با یک ضرورت جمعی و منافع اجتماعی پیوند داشته باشد. او معتقد است که تئاتر و پژوهش در این حوزه باید به شناخت و ارزیابی جدی‌تری از فرهنگ و هنر خود بپردازند و نسبت به تئاتر جهانی و منطقه‌ای آگاهی بیشتری پیدا کنند. به این ترتیب، او خواستار توجه به مشکلات کنونی در تئاتر و ضرورت بازنگری در رویکردهای پژوهشی و هنری شد. 

محمودرضا رحیمی در سخنان خود با اشاره به چالش‌های اقتصادی که کشور در دو دهه اخیر با آن مواجه بوده است، به تأثیر منفی این مسائل بر پژوهش‌های تئاتری اشاره کرد. او گفت که در این سال‌ها، با افزایش مکرر قیمت‌ها جامعه ما با بحران‌های اقتصادی عمیق‌تری روبه‌رو شده است. این مشکلات نه تنها بر زندگی روزمره مردم تأثیر گذاشته، بلکه فضاهای فرهنگی و هنری و حتی پژوهش در هنر و به‌ویژه تئاتر را نیز تحت تأثیر قرار داده است.رحیمی گفت که در این مدت، بسیاری از پژوهش‌ها در زمینه تئاتر به آثار سطحی و متوهمانه بدل شده‌اند. او به این نکته اشاره کرد که در حالی که ما با تاریخ غنی تئاتر مواجه هستیم، به نظر می‌رسد پژوهشگران و دانشگاهیان در تولید آثار علمی، با تمرکز بر روش‌های بازیگری و تکنیک‌های کارگردانی، به دنبال تولید محتوایی عمیق و معتبر نیستند. به‌عقیده او، در این میان، بسیاری از پایان‌نامه‌ها و پژوهش‌ها نه تنها به حل مشکلات موجود کمک نمی‌کنند، بلکه به نوعی خود را در چارچوب‌های قدیمی و نادرست محصور کرده‌اند.این کارگردان و استاد دانشگاه  تأکید کرد که برای تحول در تئاتر و پژوهش‌های آن، نیاز به خودنگری و بازتعریف تاریخ داریم. او گفت که باید از تفکرات کهنه فاصله بگیریم و پرسش‌های جدی و اساسی را مطرح کنیم. رحیمی به وضعیت فلسفی و تفکر انتقادی در ایران اشاره کرد و گفت که ما در مواجهه با چالش‌های فکری و فلسفی، به تکرار افکار فیلسوفانی چون هایدگر و فوکو پرداخته‌ایم بدون اینکه پرسش‌های بنیادی جامعه را بررسی کنیم.او همچنین به تأثیر رسانه‌ها در تخریب تفکر انتقادی اشاره کرد و گفت که رسانه‌ها به‌طور مستقیم و غیرمستقیم، موجب نابودی تفکر انتقادی در جامعه شده‌اند. در این راستا، رحیمی بر لزوم وجود پژوهش واقعی و معنادار تأکید کرد و گفت که پژوهش در تئاتر نباید به یک کاسبی صرف بدل شود. او خاطرنشان کرد که باید از کپی‌کاری و تقلید در تئاتر دوری کنیم و به جای آن به دنبال خلق آثار خلاقانه و مبتنی بر تفکر انتقادی باشیم.

برنامه تخصصی تئاتر «رادیو دراماتیک» هر هفته، شنبه‌ها، ساعت ۲۰ از صفحه ایران دراماتیک در اینستاگرام به صورت زنده پخش می‌شود. وعلاقمندان می توانند مشروح  هر برنامه را با جستجوی عبارت «رادیو دراماتیک» در تمام پخش کننده های پادکست بشنوند