به گزارش صبا، نوزدهمین جلسه کمیته بین‌دولتی حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس در پاراگوئه درحال برگزاری است و ایران دو پرونده «جشن مهرگان» و «هنر ساختن و نواختن رباب» را برای ثبت در یونسکو ارائه کرده است. در این اجلاس همچنین قرار است پیوستن مغولستان به پرونده نوروز که پیش‌تر ثبت جهانی شده است، به رأی گذاشته شود.

پرونده «جشن مهرگان» پس از چندین نوبت رفت و برگشت، سرانجام در این دوره از کمیته بین‌دولتی حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس، ثبت جهانی شد. این پرونده پیش‌تر در سال ۱۴۰۱ پیشنهاد شده بود که از ورود به فهرست جهانی میراث ناملموس یونسکو باز مانده و ریفر شد. پرونده «جشن مهرگان» ‌سال ۱۳۹۹ نیز برای ثبت به یونسکو معرفی شده بود که در آن دوره هم برگشت خورد. کارشناسان یونسکو درباره برگزاری این جشن در ایران ابهام‌هایی داشتند و معتقد بودند این جشن در تاجیکستان مفصل‌تر از ایران برگزار می‌شود. اکنون این پرونده مشترک به نام ایران و تاجیکستان ثبت شده است.

جشن مهرگان در ایران با آن‌که جز در معدود جوامع زرتشتیان، در نقاط دیگر کشور برگزار نمی‌شود و تقریبا آئینی رو به فراموشی است، ‌اما در پرونده آن آمده است که میزان تدام این عنصر ناملموس در ایران «خوب» است و به اقدامات پاسدارانه فوری نیاز «ندارد».

جغرافیایی این عنصر در مناطق روستایی شمال ایران، به‌ویژه در استان‌های گیلان، مازندران و گلستان و اجتماعات متعلق به زرتشتیان در استان‌های تهران، یزد، فارس، کرمان، سیستان و بلوچستان، البرز و خوزستان اعلام شده است.

در پرونده این عنصر آمده است:‌ مهرگان یا جشن مهر یکی از مراسم و جشن‌های ایران است که با اعتدال پاییزی پیوند داشته و در روزهای آغازین فصل پاییز برگزار می‌شود.

در جشن مهرگان، مردم با یکدیگر دیدار می‌کنند، غذاهای ویژهای می‌پزند و به تبادل هدایا می‌پردازند. همچنین در برخی مناطق، مراسمی مانند موسیقی نیز در این جشن برگزار می‌شود.

در ادبیات فارسی نیز اشاره‌های زیادی به مهرگان وجود دارد که نشان‌دهنده اهمیت این جشن در فرهنگ و تاریخ ایران است. ایرانیان مهرگان را به‌عنوان یک جشن فرهنگی گرامی می‌دارند و آن را با برگزاری مراسم خاصی جشن می‌گیرند.

آداب و رسومی که در طول این مراسم انجام می‌شود، بر اساس اعتقادات اجراکنندگان آن منطقه خاص است. هم مسلمانان و هم زرتشتیان در آیین برپایی سفره جشن مشترکند. هر دو جوامع غذاهای مختلفی را مانند آجیل، شیرینی و نوشیدنی‌های خاص تهیه و سرو می‌کنند. موسیقی می‌نوازند و آواز می‌خوانند. هم مردان و هم زنان در انجام این مراسم نقش دارند.

شرایط آب و هوایی تعیین‌کننده خوراکی‌های سفره مهرگان از جمله انار، هندوانه، گلابی، لیموترش، انگور، خواربار، سیب، برنج و گندم است.

ایران در این دوره از اجلاس بین‌دولتی حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس، موفق به ثبت پرونده «مهارت ساختن و نواختن رباب» شد.

این پرونده با مشارکت کشورهای ایران، افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان تهیه و تدوین شده است. این ساز با نام پارسی «رواوه» بیش از یک هزار سال قدمت دارد. «بیژن کامکار» از نوازندگان شاخص رباب در ایران است.

پرونده رباب در اجلاس ۱۴۰۱ نیز بررسی شده بود که در آن دوره از پیوستن به فهرست میراث جهانی ناملموس بازماند.

در توضیح پرونده «هنر ساختن و نواختن رباب» آمده است: رباب، یک ساز بسیار زیبا در فرهنگ موسیقی ایرانی است که نقش مهمی در حفظ و ترویج هنر موسیقی در ایران دارد. این ساز، بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی جامعه ایران است که حامل سنت‌های مردم بوده و از طریق موسیقی، جشن‌ها و آیین‌ها، جوامع گوناگون را به یکدیگر پیوند می‌دهد.

این ساز به‌عنوان عنصری وحدت‌بخش، همبستگی را تقویت کرده، پیوندهای اجتماعی را استحکام می‌بخشد و تبادل فرهنگی را ترویج می‌دهد.

بدنه رباب بیشتر از تنه‌های خشک شده درخت توت تشکیل شده است. روش‌های پایدار در ساخت این ساز نیز به رفاه جامعه و پویایی فرهنگی کمک می‌کند.

این عنصر به‌عنوان پایه‌ای از موسیقی آبا و اجدادی برای جوامع و مردم محلی به‌شمار می‌رود و در بین نوازندگان محلی و مقامی ایران از احترام بالایی برخوردار است. همچنین، این عنصر در موسیقی سنتی ایران و ارکست ملی به طور گسترده اجرا می‌شود.

رباب و آداب و رسوم آن در شرق ایران، به ویژه در جوامع افغانی، بلوچ، زابلی (سیستانی)، خراسانی، نقش‌بندی، چشتی، قادری و سهروردیه، مولفه فرهنگی مهمی است.

ایران پیش‌تر موفق شده بود، مهارت سنتی قالی‌بافی در کاشان، ردیف‌ موسیقی ایرانی، تعزیه، موسیقی بخشی‌های خراسان، نقالی و داستان‌سرایی نمایشی در ایران، نوروز، هنر ساختن و نواختن کمانچه، آیین‌های پهلوانی یا زورخانه‌ای، مهارت ساخت و نواختن دوتار، دانش ساخت لنج، فرهنگ پخت و تقسیم نان لواش، قالی‌شویان، مهارت‌های سنتی قالی‌بافی در فارس، چوگان، نگارگری ایرانی، آیین زیارت کلیسای تادئوس، برنامه ملی پاسداری از هنر خوشنویسی، یلدا/چله، هنر ساختن و نواختن عود، هنر سوزن‌دوزی ترکمن، پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم، هنر تذهیب، افطار و سنت‌های فرهنگی و اجتماعی آن و جشن سده را در فهرست میراث ناملموس یونسکو ثبت کند.

نشر اول: ایسنا