مهدیه مالکی/صبا؛ فیلم سینمایی «بامبولک» که در سی و ششمین جشنواره بین المللی فیلم‌های کودک و نوجوان برنده دو پروانه زرین برای بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر کودک شد، دنباله موفق «بامبالا» است که جزو فیلم های اکران نوروزی ۱۴۰۴ است و  از ۸ اسفند در سینماهای کشور اکران شده و مورد استقبال مخاطبین قرار گرفته است. به همین بهانه با آرش معیریان، کارگردان این فیلم به گفت‌و‌گو نشستیم.

علت استقبال مخاطب از فیلم سینمایی «بامبولک» چیست؟

فیلم‌هایی که در حوزه کودک و نوجوان ساخته می‌شود چون نهاد کودک همه انسان‌ها را هدف گیری کرده اگر مجال دیده شدن پیدا کند مورد توجه همه افراد در سنین مختلف قرار می گیرد. در مهندسی ساخت و تولید فیلم کودک صداقت، پاکی و ساده زیستی وجود دارد بنابراین همه گروه های سنی به دلیل پویایی کودک درونشان تحت تاثیر این فیلم‌ها قرار می‌گیرند. بنابراین به ذات، هر فیلمی که برای کودک و نوجوانان ساخته می‌شود به راحتی مورد اقبال همه افراد قرار می‌گیرد و فیلم سینمایی «بامبولک» از این قائده مستثنی نبوده است. فیلم‌سازی در عرصه کودک و نوجوان در ظاهر سهل و آسان به نظر می‌رسد در حالی که چون دنیای کودکان بسیار دنیای پاک و بی آلایشی است، ساخت فیلم برای کودک دشوار است و نمی توان با آن سطحی برخورد کرد.

آیا پیام فیلم نیز در اقبال مخاطب تاثیرگذار بوده است؟

در فیلم بامبولک جهت گیری ما درباره یکی از مهمترین مسائل اجتماعی پیش روی جامعه یعنی بحث «فرزندآوری » است و چون کودکان سرمایه‌های ملی کشور هستند، باید جمعیت این بخش از جامعه بیشتر از میانسال و کهنسال باشد. متاسفانه امروزه جامعه آماری کشور به سمت کهنسالی در حرکت است بنابراین بحث فرزندآوری جزو موضوعات روز و بااهمیت جامعه ایرانی است که در فیلم بامبولک به این موضوع از دو منظر فرزند و والدین به آن پرداخته شده است. یعنی این موضوع یکبار از منظر خواسته های کودک اصلی فیلم که می‌خواهد با داشتن خواهر یا برادر از تنهایی در بیاید نگاه شده و یک بار نیز از منظر والدین فیلم به این موضوع پرداخته شده است که در پروسه ای منطقی به این نتیجه می رسند که فرزندآوری یکی از مهترین وظایف آنها است. بنابراین، فیلم بامبولک برخلاف بسیاری از فیلم‌های کودک و نوجوان که فقط این گروه سنی را هدف قرار می دهد، همه خانواده را مخاطب قرار داده است.

از نظر ساختاری برای دیده شدن فیلم چه مواردی لحاظ شده است؟

در بحث ساختاری نیز تلاش شده تا با در نظر گرفتن امکانات مالی، زمانی و تجهیزاتی از تکنیک های پیشرفته روز در عرصه فیلمسازی خاصه سینمای کودک استفاده کنیم برای مثال در فیلم برای کاراکتر «بامبولک» هم کاراکتر عروسکی آن وجود دارد و هم کامپیوتری به شکل تریدی با استفاده از پرده سبز و در بحث دیالوگ ها نیز بخشی به صورت مکالمه عامیانه ادا می شود و بخشی از مکالمه میان کودک و شخصیت بامبولک به شکل اشعار و کلام موزون بیان می شود که موجب جذابیت دیالوگ ها برای مخاطب شده است.

درباره  تاثیر موسیقی فیلم در کیفیت آن توضیح دهید؟

موسیقی فیلم خاصه در حوزه کودک سهم بسزایی در جذابیت آن دارد که در فیلم «بامبولک» برای رسیدن به این مهم هم از ترانه ها، دستگاه ها و آواهای سنتی موسیقی سنتی استفاده شده و هم از انواع سبک های موسیقی که امروزه کودکان و نوجوانان به آن تعلق خاطر دارند به عبارتی، دنیای موسیقی فیلم آمیخته با موسیقی سنتی، پاپ ایرانی وموسیقی روز دنیاست به علاوه شعر و ترانه و حرکات موزونی که در حد و اندازه دنیای کودکان موجه و معقول است.

آیا به جذابیت داستان فیلم برای مخاطب هم فکر شده بود؟

بله حتما باید داستان برای مخاطب جذاب باشد درهمین راستا یکی از مواردی که موجب جذابیت فیلم شده، خود شهر آرزوهاست که با استفاده از رنگ ها و طراحی های در صحنه به علاوه فضایی که به شکل سه بعدی با کامپوتر ساخته شده برای کودکان و نوجوان جذاب است ضمن اینکه از بازیگرانی بهره مند شدیم که هرکدام آنها برای کودکان خاطره خوش و جایگاه ویژه ای دارند و همه این عوامل موجب شده فیلم «بامبولک» مورد استقبال مخاطبین قرار گیرد ضمن اینکه تایم این فیلم نیز حدود ۷۸ دقیقه در نظر گرفته شده تا بیننده را خسته و دلزده نکند از طرفی ریتم، مونتاژ، دکوپاژ، میزانسن، گریم و صحنه آرایی درست فیلم نیز در جذب مخاطب و موفقیت موثر بوده است.

در مقام کارگردان در حوزه کودک و نوجوان جنبه سرگمی فیلم برای شما اهمیت دارد یا پیامی که می خواهد منتقل کند؟

کودک در هر اثری ابتدا به دنبال سرگرمی است و اگر این مهم اجرایی نشود فیلم مورد استقبال مخاطب کودک و نوجوان قرار نخواهد گرفت برخلاف ما بزرگسالان که از یک سنی به بعد عقل و منطق در انتخابات و تصمیم گیریمان سایه می اندازد، رمز موفقیت در دنیای ذهنی کودک بحث سرگرم کنندگی است و در مرحله بعد پیام سازی آن قرار دارد چون برای کودک و نوجوان لایه های ظاهری و جذابیت های سمعی و بصری یک اثر مورد توجه است و از این طریق پیام به ساختار فکری و پرورشی کودک نفوذ می کند به همین دلیل اگر در گام اول که همان سرگرمی است ناکام باشیم، پیام فیلم نیز نمی توان به کودک منتقل کرد همچون دارو که برای کودک باید از یک شیرینی و حلاوت برخوردار باشد.

در ساخت فیلم برای کودک و نوجوان باید به چه ویژگی هایی توجه کرد؟

در حوزه سینمای کودک، کارگردان باید اشراف کامل به ژانرهای سینمایی داشته باشد و یکی از ویژگی های سینمای کودک ترکیبی بودن ژانرهاست، اگر در فیلم های بزرگسال به طور اخص در فیلم ها یک ژانر وجود دارد در سینمای کودک باید ترکیب فانتزی از ژانرهای مختلف به واسطه ایجاد تنوع لحاظ شود تا مورد توجه کودک و نوجوان قرار گیرد و برای دستیابی به این امر باید کارگردان قواعد ژانرهای مختلف را بداند و با سلیقه، نگاه و ذائقه کودک همراه کند.

لازمه تولید فیلم کودک دنیای موزیکال است که موزیکال یک نوع ژانر در سینما محسوب می شود اما جنس موزیکالی که در سینمای بزرگسال دیده می شود متفاوت از جنس موزیکال دنیای کودک و نوجوان است، در ژانرهای دیگر همچون ژانر مودرام نیز چنین  است و باید به صورت کاملا فانتزی و کودکانه در فیلم های حوزه کودک و نوجوان مورد استفاده قرار گیرد.

یکی دیگر از اصول سینمای کودک عدم همزاد پنداری است، در سینمای کودک نیاز است لحظات ترسناک، اکشن و قهرمانانه نیز وجود داشته باشد ولی جنس این لحظه ها در ژانر کودک متفاوت است و کودک به هیچ عنوان نباید با آن لحظه ها همزاد پنداری کند. اگر در سینمای بزرگسال همزاد پنداری جزو رموز موفقیت آن ژانر محسوب می شود در سینمای کودک اگر ساختار فیلم به گونه‌ای باشد که کودک دچار همزاد پنداری شود به واسطه ذات پاکش ممکن است پیامدهای سویی برای آنها داشته باشد و بخواهد بعد از دیدن فیلم به واسطه رویکرد همزاد پندازی خودش را درجایگاه کاراکتر قرار دهد که این ممکن است برای کودک و نوجوان مخاطره آمیز باشد. مثلا زمانی که در حوزه کودک به سراغ ژانر ترس می‌رویم، کودک نباید این ترس را تجربه کند بلکه باید از یک جایگاه بیرونی و امن به شکلی شیرین و فانتزی شاهد آن باشد و به جای القای حس ترس از آن لذت ببرد و بدین ترتیب متنبه شده و از آن درس بگیرد. به همین علت سینمای کودک سهل و آسان نیست چون باید از یک نظام مهندسی خاص در روایت برخوردار باشد و دنیای کودکان را به لحاظ روانکاوی و روانشناسی به خوبی بشناسد تا کارکرد موثری برای کودک و نوجوان داشته باشد.

حرف پایانی.

در همه جای دنیا در هر محله یک سالن اختصاصی برای اکران فیلم های کودک و نوجوان با طراحی های کودکانه وجود دارد تا بچه ها در زمان‌هایی که امکان حضور دارند همراه با خانواده خود به تماشای فیلم بنشینند ولی ما متاسفانه نه تنها فاقد چنین سالن هایی هستیم بلکه حتی سانس‌های مناسبی را نیز برای تماشای کودک و نوجوان به فیلم‌ها اختصاص نمی‌دهیم و فیلم ها در ساعاتی اکران می‌شود که کودک و خانواده‌های آنها امکان حضور در سینما را ندارند و عملا فیلم های کودک و نوجوان در اکران با چالش مواجه می شوند. خانواده به ناچار همراه فرزند خود فیلمی را می بیند که برای گروه سنی کودک و نوجوان نیست و این باعث کاهش فروش سینمای کودک شده و در نهایت باعث شده به یک سینمای ورشکسته تبدیل شود. برای حل این مشکل در بخش تبلیغات،پخش و اکران نیازمند یک مهندسی معکوس هستیم تا فیلمساز برای فعالیت در این حوزه انگیزه داشته باشد تا تعداد تولید فیلم کودک بیشتر شود که متاسفانه این امر وجود ندارد.

و در پایان از رسانه ملی، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران تشکر می کنم که درنهایت دلسوزی و همراهی تیزرهای فیلم سینمایی«بامبولک» را در تمام شبکه ها بدون هیچ گونه توقعی پخش می کند که بدون شک در استقبال این فیلم از سوی بچه ها سهم بسزایی خواهد داشت و امیدوارم این حمایت در ارتباط با همه سینمای کودک و نوجوان وجود داشته باشد.