پگاه زارعی/ صبا؛ این روزها وضعیت هنرهای نمایشی استانها با مشکلات جدی در حوزه مدیریت، بودجه و سیاستگذاری مواجه شده است. جشنوارههای معتبر استانی و بینالمللی که سابقهای طولانی در ارتقای هنر تئاتر دارند، بدون منابع مالی مشخص و بدون چشماندازی برای آینده و حتی بدون ارائه شیوهنامه و دستورالعملی از سوی وزارتخانه در وضعیت بلاتکلیفی قرار گرفتهاند. این بحران نه تنها ناشی از کمبود بودجه، بلکه حاصل تصمیمات مدیریتی نامنسجم و فقدان راهکارهای اجرایی است. ناهماهنگی در تخصیص اعتبارات، عدم توجه به مشکلات ساختاری انجمنهای هنری و بیبرنامگی در صدور فراخوانهای جشنوارهای باعث شده که هنرمندان در سراسر کشور، بهویژه در استانهای کمبرخوردار، با چالشهای جدی روبهرو شوند. همچنین نبود سیاستهای حمایتی مشخص و فقدان برنامهریزی کارآمد، نهتنها روند برگزاری جشنوارهها را مختل کرده، بلکه بسیاری از فعالان تئاتر را با مشکلات مالی و حقوقی مواجه ساخته است. برخی مجبور به تأمین هزینههای جشنواره از منابع شخصی شدهاند، درحالیکه انتظار میرفت وزارت فرهنگ با مدیریت صحیح و برنامهریزی دقیق، این حوزه را ساماندهی کند. در چنین شرایطی، هنرهای نمایشی ایران نیازمند بازنگری جدی در سیاستگذاری، اصلاح فرآیندهای اجرایی و توجه بیشتر به خواستههای هنرمندان است تا از نابودی تدریجی این حوزه جلوگیری شود. به همین منظور با بابک صبوری، رئیس هیات مدیره موسسه هنرهای نمایشی استان سمنان، فاتح بادپروا، مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی استان کردستان و دبیر هفدهمین جشنواره تئاتر مریوان، بهمن صادقحسنی، رییس انجمن هنرهای نمایشی استان گیلان و محمدرضا درند، رییس هیات مدیره انجمن هنرهای نمایشی استان کرمانشاه، به گفتوگو پرداختیم. در ادامه با ما همراه باشید.
بابک صبوری، رئیس هیات مدیره موسسه هنرهای نمایشی استان سمنان:
مسئولان به حال هنرهای نمایشی کشور چارهای بیاندیشند
بابک صبوری، رئیس هیات مدیره موسسه هنرهای نمایشی استان سمنان، در انتقاد از وضعیت جشنوارههای نمایشی گفت: ما در استان سمنان چهار سال است که هیچ کمک مالی به عنوان کمک هزینه جشنوارهای دریافت نکردهایم و متاسفانه از اسفند ماه ۱۴۰۳ شاهد نابسامانی شدیدتری نسبت به قبل بودهایم.
وی افزود: همیشه فراخوان جشنوارههای استانی در زمان مشخصی منتشر میشد و ما سیاستگذاری را با کمک مدیران تشکیل میدادیم، اما امسال هیچ چیز مشخص نیست. الآن تکلیف جشنواره تئاتر مریوان که یک جشنواره کاملاً استخواندار و رسمی است و تراز بینالمللی دارد و برای خودش در دنیا برند شده است، چه میشود؟ حتی تصمیمی مبنی بر اینکه آیا امسال برگزار میشود یا نه، گرفته نشده است. حتی وضعیت جشنواره تئاتر کودک، جشنوارههای عروسکی و جشنوارههای استانی دیگر نیز نامعلوم است.
وی تصریح کرد: ما در شورای مشورتی هنرهای نمایشی کشور با مشکل اساسنامه ثبت انجمنها رو به رو هستیم و چهار سال است که میگوییم این اساسنامه ایراد ماهوی، حقوقی، بیمهای و حتی نگارشی دارد؛ اما اصلاً دغدغهشان این قضیه نیست و چنین موضوعی را در اولویت نمیدانند.
صبوری افزود: استانهایی که مدیر کل اداره فرهنگشان با استاندار و نماینده تعامل بیشتری دارد، بودجه بیشتری دریافت میکنند. خدارا شاکریم که نگاه آقای فرشید فلاح، مدیر کل اداره فرهنگ استان سمنان، به جشنوارهها نگاه خوبی بود و در سال گذشته تحت هیچ شرایطی پشتمان را خالی نکردند، اما باز هم نتوانستیم برای جشنواره تاریخ متمرکز بگیریم، چرا که بودجه نداریم و مرکز هنرهای نمایشی که اصلاً از نظر مالی کمکی نکرد، حداقل دستورالعمل و شیوهنامه به ما میداد؛ اما امسال حتی همان شیوهنامه را هم ندادهاند.
صبوری خطاب به معاونت هنری وزارت فرهنگ گفت: تقاضا داشتیم که قبل از اینکه به جشنهای تاجیکستان تشریف ببرید و عکس بگیرید، تکلیف جشنواره تئاتر مریوان یا انجمنها را مشخص کنید. ما نه راه پیگیری داریم، نه درگاه پیگیری و نه اصلاً میدانیم از چه کسی باید پیگیری کنیم. دلمان خوش بود که اتابک نادری به عنوان یک نیروی متخصص مدیر کل اداره هنرهای نمایشی شد اما او را هم از این سمت برداشتند، یعنی دیگر آخرین ضربه را هم به این ریشه زدند.
وی تاکید کرد: ما چیزی به عنوان تئاتر استان به صورت حرفهای نداریم، چون حمایت نداریم، چون نگاه ویژه نداریم و هر استانی هم که کار میکند، به واسطه غیرت بچههای آن استان است. اکنون هم به دلیل مشخص نشدن مدیران اداره کل این جشنوارههای استانی بلاتکلیف ماندهاند. بعد از ۳۳ سال کار حرفهای، حتی پول چای گروه را نمیتوانیم پرداخت کنیم. چرا باید اسپانسر بگیرم وقتی بودجه دولتی باید داشته باشیم؟ بعد شما این بودجه را بین هزار و یک نهاد که موازیکاری انجام میدهند و نیروی متخصص ندارند، تقسیم میکنید؟
وی در ادامه گفت: یک عده کارشناس بیکفایت در دوره قبل طرح موسسات فرهنگی را مطرح کردند و الان متوجه شدند که حتی این طرح را نمیتوان ثبت کرد. مدیر عامل انجمن نمایش کرمانشاه را پارسال با دستبند بردند، چرا که برای جشنواره چک داده بود و نتوانسته بود چک را پاس کند. دو سال پیش جشنواره منطقهای را در سمنان برگزار کردیم که هنوز ۱۰۰ میلیون تومان بدهکار هستیم و خیلی زشت است که آشپز هتل بیاید و جلوی درب دفتر مدیرکل بنشیند و بگوید: «تا پولم را ندهید، من نمیروم.»
صبوری در پایان خواستار شد و گفت: ما از طرف شورای مشورتی و حداقل ۲۰ استان دیگر صورت جلسهای را به صورت نامه تنظیم کردیم و به وزیر دادیم و از او خواستار شدیم که اتابک نادری را برای ما نگه دارد؛ حتی شخصاً برای اورهال کردن سالن شهرستان سمنان از آقای صالحی که در سالهای گذشته هم وزیر بودند هم در همان زمان و هم از آقای دکتر اسماعیلی در وقت وزارت خود و حتی دستور مجددی از آقای صالحی در این دوره گرفتم و خود آقای اسماعیلی دستور دادند که از محل طرح تملک شهید آوینی این موضوع پرداخت شود، مبنی بر همین موضوع از جناب صالحی نیز تایید گرفتیم، ولی هیچکس پیگیری نکرد و من نمیدانم دیگر باید چه کسی دستور دهد تا این اتفاقها انجام شود؛ خواهشمندم مسئولان به حال هنرهای نمایشی کشور چارهای بیاندیشند.
فاتح بادپروا، دبیر جشنواره مریوان و فعال هنری استان کردستان:
روند اجرایی جشنواره مریوان متوقف است
فاتح بادپروا، مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی استان کردستان و دبیر هفدهمین جشنواره تئاتر مریوان، نیز به وضعیت بحرانی مرکز هنرهای نمایشی پرداخت و از بیبرنامگیهای موجود در این حوزه انتقاد کرد. وی تأکید کرد که حرکتهای فرهنگی باید مکمل یکدیگر باشند، اما در حال حاضر این مرکز بدون سرپرست اداره میشود و همین امر آسیبهای جدی به برنامهریزیهای کلان و جشنوارههای نمایشی وارد کرده است.
بادپروا با اشاره به اینکه مدیریت این مرکز نزدیک به چهار ماه بدون سرپرست بوده است، اظهار داشت: اتابک نادری، یکی از افراد خبره و باتجربه، از دل مرکز برخاسته است و سالها در این حوزه مسئولیت داشته، اما پس از تغییرات مدیریتی، وضعیت مرکز نامعلوم باقی مانده است؛ اهمیت برنامهریزی بلندمدت در حوزه فرهنگ و هنر نباید نادیده گرفته شود و این عدم توجه باعث سردرگمی هنرمندان و فعالان تئاتر شده است.
وی درباره مشکلات جشنوارههای تئاتری، از جمله جشنواره فجر، جشنواره کودک، جشنواره عروسکی و جشنواره مریوان، گفت: برگزاری این رویدادها نیازمند برنامهریزی منسجم و حمایتهای مالی مناسب است. اما نهتنها برنامهریزی کافی انجام نشده، بلکه بودجههای تخصیصی نیز ناچیز است. عدم تعیین مدیران و دبیران جشنوارهها باعث شده روند اجرایی این رویدادها متوقف شود، در حالی که این جشنوارهها باید از ماهها قبل برنامهریزی شوند.
بادپروا وضعیت بودجه فرهنگی کشور را مورد انتقاد قرار داد و گفت: فرهنگ و هنر در کشور ما کمترین میزان بودجه را دریافت میکند. متأسفانه حتی همان بودجه اندک نیز به درستی به شهرستانها و استانها تخصیص نمییابد.
وی تأکید کرد که هنر تئاتر نیازمند سرمایهگذاری است و بیتوجهی به آن باعث رکود در این بخش شده است.
وی با اشاره به عملکرد نادره رضایی، معاون هنری وزارت فرهنگ، گفت: خانم رضایی فردی جسور و باتجربه است، اما تعلل در انتخاب مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی جای تعجب دارد. امیدوارم انتخاب مدیر جدید براساس شایستگی و تجربه صورت گیرد، نه براساس تصمیمات غیرکارشناسی. وی تأکید کرد که مدیرکل این حوزه باید دغدغههای هنر تئاتر را بشناسد و سابقه کاری در این زمینه داشته باشد تا بتواند مشکلات این حوزه را حل کند.
بادپروا در پایان با ابراز نگرانی از وضعیت کنونی تئاتر ایران گفت: امروز قطار نیمهجان تئاتر کشور از حرکت افتاده و همه ما از آن پیاده شدهایم.
وی از مسئولان فرهنگی کشور درخواست کرد که توجه بیشتری به زیرساختهای هنر نمایش داشته باشند تا مسیر تعالی و پیشرفت این هنر در سطح ملی و بینالمللی حفظ شود.
محمدرضا درند، رییس هیات مدیره انجمن هنرهای نمایشی استان کرمانشاه:
چرا به هنرمندان احترام نمیگذارید؟!
محمدرضا درند، رییس هیات مدیره انجمن هنرهای نمایشی استان کرمانشاه نیز از وضعیت نامعلوم جشنوارههای تئاتر انتقاد کرد. وی با تأکید بر بلاتکلیفی انجمنهای هنری و عدم تخصیص بودجه، اظهار داشت که آینده تئاتر ایران در هالهای از ابهام قرار دارد.
درند در خصوص جشنوارههای مختلف، از جمله جشنواره تئاتر فجر، جشنواره تئاتر کودک، جشنواره تئاتر مریوان و جشنوارههای سنتی و عروسکی، گفت: نهتنها جشنوارههای استانی، بلکه تمام رویدادهای اصلی تئاتر کشور در وضعیت نامشخصی قرار دارند. هنرمندان نمیدانند که آیا این جشنوارهها برگزار خواهند شد یا خیر و این بیبرنامگی باعث شده که هیچ گروهی فرصت کافی برای آمادهسازی آثار خود نداشته باشد.
وی توضیح داد که جشنواره مریوان، که معمولاً در مهرماه برگزار میشود، با شرایط فعلی امکان اجرایی شدن ندارد و افزود: با این محدودیتهای زمانی، بعید است که گروههای نمایشی بتوانند آثار خود را آماده کنند و امیدی به برگزاری منسجم این جشنوارهها نیست.
این هنرمند باتجربه با ابراز نگرانی از روند مدیریت در حوزه فرهنگ و هنر اظهار داشت: پس از انتخابات، امید داشتیم که تصمیمگیری در حوزه هنر توسط خود هنرمندان انجام شود و جایگاههای کلیدی، از جمله معاونت هنری و مدیریت کل مرکز هنرهای نمایشی، در اختیار افراد متخصص قرار گیرد. اما متأسفانه شاهد یک بحران جدی هستیم.
وی سه عامل اصلی این بحران را چنین عنوان کرد: عدم شناخت اصول مدیریت فرهنگی از معضلات اصلی است، در واقع مدیران فعلی آشنایی کافی با پیچیدگیهای اداره هنرهای نمایشی ندارند. دیگر چالش ما این است که افراد متخصص و تأثیرگذار در حوزه تئاتر نادیده گرفته شدهاند؛ متاسفانه مدیران فرهنگی تصمیمات را بدون مشورت با هنرمندان اتخاذ میکنند و نظرات آنها را نادیده میگیرند.
درند با انتقاد از این رویه گفت: نمیتوان یک بیمار را پشت در بسته ویزیت کرد. همینطور، نمیتوان برای تئاتر بدون مشورت با هنرمندان تصمیم گرفت. متأسفانه مدیران تصور میکنند که تنها خودشان صلاح هنر را میدانند، بدون آنکه نیازهای واقعی هنرمندان را در نظر بگیرند.
وی با اشاره به مشکلات مالی و بدهیهای ایجاد شده توسط اداره کل هنرهای نمایشی گفت: در استانها تعهداتی به هنرمندان داده شده که عملی نشده است. به عنوان مثال، دبیر جشنواره تئاتر استانی، آقای هاشم پورمحمدی، به دلیل بدهیهای مالی که به تعهد اداره کل هنرهای نمایشی مربوط میشود، دچار مشکلات جدی شد. این بدهی ابتدا ۱۰۰ میلیون تومان بود، اما اکنون با جرایم مختلف به بیش از ۳۰۰ میلیون تومان رسیده است.
درند با انتقاد از نحوه تخصیص بودجههای تئاتری گفت: هنرمندان شهرستانها هیچ حمایتی دریافت نمیکنند، در حالی که هنرمندان تهرانی برای اجراهای عمومی کمک مالی دریافت میکنند. برخی گروههای تهرانی مبالغ قابل توجهی دریافت میکنند، در حالی که هنرمندان شهرستانها حتی برای تأمین هزینههای اولیه نمایشهایشان دچار مشکل هستند. متاسفانه از سال ۱۳۹۶ تاکنون هیچ حمایتی از اجرای عمومی در استانها صورت نگرفته است و همین امر موجب شده که تئاتر تنها در چارچوب جشنوارهها مطرح شود، نه در قالب اجراهای عمومی مستمر!
در پایان، درند با انتقاد از رویکرد فعلی مدیریت فرهنگی گفت: تئاتر ایران نباید به فراموشی سپرده شود. این هنر نیازمند توجه، برنامهریزی و حمایت است. امیدواریم که تصمیمات درست اتخاذ شود تا مسیر تعالی و رشد تئاتر ایران حفظ شود و هنرمندان بتوانند در سطح ملی و جهانی بدرخشند.
بهمن صادق حسنی رییس انجمن هنرهای نمایشی استان گیلان: هنرمندان استانها بیش از تهران آسیب دیدهاند
بهمن صادق حسنی، رییس انجمن هنرهای نمایشی استان گیلان نیز به مشکلات مدیریتی و وضعیت نامشخص تئاتر استانها پرداخت. وی اظهار داشت که عدم انتخاب مدیرکل هنرهای نمایشی در ماههای اخیر آسیبهای زیادی به انجمنهای نمایش و هنرمندان استانها وارد کرده است.
صادق حسنی با انتقاد از بیبرنامگی در حوزه جشنوارههای تئاتری، گفت: مشخص نبودن مدیریت کل هنرهای نمایشی تأثیر مستقیمی بر جشنوارههای استانها گذاشته است. در حالی که جشنوارههایی نظیر جشنواره تئاتر مریوان و جشنواره شهروند لاهیجان باید در زمان مشخص برنامهریزی شوند، هنوز تکلیف مدیریت و دبیرخانه این جشنوارهها مشخص نشده است.
وی تأکید کرد: هنرمندان استانها بیش از تهران آسیب دیدهاند، شاید نبود مدیرکل در تهران تأثیر کمتری داشته باشد، اما در استانها این مساله بحرانی است. انجمنهای نمایش و هنرمندان استانها در بلاتکلیفی مطلق به سر میبرند. برای حل این مشکلات، بهترین گزینه برای مدیریت کل هنرهای نمایشی فردی است که با مسائل هنرمندان استانها آشنا باشد، مدیری که در کوتاهمدت بتواند مشکلات را درک کند و تصمیمات مناسب اتخاذ کند، باید از دل همین حوزه برخاسته باشد.
این هنرمند گفت: برخی استانها امیدوار بودند اتابک نادری به عنوان مدیرکل انتخاب شود. آقای نادری به دلیل تجربهاش در امور استانها و کارشناسی ارشد مرکز، فردی مناسب برای این سمت بود. البته ممکن است خود ایشان تمایلی به پذیرش این مسئولیت نداشته باشند، اما در نهایت مهم این است که شخصی آگاه از وضعیت استانها در این جایگاه قرار گیرد.
صادق حسنی با اشاره به مشکلات مدیریتی و نبود بودجه حمایتی از انجمنهای نمایش استانها گفت: سالهاست که تئاتر استانها مورد بیتوجهی قرار گرفته است. بعد از دوره آقای شهرام کرمی، هیچ بودجهای برای انجمنهای نمایش در استانها اختصاص داده نشده است. حتی بودجههای جاری در حد معمول هم پرداخت نشده و انجمنها عملاً با رقم صفر فعالیت میکنند.
وی تأکید کرد که این مشکلات باعث بدهکاری انجمنهای نمایش استانها شده است و گفت: در سال گذشته جشنوارههای استانی برگزار شد، اما وعده داده شده بود که ۱۵۰ میلیون تومان برای هر جشنواره اختصاص یابد. انجمنها بر اساس همین قول هزینه کردند، اما این مبلغ پرداخت نشد و اکنون مدیران استانها بدهکار شدهاند. برخی استانها حتی با شکایات مالی مواجه هستند.
صادق حسنی در ادامه به چالشهای انجمنهای نمایش کشور اشاره کرد و عنوان کرد: انجمنهای نمایش بازوان اجرایی ادارات کل فرهنگ در استانها هستند، اما از تصمیمگیریها و سیاستگذاریها کنار گذاشته شدهاند. نه بودجه دارند، نه میتوانند برای جشنوارهها تصمیم بگیرند، و نه در برنامههای فرهنگی مؤثرند.
وی به تغییرات ساختاری این انجمنها نیز اشاره کرد: در گذشته، انجمنهای شهرستانی فعال بودند، اما حذف آنها باعث ضعف عملکرد انجمنهای استانی شد. در حال حاضر نیز بحثهایی درباره تبدیل انجمنهای نمایش به موسسه مطرح شده است، اما این امر میتواند هویت انجمنها را کاملاً از بین ببرد.
صادق حسنی در پایان تأکید کرد که اداره کل هنرهای نمایشی و معاونت هنری باید در جهت تقویت انجمنهای نمایش تلاش کنند و سیاستهای حمایتی مشخصی برای هنرمندان استانها تدوین شود. وی اظهار امیدواری کرد که با تعیین مدیرکل جدید، مسیر تعالی تئاتر کشور به درستی هدایت شود.
جهانشیر یار احمدی، رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر:
هنرمندان استانها همچنان در انتظار تحقق وعدهها هستند
جهانشیر یاراحمدی، رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر، اظهار داشت: متأسفانه پس از چندین ماه از آغاز به کار دولت چهاردهم، نهتنها مشکلات حوزه تئاتر استانها حل نشده، بلکه همچنان شاهد نابسامانی و بلاتکلیفی در این عرصه هستیم.
وی با اشاره به سیاست وزیر فرهنگ در خصوص انتصاب مدیران کل استانها از بدنه وزارتخانه، این تصمیم را یک ایده درخشان دانست و گفت: این تصمیم مورد استقبال جامعه هنری قرار گرفت، چرا که بسیاری از مشکلات گذشته ناشی از حضور افراد خارج از بدنه وزارت فرهنگ بود که آشنایی لازم با ساختار این وزارتخانه نداشتند.
اما یاراحمدی نقدی جدی را نسبت به عملکرد وزیر در حوزههای تخصصی وزارتخانه مطرح کرد و افزود: اگر این سیاست برای انتصاب مدیران کل استانها مناسب و مؤثر بود، چرا در معاونتهای تخصصی وزارتخانه و ادارات کل هنری رعایت نشد؟ چرا در مجموعههای بالادستی وزارت فرهنگ، این رویکرد اجرا نشده است؟
وی در ادامه به مشکلات مدیریتی در حوزه تئاتر اشاره کرد و تصریح کرد: ما ماهها شاهد نبود مدیرکل در ادارات تخصصی نظیر موسیقی، نمایش و تجسمی بودهایم. در حوزه نمایش، اکنون حتی سرپرست هم وجود ندارد. این نابسامانیها نشاندهنده ناکارآمدی معاونت هنری است. چطور ممکن است جشنوارههای ملی و استانی، از جمله جشنواره تئاتر آیین سنتی، تئاتر خیابانی مریوان و جشنواره تئاتر لاهیجان بدون تصمیمگیری مشخص، همچنان در وضعیت بلاتکلیف قرار داشته باشند؟
رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر، وضعیت کنونی تئاتر کشور را کاملاً نابسامان توصیف کرد و خاطرنشان کرد: اینکه تئاتر ایران، خصوصاً تئاتر استانها، مدیرکل نداشته باشد، مسئلهای نیست که بتوان از آن چشمپوشی کرد. در چنین شرایطی، ضروری است که وزیر محترم فرهنگ هرچه سریعتر اقدام کند و تدابیر لازم را برای اصلاح این روند اتخاذ کند تا هنر نمایش کشور از این وضعیت بحرانی خارج شود.
یاراحمدی تأکید کرد که جامعه تئاتر کشور انتظار دارد مدیری در رأس اداره کل هنرهای نمایشی قرار بگیرد که جزئی از ساختار وزارتخانه باشد و نیازی به گذراندن چندین ماه برای آشنایی با این حوزه نداشته باشد. وی افزود: انتخاب مدیری آشنا با ساختار وزارتخانه میتواند خلأ ناشی از بیمدیریتی را جبران کرده و تئاتر کشور را به مسیر صحیح هدایت کند.
وی در پایان ابراز امیدواری کرد که این وضعیت نابسامان هرچه زودتر خاتمه یابد و تأکید کرد که دولت چهاردهم باید گامهای عملی و سریع برای بهبود شرایط تئاتر کشور بردارد.