به گزارش خبرنگار موسیقی صبا، محمدرضا عزیزی دکتری پژوهش هنر از دانشگاه علوم و‌ تحقیقات تهران است. او مبانی موسیقی و نوازندگی نزد اساتیدی چون حسین علیزاده، بهروز همتی، علی اصغر عربشاهی، علی قمصری و پویا سرایی یاد گرفته است. مقام سوم جشنواره ملی موسیقی جوان در سال ۹۷ و ۹۹ ، مقام اول تک‌نوازی تار جشنواره موسیقی استانی زنجان در سال ۹۳، نویسندگی کتاب تحلیل زیبایی شناسی موسیقی دستگاهی ایران به همراه پویا سرایی ، عضویت در ارکستر سازهای ملی موج نو ، ارکستر طریقت ، ارکستر مجلسی و همچنین آهنگسازی و انتشار آثار متعدد به‌صورت تک آهنگ و همکاری و اجرای کنسرت با گروه‌های موسیقی دل انگیزان، وداد، پرگار و سرپرستی گروه نوای جان و پروا از دیگر فعالیت‌های این هنرمند محسوب می‌شود.

عزیزی دبیر اجرایی دومین جایزه ملی استاد روح الله خالقی است که چندی پیش اختتامیه این برنامه هم‌زمان با مراسم پنجاه و نهمین سالگرد درگذشت استاد خالقی در برج آزادی برگزار شد. به این بهانه با او گفتگویی مفصل ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

ایده برگزاری جایزه روح‌الله خالقی از کجا شکل گرفت؟

آهنگسازی مسئله‌ای است که همیشه برای خودم هم مهم بوده، خصوصا چیزی که در جشنواره‌های موسیقی ایران مرسوم است این که آهنگسازی یا بر مبنای تکنوازی و یا آهنگسازی آلبوم بوده و فراخوان این چنینی در جشنواره‌ها نداشته‌ایم که صرفاً اعلام کنند که شما بر اساس یک چارچوبی آهنگسازی کنید و آن قطعه را تنها برای این جشنواره ارسال کنید. این موضوع در تمام نقاط دنیا نیز مرسوم است و به این نتیجه رسیدیم که این کار، بهترین کاری است که در حال حاضر می‌توانیم انجام دهیم و سال گذشته نیز اولین دوره آن را در دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات برگزار کردیم که خوشبختانه این دانشگاه حمایت‌های خوبی را از ما کردند و در همان زمان طرح این جایزه را مطرح کردیم.

از همان ابتدا در نظر داشتیم که یک رویکردی به این جایزه دهیم و از آنجایی که روح‌الله خالقی برای بنده و تمام مردم ایران همیشه یک نام بزرگی بوده و هست، رویکرد آهنگسازی ایشان و همچنین پژوهش‌ها و تاریخ‌نویسی ایشان همیشه زبانزد بوده و در نهایت تصمیم گرفتیم که بخش پژوهشی جایزه را نیز به نام ایشان به جشنواره اضافه کنیم. فراخوان سال اول را با به صورت کلی منتشر کردیم و در دوره اول چارچوب گذاری نکردیم و تنها به شرکت‌کنندگان اعلام کردیم که آثارشان را در ژانر موسیقی کلاسیک ایرانی ارسال کنند. در آن دوره نیز یک جایزه ویژه به نام استاد روح‌الله خالقی در نظر گرفتیم و آثاری که تأثیر ایشان را داشتند و در رویکرد آهنگسازی استاد خالقی را داشتند، در آن بخش ویژه شرکت داده شدند. نخستین داور سال گذشته آقای دکتر پویا سرایی بودند و پشت کار بودند که به ما در برگزاری هرچه بهتر این مراسم کمک کردند و آمدن ایشان باعث شد که بسیاری از اساتید به ما اعتماد کنند. در سال جاری نیز در ابتدا با آقایان سرایی، جهانگیری، صداقت کیش، فرزین و کیهانی برای سال دوم جلسه‌ای برگزار کردیم و امسال با تمام مشکلاتی که در سال گذشته با آن مواجه شدیم، تصمیم گرفتیم که این قدم‌ها محکم‌تر برداشته شود.

از فروردین ماه سال جاری پروژه برگزاری سال دوم این رویداد آغاز شد و در نهایت در اردیبهشت‌ماه سال جاری فراخوان دومین دوره این رویداد را نیز منتشر کردیم. البته امسال بخش پژوهشی را نیز به این جشنواره اضافه کردیم و اعلام کردیم مقالاتی که به دوره گل‌ها و اساتید آن دوره و… بپردازند نیز مورد تأیید قرار خواهد گرفت. در فراخوان امسال، سه بخش آثار با کلام، بی کلام و آثاری از ادبیات و اساطیر ایرانی را جدا کردیم به دلیل اینکه زمانی که نام استاد خالقی به زبان می‌آید، اولین چیزی که یاد مخاطب می‌افتد، هویت ملی است و بنابراین تصمیم گرفتیم که یکسری از آثاری را به جشنواره بیاوریم که صرفاً آهنگساز براساس یک روایت ایرانی قطعه‌ای را بسازد. پس از اعلام فراخوان، انجمن آثار مفاخر، فرهنگستان هنر و انجمن موسیقی ایران حمایت‌های خودشان را از این رویداد اعلام کردند و رفته رفته تالار رودکی نیز به جمع حامیان ما پیوستند و سالن را در اختیار ما قرار دادند و در مراسم اختتامیه نیز در بخش جوایز با ما همراهی کردند.

البته انتظار من این است که مسئولان هنری کشور حمایت‌های بیشتری از ما کنند و در این مورد جا دارد از استاد حسین علیزاده نیز تشکر کنم که اگر حمایت‌های ایشان نبود، اختتامیه دومین دوره این رویداد حتی برگزار هم نمی‌شد و ایشان به ما اعتماد کردند و حمایت‌های خودشان را از ما دریغ نکردند. بخشی از این اعتماد، به این دلیل است که ما تمام این فشارها را قبول می‌کنیم و می‌پذیریم و بنده نیز سعی کردم بیشتر این بعد هنری و اعتبار را با تمام فشارها و استرس‌ها نگه دارم و خدا را شکر که امسال نیز این اتفاق رخ داد و همراه شدن اساتید و هنرمندان و معاونت فرهنگی وزارت ارشاد را قدمی مناسب برای پیشرفت در این حوزه می‌دانیم. نکته مهم و جالب مراسم امسال این بود که توانستیم در سه بخش مختلف و سازبندی دقیق و جزئیات مشخص این مراسم را برگزار کنیم. در این دوره، ۲۱ اثر در مدت زمان ۴ ماه به این جشنواره ارسال شد و تمام آثار مشخصاً برای همین جایزه ساخته شده بود و این یک اتفاق بزرگی بود. ضمن اینکه در نظر داریم سه آثار برگزیده برتر دومین دوره جایزه روح‌الله خالقی را به همراه ارکستر اجرا و ضبط کنیم و قرار است با کمک انجمن آثار مفاخر و نشر پنج خط، ده پارتیتور اول را نیز به چاپ برسانیم که حداقل انگیزه برای شرکت‌کنندگان وجود داشته باشد. دستاورد این رویداد، اجرای آثار ارکستر روح‌الله خالقی خواهد بود و یک امتیازی که برگزیدگان دارند، این است که آثارشان نیز ضبط خواهد شد. البته برای بنده نیز ارکستر خالقی یک خروجی از این جشنواره بود و نام روح‌الله خالقی برکت بزرگی را به زندگی ما آورد.

بازخورد جشنواره تا به امروز چطور بوده و به صورتی بوده که به ادامه این رویداد فکر کنید یا خیر؟

راستش را بخواهید در چند روز گذشته مدام به این موضوع فکر می‌کنم. به نظرم در قدم دوم یعنی دومین دوره این جشنواره خیلی خوب بودیم و بازخوردها نیز از نگاه هنری، آکادمیک، مهمان‌ها و حتی اصحاب رسانه خدارا شکر خوب بوده و اتفاقات خوبی در دومین دوره این جشنواره رخ داد و پوشش خبری خوبی نیز از این رویداد شکل گرفت اما این تازه قدم دوم است و اگر قرار باشد همین فشارها در سال آینده نیز وجود داشته باشد، با گفتن یک نه محکم به برگزاری این جشنواره خاتمه می‌دهم و ترجیح می‌دهم که آن اسم و خاطره خوب بماند به دلیل اینکه انتظارات از ما بالاتر رفته و اگر نتوانیم سال آینده را به هر دلیلی درخشان‌تر برگزار کنیم، دیگر توجیهی وجود ندارد که شما حمایت نشدید و یا حمایت نکردند. همیشه در ابتدا شما را تحسین می‌کنند و می‌گویند که با دست خالی کارهای بسیار بزرگی را انجام دادند اما مدتی بعد که به دوره سوم و چهارم می‌رسیم، به طبع انتظارات بالاتر می‌رود و به هر حال باید به یک ثباتی برسیم. تمام تلاش ما بر این است که حمایت‌ها و تأمین مالی‌ها را از همین امسال داشته باشیم تا بتوانیم دوره سوم را بهتر از قبل برگزار کنیم اما اگر مجدداً ببینیم که دست تنها هستیم و موانع زیادی برای برگزاری دوره سوم وجود دارد، به احتمال فراوان موقتاً پروژه را غیرفعال خواهیم کرد.

همان‌طور که در صحبت‌هایتان به بودجه و جوایز محدود اشاره کردید، می‌خواهم بدانم که بودجه شما برای برگزاری این جشنواره به چه میزان بوده است؟

یک موسسه خیریه‌ای در شیراز مبلغ ۱۷ میلیون تومان را به ما اختصاص دادند و دانشگاه علوم و تحقیقات نیز قول‌هایی داده بودند اما پس از اینکه معاونت فرهنگی آن نهاد نیز تغییر پیدا کرد، این قول و قرارها را فراموش کردند و متأسفانه بودجه‌ای برای این جشنواره در نظر نگرفتند و اعلام کردند که ما تنها در اخذ مجوز می‌توانیم به شما کمک کنیم و آن‌ها نیز فکر نمی‌کردند که کار ما به این شکل جدی باشد و اهمیتی به این موضوع ندادند. معاون هنری محبت کردند به ۱۱ برگزیده ما نفری ۵ میلیون تومان اهدا کردند. ضمن اینکه بنیاد رودکی نیز با مساعدت مدیرعامل بنیاد رودکی محمد الهیاری و مدیرعامل برج آزادی سیدمجید حسینی لطف کردند و سالن را در اختیار ما قرار دادند. البته پیام‌هایی از خانه موسیقی دریافت کردیم که از دوره آینده از این جشنواره حمایت خواهیم کرد و تمام تلاش‌مان را خواهیم کرد که تمام حمایت‌ها را بپذیریم و با یک وفاقی همه با هم بتوانیم دوره سوم را برگزار کنیم و چقدر خوب می‌شود که این جوایز بیشتر هم شود و باید نگاه صنفی نیز به این موضوع داشته باشیم و اگر ما خانه‌ای به نام خانه موسیقی ایران داریم، باید در چنین مواقعی وارد شود و پای کار بیاید و شاید اگر در دوره‌های آینده حمایت‌ها از این رویداد بیشتر شود، بتوانیم بخش اجراهای زنده را نیز به این جشنواره اضافه کنیم و علاوه بر اینکه طبق فراخوان آهنگسازی و آثار ارسال می‌شود، گروه‌ها و نوازنده‌ها را نیز دعوت کنیم که بتوانیم اجراهای صحنه‌ای را نیز داشته باشیم.

استارت برگزاری سومین دوره جشنواره زده شده یا خیر؟

ما دقیقاً یک روز پس از اختتامیه دومین دوره جشنواره، صحبت‌هایی را مطرح کردیم و در حال برنامه‌ریزی برای برگزاری سومین دوره رویداد جایزه روح‌الله خالقی هستیم تا بتوانیم در سال آینده این مراسم را برگزار کنیم اما همان‌طور که عرض کردم، باید شرایط آن فراهم شود تا بتوانیم این کار را انجام دهیم.

در مورد ارکستر روح‌الله خالقی نیز توضیح دهید؟

بنده همیشه دغدغه‌ای از گذشته داشتم که بسیاری از بچه‌هایی که در حال حاضر مشغول به فعالیت هستند خصوصاً بچه‌های هنرستان و نوازندگان جوانی که رنج سنی بین ۱۵ تا ۳۰ سال هستند و همینطور نوازندگان شهرستانی، انگیزه‌ای ندارند و حتی خودم نیز در سال‌های گذشته چنین شرایطی را داشتم. تصمیم گرفتم یک کار بزرگ دیگری را انجام دهیم و حداقل بتوانیم به این بچه‌ها انگیزه بدهیم. از این رو فراخوانی به نام فراخوان جامع ارکستر سازهای ایرانی (روح‌الله خالقی) صادر کردیم که پیرو همین جشنواره نیز کارهای آن را انجام دادیم.

فکر می‌کنم در ابتدا حدود ۱۵۰ نفر شرکت کردند و ما بیش از ۷۰ نفر از این عزیزان را انتخاب کردیم و شورای هنری تشکیل شد و هر شخصی شروع به تمرین دادن بچه‌ها کرد و شرکت‌کنندگان تقریباً از تمام نقاط کشور به این ارکستر آمدند. ما البته همچنان مکان مناسبی برای تمرین نداشتیم و همینطور جهت اسکان آن‌ها نیز با مشکلاتی مواجه شدیم اما باز هم با عشق کار کردیم و سعی کردیم که به همراه بچه‌ها جوی را ایجاد کنیم که آن‌ها با شوق در این جشنواره حضور پیدا کنند و خدارا شکر می‌کنم که این عزیزان آمدند و از اواخر تیرماه تمرینات خودمان را آغاز کردیم و کم‌کم از پلاتوهای کوچک شروع کردیم تا اینکه مدتی گذشت و مجدداً با جناب آقای دکتر حسینی در برج آزادی صحبت کردیم و محل تمرین را به ما اختصاص دادند و حدود دو ماه به همین صورت تمرین کردیم تا بتوانیم اولین تمرینات گروهی را داشته باشیم.

قانون‌های عجیبی در وزارت ارشاد وجود دارد که در فرآیند مجوز واقعاً عجیب است و اصلا انگار به طور عمدی طوری برنامه‌ریزی شده که هنرمندان با مشکل مواجه شوند. یک قانون عجیبی نیز دارند و آن این است که می‌گویند گروهی که برای نخستین بار می‌خواهد اجرایی داشته باشد، حق تغییر سالن، تغییر اعضا و تغییر قطعات را ندارد و در نهایت یک هفته مانده به اجرا، مجوزمان را صادر کردند. قانون عجیب دیگری که دارند این است که می‌گویند یک گروه نباید بیش از دو شب درخواست کنسرت بدهد و اگر شما ۳۰ شب کنسرت داشته باشید، باید ۱۵ مرتبه درخواست ثبت کنید و هر مرتبه که درخواست می‌دادیم، باید کل اسامی اعضای گروه را در سامانه ثبت می‌کردیم.

دلیل این کار هم این بود که اگر اتفاقی در کشور رخ داد و به هر دلیلی مجبور به لغو کنسرت‌ها شدیم، راحت‌تر می‌شود دو شب کنسرت را لغو کرد اما ۳۰ شب کنسرت را نمی‌شود به این راحتی‌ها لغو کرد. البته ما بهترین برخورد را از سمت حراست مجموعه دیدیم و سازوکار مشخصی داشتند و در چند مرتبه که آنجا مراجعه کردم، کوچک‌ترین بی احترامی به بنده نشد. به هر حال ما تمام تلاش خودمان را انجام دادیم که در هفته منتهی به ۲۱ آبان ماه که مصادف است با سالگرد درگذشت استاد روح‌الله خالقی، این کنسرت و اختتامیه جایزه را تحت عنوان یادبود ایشان برگزار کنیم و خوشبختانه این اتفاق نیز رخ داد و همچنین ارکستر خالقی را نیز به همین صورت ترتیب دادیم یعنی ما تمام تلاش خودمان را کردیم تا یک هفته قبل از ۲۱ آبان این کار را انجام دهیم و فشار زیادی به بچه‌ها آوردیم تا کنسرت نیز در همان هفته برگزار شود و امسال به دلیل هشتادمین سالگرد سرود ای ایران، توانستیم بزرگترین رویداد استاد خالقی را تمام ادوار موسیقی برگزار کنیم و یک ارکستری وجود داشت و آثارشان را اجرا کردیم که خوشبختانه با صدای وحید تاج عزیز به مدت سه شب سولداوت شد و یک رویداد اختتامیه نیز برگزار شد که در آن مراسم سخنرانی‌هایی انجام شد و موسیقی اجرا شد. تمام سعی و تلاش خودمان را کردیم که تا جایی که میشد و با تمام مشکلاتی که داشتیم، دِین خودمان را به استاد خالقی ادا کنیم.

در حال حاضر مشغول چه کاری هستید؟

من رساله دکترای پژوهش‌ هنر از دانشگاه علوم و تحقیقات را دارم و در مورد بداهه پردازی در موسیقی ایرانی فعالیت می‌کنم. در مورد بداهه نظریات مختلفی داده شده و اساس موسیقی ما نیز بداهه است. اما یک نظریه‌ای از گادامر است که به آن می‌گویند بداهه گفت و شنود می‌گوید که یکی از شاگردان او به نام بروس الیس بنسن این نظریه را ادامه داد و گفت و شنود موسیقایی را مطرح کرد. این بداهه می‌تواند ساز و آواز باشد و همچنین می‌تواند یک نفر با خودش و با ساز گفت و شنود داشته باشد. معمولاً در موسیقی ما اگر در مورد بداهه صحبت شده است، یا گفتند که یک حال عرفانی است و یا اینکه گفتند هرکسی نمی‌تواند بداهه بنوازد و باید یکسری تمریناتی را انجام دهید. معمولاً می‌گفتند که بداهه از پیش موجود نیست اما با این تفاسیر متوجه می‌شویم که اتفاقاً در موسیقی ما نیز چقدر یک نفر باید شناخت خوبی از فرهنگ موسیقایی را داشته باشد که بخواهد در لحظه یک قطعه‌ای را اجرا کند. دو پروژه تحقیقاتی برای بنیاد نخبگان (جایگزینی پایان خدمت) دارم و همچنین تاکنون سه کتاب منتشر کردم که یکی از آن‌ها رساله ارشد بنده بود که زیبایی شناسی موسیقی دستگاهی ایران نام دارد که با نظارت پویا سرایی کار را انجام دادیم و منتشر شد. کتابی دیگر با نام فراسوی نغمه‌ها را داشتم که مجموعه مقالاتی شامل ده مقاله است که در زمینه موسیقی کار کردم.