مهرنوش پورموسوی/ صبا؛ در این یادداشت، تعدادی از پرخاطره‌ترین سریال‌های ماه رمضان تلویزیون را مرور می‌کنیم. البته با یک سرفصل مشخص. کدام سریال‌های پخش شده در ماه مبارک رمضان، همچنان دیدنی و پرخاطره محسوب می‌شوند؟ بدیهی است که این اسامی سلیقه تحریریه «خبرگزاری صبا» است و می‌توان آثار دیگری را هم به این فهرست اضافه یا کم کرد.

تاریخچه کوتاه سریال‌های ماه رمضان
تا اواخر دهه‌ی شصت خورشیدی، صداوسیما هنوز تکلیفش با ماه مبارک رمضان مشخص نبود. هرچقدر که ماه رمضان در کشورهای عربی گرامی داشته می‌شد، اما واقعه تلخ شهادت حضرت علی(ع) در اواخر این ماه، برای شیعیان تلخ‌تر از آن بود که به چیز دیگری فکر کنند. اینکه چقدر می‌توان به مناسبت این ماه، داستان‌های مخصوص این ایام را روایت کرد و هم بینندگان را راضی نگه داشت، هم به فراخور نزدیک شدن به شب‌های ضربت خوردن مولای متقیان، داستان را به آن سمت برد، احتمالا کمتر به ذهن مدیران سازمان می‌رسید.

سریال‌های عربی
ساخت سریال برای پخش در شب‌های ماه مبارک رمضان، با آثار تلویزیونی کشورهای عربی آغاز شد. در واقع این ایده با تولیدات آنها رونق گرفت. که می‌توان داستانی مناسب این ایام ساخت و پخش کرد. از اواخر دهه شصت، یعنی از سال ۶۹ و با سریال «مهمان» ساخته خسرو ملکان، به نوعی ساخت سریال مناسبتی آغاز شد. آن سال ماه رمضان برای نخستین‌بار پس از انقلاب با نوروز هم‌زمان شده بود و این سریال که پخشش همزمان با نوروز و ماه رمضان بود، احتمالا اولین سریال مناسبتی صدا و سیما برای این ماه محسوب می‌شود.
کش‌وقوس‌های فراوانی در دهه هفتاد رخ داد که توضیحش مفصل‌تر از این یادداشت خواهد بود و فرصتی یگانه می‌طلبد. سرانجام آن‌چه ما به عنوان «سریال‌های مناسبتی» می‌شناسیم، با مجموعه «گمگشته» ساخته رامبد جوان در ابتدای دهه‌ی هشتاد خورشیدی آغاز شد. این مرور کوتاهی بود بر آنچه تحت عنوان «سریالهای مناسبتی» پیش روی شماست. البته پرخاطره‌ترین و به اصطلاح خیابان خلوت کن‌ترین مجموعه‌های مناسبتی ماه رمضان هم در همین دهه هشتاد ساخته و پخش شد.

کمدی‌های ماه رمضان
سریال‌های ماه رمضان را می‌توان در دو دسته کلی کمدی‌ها و ماورائی‌ها جا داد. پس ابتدا با کمدی‌های پرخاطره شروع می‌کنیم. آنهایی که هنوز و پس از گذشت دو دهه، هم‌چنان بخش‌های کوتاهی از آنها در شبکه‌های اجتماعی همچنان «وایرال» می‌شوند. این فهرست ترجیحاً بر اساس سال ساخت مرتب شده‌است.

«خانه به دوش»
ماه رمضان سال ۱۳۸۳ این مجموعه به کارگردانی رضا عطاران از شبکه سوم سیما پخش شد. آقا ماشاالله (حمید لولایی) و خانواده‌اش همچنان بیست و یک سال بعد از پخش نخست این سریال، تبدیل به بخشی از فرهنگ عمومی مردم شده‌اند.
از «مامان من چی بپوشم؟» گفتن‌های آناهیتا همتی در سریال گرفته، تا جمله‌ای که آقا ماشاالله سر سفره غذا به پسرش (علی صادقی) گفت، «چرا قیمه هارو می‌ریزی تو ماست‌ها؟» آنچنان وارد فرهنگ مردمی شده‌اند که می‌توان گفت، این مجموعه از مهم‌ترین آثار تولید شده برای ماه رمضان است.
استقبال مردم از تمامی بازپخش‌های سریال، در طی سال‌های اخیر و از هر شبکه‌‌ای، نشان می‌دهد که سریال تا چه میزان از محبوبیت برخوردار است.

متهم گریخت
ماه رمضان سال بعد، رضا عطاران دوباره با سریال «متهم گریخت» رکورد استقبال از یک سریال را که متعلق به خودش بود، شکست.
این‌بار داستان مهاجرت یک خانواده به تهران، روایت اصلی مجموعه بود. مریم امیرجلالی و زنده‌یاد سیروس گرجستانی زن و شوهری بودند که با خانواده به تهران می‌آمدند. متهم گریخت هم از سریال‌هایی است که هم‌چنان و در تمام بازپخش‌ها مورد استقبال بینندگانش قرار گرفته است.

بزنگاه
آخرین سریال رضا عطاران برای تلویزیون که در ماه رمضان سال ۱۳۸۷ از تلویزیون پخش شد. این مجموعه هم که همچنان بخش‌های کوتاهی و جذابی از آن در شبکه‌های اجتماعی وایرال می‌شود، از سریال‌های ماندگار تلویزیون برای ایام ماه رمضان است. حضور مرجانه گلچین در این سریال و در یک نقش کمدی، و بازی بسیار شیرین او، عملا کارنامه بازیگری خانم گلچین را به دو بخش قبل از این سریال و پس از این سریال تقسیم کرد. او همچنان فعالیتش در آثار کمدی را ادامه می‌دهد. سوسن پرور هم نخستین تجربه تلویزیونی خود را با این سریال به دست آورد و برای عموم بینندگان شناخته شد. از همان اولین حضور، سوسن پرور ثابت کرد که در انتخاب نقش، بازیگر جسوری است.

تلویزیون و سریال‌های ماورائی
پرونده آثار کمدی را در سخت‌گیرانه ترین شکل ممکن با این سه سریال می‌بندیم و سراغ مضمون دومی میرویم که مورد استقبال مردم قرار گرفت. جرقه نخست با سریال «او یک فرشته بود» زده شد. اما در ادامه کمتر مجموعه‌ای توانست به این میزان محبوبیت برسد.

او یک فرشته بود
ماه رمضان سال ۱۳۸۴ این سریال از شبکه دو پخش شد. تا این شبکه هم بتواند با پخش یک مجموعه خود را از زیر سایه شبکه‌های دیگر بیرون بکشد. این مجموعه برای نخستین‌بار تلاش کرد تا تصویری قابل مشاهده از شیطان ارائه کند. علیرضا افخمی کارگردان سریال، بعدها با مجموعه‌های دیگر، علاقمندی خود به این ژانر را نشان داد. استقبال از این مجموعه نشان داد می‌توان روی ژانرهای دیگری فارغ از کمدی هم برای جلب بینندگان حساب کرد.

وسوسه و اخلاق
در ادامه تنوع در ژانر و فرم که در دهه‌ی هشتاد خورشیدی در تلویزیون به تولیدات بسیار خوبی رسیده بود، چند سریال دیگر هم از تولیداتی بودند که کیفیت بسیار خوبی داشتند و مورد اقبال تماشاگران قرار گرفتند. حتی می‌توان گفت سریالی مثل «میوه ممنوعه» ساخته حسن فتحی، خط قرمز‌های معمول تلویزیون را هم در این زمینه شکست.

صاحبدلان
ماه رمضان سال ۱۳۸۵ این سریال با بازی باران کوثری و حسین محجوب پخش شد. ماجرای یک صحاف و نوه‌اش (تصور کنید باران کوثری در سریالی تلویزیونی) که وقتی قرآنی قدیمی برای تعمیر و تغییر جلد به دست پدربزرگ می‌رسد، داستانهای متفاوت سریال آغاز می‌شود. محمدحسین لطیفی کارگردان این مجموعه بود.

میوه ممنوعه

یکی از آثار ساختارشکن تلویزیون به قلم علیرضا کاظمی پور و علیرضا نادری که در ماه رمضان سال ۱۳۸۶ از شبکه دوم تلویزیون پخش شد. داستان عشق مردی سالخورده (علی نصیریان) به دختری جوان (هانیه توسلی). احتمالا تلویزیونِ این سال‌ها، دیگر تمایل یا جسارت ساخت اثری با چنین مضمونی را ندارد.

شروع دوران افول
اما با آغاز دهه‌ی نود، آتش توجه به سریال‌های مناسبتی از سمت دو طرف، مردم و صدا و سیما رو به خاموشی رفت.
در نهایت برای دهه نود می‌توان از چند سریال نام برد.

دودکش ساخته محمد حسین لطیفی که در رمضان سال ۱۳۹۲ پخش شد
مادرانه ساخته جواد افشار که در رمضان سال ۱۳۹۲ پخش شد
و پایتخت ۴ ساخته سیروس مقدم که در ماه رمضان سال ۱۳۹۴ پخش شد. با توجه به استقبال و ماندگاری آنها پس از حدود یک دهه از پخش اولیه.

در ارائه این فهرست، سعی کردیم بیشتر آثاری را مورد توجه قرار بدهیم که همچنان مورد اقبال هستند، در زمان پخش به معنای واقعی کلمه خیابان خلوت‌کن بودند و تأثیرگذاری بسیاری روی آثار بعد از خود داشتند‌. طبیعتاً این سلیقه ماست، شما هم از سریال‌های تلویزیونی که در ماه رمضان پخش شد و مورد پسند شماست بگویید.