روزنامه صبا/ مریم عظیمی – فیلم مستند «گپ و تران» به کارگردانی محمدعلی رخشانی‌صابر در بخش فیلم نیمه بلند هجدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران سینماحقیقت امروز و در اولین روز جشنواره اکران می‌شود. به همین بهانه با کارگردان این فیلم گپ کوتاهی زده‌ایم که در ادامه آن را می‌خوانید.

اجازه بدهید در ابتدا با نام فیلم آغاز کنیم.

در زبان بلوچی گپ و تران به معنای گپ یعنی گفت‌وگو و تران هم همان ترانه است.

این مستند به چه موضوعی می‌پردازد و در کدام دسته از آثار مستند جای می‌گیرد؟

این اثر در گونه مستندهای اجتماعی قرار می‌گیرد و موضوع آن راجع‌به اولین خوانندگان رپ بلوچ یعنی موسیقی هیپ هاپ است که خیلی مرسوم نیست و جدیداً در بین جوانان جا افتاده منتها من در یک جغرافیای کاملاً بومی در بلوچستان کسانی را پیدا کردم که دغدغه‌های اجتماعی داشتند و بسیار جالب بود که با اندک توانایی و بضاعت برای گفتن راجع‌به مسائل و دغدغه‌های خودشان از این موسیقی استفاده کرده بودند. جوانانی که شاید یک زندگی کاملاً عادی دارند و در مشاغل دیگری کار می‌کنند اما در کنارش از این موسیقی برای بیان احساسات و دغدغه‌های اجتماعی‌شان استفاده می‌کردند. من سراغ این سوژه‌ها رفتم و یک کار نیمه بلند شکل گرفت که می‌توان گفت اولین کار بلند تک نفره من بود و ساخت آن سه سال طول کشید و حال برای اولین بار در جشنواره سینما حقیقت اکران خواهد شد.

«گپ و تران» چند دقیقه است و دلیل این تولید تک نفره چه بود؟

نسخه اول این فیلم ۵۲ دقیقه بود اما نسخه‌ای که به جشنواره حقیقت داده شده ۴۹ دقیقه است. از آنجایی که روند تولید و ساخت این مستند فرسایشی بود تنها با یک دوربین به صورت تک نفره این اثر را ساختم و تدوین، فیلمبرداری و باقی کارهایش را خودم انجام دادم. فرسایشی از این جهت که ممکن بود یک ماه درگیر یک سوژه باشم و سوژه بعدی در شهرستان و یا روستای دیگری باشد که آن هم ممکن بود ۱ تا ۲ ماه زمان ببرد. در این مدت چندین بار سفر کردم تا سوژه‌هایم را پیدا کنم و از طریق یکی، دیگری را بیابم. تولید اثر حدود ۲ سال زمان برد تا در فیلمبرداری‌ها به یک جمع‌بندی رسیدم و تدوینش را آغاز کردم. تدوین هم با اصلاحات فراوان روبرو بود و در نهایت تقریباً ۶ یا ۷ خواننده رپ بلوچ را در این فیلم گرد هم آوردم هرچند که امروزه تعداد این خوانندگان خیلی بیشتر است اما من تلاش کردم تا بهترین‌ها را در کارم بگنجانم کسانی که دغدغه‌های اجتماعی زیبایی داشتند و راجع به صلح و عدالت می‌خواندند.

در بحث هزینه تهیه هم به تنهایی کار را انجام داده‌اید؟

بله متاسفانه من طرح را برای چند مرکز فرستادم اما مورد حمایت قرار نگرفت بنابراین تصمیم گرفتم که خودم تا آخر پیش بروم. درست است که در این راه خیلی اذیت شدم ولی خوشحالم که این اثر هم در بخش بین‌الملل انتخاب شد و هم در بخش ملی حضور دارد. چند سالی هست که من با توجه به اینکه طرح‌هایم مورد قبول قرار نگرفته نتوانستم با مرکز گسترش کار کنم و امیدوارم که این کار دلیلی شود تا من  شروعی دوباره در زمینه آثاری که قلباً کار می‌کنیم داشته باشم. به هر حال ما مستندساز هستیم و تولید یکسری از آثار را برای تامین درآمد انجام می‌دهیم اما یک سری آثار مثل همین کار را واقعاً از عمق وجودمان می‌سازیم و بخشی از دغدغه‌های خودمان است و به نوعی سعی و تلاشمان این است که آن سینمای مستقل و مطلب مورد نظر جوری بیان شود که به مخاطب برسد. حال نمی‌دانم که بازخوردها نسبت به این فیلم چگونه خواهد بود اما امیدوارم که بازخوردهای خوبی از مخاطب بگیرم و در ادامه بتوانم تهیه کننده مشترک پیدا کنم، یا اینکه در بحث پخش آن کاری انجام دهم.

آیا این رساندن مستند به مخاطب در سالهای اخیر روند رو به رشدی داشته؟

دغدغه همه ما همیشه همین بوده، ما برای آرشیو کردن فیلم نمی‌سازیم بلکه هدف ما اشتراک‌گذاری برای مخاطب داخلی و خارجی است که فیلم می‌سازیم و شاید بزرگترین جایزه ما زمانی است که آن بازخورد را از مخاطب دریافت کنیم. اتفاقی که هم به رشد فیلمساز و هم به بزرگ شدن جهانش منجر می‌شود و به نظرم هرگونه‌ای از فیلم مخصوصا مستند که همیشه در مواجهه با واقعیت و حقیقت وجودی زندگی آدم‌ها است به آگاهی خود مخاطب نیز کمک می‌کند. خوشبختانه در دهه اخیر در ایران به مثابه جشنواره‌ها به خصوص جشنواره حقیقت، مستند بیش از پیش جا افتاده اما همچنان کم است و کاش جشنواره‌های بیشتری می‌داشتیم. همینطور فعالیت شبکه مستند در تلویزیون اتفاق خوبیست و توانسته مخاطبان را با مستند آشنا کند و جشنواره تلویزیونی مستند هم رقم خورده که اتفاق خوبی برای ارتباط بیشتر مخاطب با مستند است.