مهرنوش پورموسوی/صبا؛ نخستین رمان سیمین دانشور، اتفاقا معروف‌ترین اثر او و یکی از معروف‌ترین و پر تیراژترین رمان‌های فارسی تاریخ معاصر است که به چندین زبان هم ترجمه شده است.

رمان سووشون

داستان زری و همسرش و دهه‌ی پر آشوبِ بیست خورشیدی، جنگ جهانی دوم، ورود متفقین به خاک ایران، دست‌مایه‌های اصلی رمان سیمین دانشور است. داستان در شهر زادگاهش شیراز می‌گذرد و این باعث شده تا روایتی شیرازی با فرهنگ و اصطلاحات خاص آن شهر را شاهد باشیم که حالا و در طی سال‌های اخیر، مثل یک فرهنگ لغت بومی می‌تواند یادآور واژگانی فراموش‌شده هم باشد.

رمان نخستین بار سال ۱۳۴۸ منتشر شد و همچنان در حال تجدید چاپ است و بصورت رسمی از چاپ نوزدهم گذشته است.

رمان جاودانه سیمین دانشور به زبانهای انگلیسی، آلمانی، اسپانیایی، روسی، فرانسوی، ژاپنی، چینی، ترکی، ترجمه شده است. بر اساس آخرین تحقیقات، این رمان در مجموع به هفده زبان ترجمه و منتشر شده است.

از این جهت میتوان این کتاب را در کنار بوف کور صادق هدایت، یکی از جهانی‌ترین آثار ادبی معاصر ایران محسوب کرد.

حاشیه‌های تولید سریال! جنگ ورثه

اما سریال از نخستین روزهای فیلمبرداری‌اش بدون حاشیه هم نبود. نرگس آبیار کارگردان سریال برای وفاداری به فضای کتاب، تمام قسمت‌های مجموعه را در شهر شیراز ضبط کرد. و طبیعتاً برای این کار نیاز به مکانهای تاریخی این شهر هم هست. اما نخستین‌ اتفاق برای سریال توسط وراث رخ داد. ۷ اردیبهشت ۱۴۰۰ «سینماپلاس» در گزارشی اعلام کرد که مشکلات حقوقی بر سر راه سریال نرگس آبیار قرار گرفته است. آنچه همان ایام به گوش رسید از این قرار بود که کتاب دو وارث دارد. یکی از آنها با تولید موافقت کرده و دیگری طی اقدامی، باعث توقف ضبط مجموعه شده‌ است. در نهایت این مساله حل و روند تولید سریال از سرگرفته شد. اما حاشیه‌ها همچنان ادامه داشتند…

باغ عفیف آباد و ورود میراث فرهنگی 

ساخت و ساز در محوطه باغ تاریخی عفیف آباد که ثبت ملی‌ است، حاشیه پررنگ دیگری بود که برای سریال «سووشون» رخ داد. کار حتی به جمع کردن امضا برای توقف تولید هم رسید. کارزاری به جمع آوری امضا برای توقف ساخت و ساز در محوطه تاریخی باغ عفیف آباد دست زد.

متن کارزار این‌گونه بود: «با سلام ما مردم شیراز، از حضرات‌عالی و تمامی مسئولین محترم درخواست داریم پیگیری فرمایید تا ساخت‌وسازهای سریال سووشون در محوطه باغ عفیف‌آباد هرچه سریع‌تر متوقف شود. باغ عفیف‌آباد از میراث ملی ثبت‌شده در ایران است و این اقدام ضربات جبران‌ناپذیری به این اثر ملی وارد خواهد کرد.»

ورود میراث‌فرهنگی به روند تولید

سید موید محسن‌نژاد سرپرست اداره کل میراث فرهنگی شیراز، بهمن ماه ۱۴۰۰ در بازدید از مکان فیلمبرداری اعلام کرد که سازه مورد اعتراض، موقت است و بعد از اتمام فیلمبرداری جمع‌‌آوری خواهد شد. نرگس آبیار نیز در صفحه مجازی خود در پاسخ یکی از مخاطبان در این باره گفت که این سازه پرتابل بوده و از دیوار عمارت حدود ۵ سانتی‌متر فاصله دارد و همچنین روی عمارت پلاستیک کشیده‌اند. او همچنین اعلام کرده است که اگر هر متخصصی نظر بدهد که این سازه به بنا آسیب می‌زند، عوامل آن را حذف خواهند کرد.

۱۵ بهمن ماه بود که باتوجه به سیل انتقادها آبیار به حواشی به‌ وجود آمده درباره ساخت‌وساز گروه تصویربرداری این سریال در باغ عفیف‌آباد پاسخ داد. این کارگردان در بخشی از توضیح خود گفت: من به خاطر این که خودم یک فعال میراث فرهنگی هستم و دغدغه میراث دارم و سال‌ها برای سرزمین اجدادی‌ام «ابرندآباد یزد» تلاش کردم و برای جاهای دیگر هم پست‌هایی می‌گذاشتم و از این که مردم دغدغه میراث فرهنگی دارند و می‌خواهند این‌ها زنده و پایدار بماند، حمایت می‌کردم، به احترام مردم که نگران‌اند خدای نکرده آسیبی به باغ و بنای عفیف‌آباد برسد، آن دو الحاقات (گوشواره) برمی‌داریم و سعی می‌کنیم آن‌ها را به دکورهای دیگر منتقل و استفاده کنیم.

حمایت معاون فرهنگی شهرداری شیراز 

اما این میان، رویکرد اقتصادی و توریستی معاون شهرداری شیراز هم در نوع خودش جالب بود.

مصطفی مشفقیان معاون فرهنگی شهرداری در اینباره گفت: ساخت این سریال در شیراز، علاوه بر دستاوردهای فرهنگی، از جهت هنری نیز یک فرصت مغتنم برای شهر ما محسوب می‌شود چراکه جمع زیادی از هنرمندان و دیگر عوامل فنی و تخصصی به صورت مستقیم و غیر مستقیم در این سریال به نقش‌آفرینی خواهند پرداخت و در بخش خدماتی و گردشگری نیز ساخت این سریال دستاوردهای اقتصادی برای شهر شیراز به دنبال خواهد داشت و همچنین جمع قابل توجهی نیز از هنرمندان و هنروران شیرازی در این پروژه حضور خواهند داشت. طی مذاکره‌ای که با تهیه کننده این اثر داشتیم، بر لزوم حفظ و وارد نشدن آسیب به بنا و حریم آثار تاریخی به عنوان یک الزام مهم بحث و گفتگو شد و عوامل ساخت این سریال، برای جلوگیری از وارد آمدن خدشه به آثار تاریخی و باستانی شهر شیراز اعلام کردند هیچگونه سازه‌ای در باغ عفیف آباد و یا دیگر بناهای تاریخی این شهر نخواهند ساخت و حتی تنها سازه ای که ایجاد شده است نیز جمع آوری شده است.

ارگ کریمخانی در قرق سووشون 

یکسال بعد از این حواشی، مهرماه ۱۴۰۱ ارگ کریمخانی به مدت یک هفته به روی عموم بسته شد. تا سریال بتواند فیلمبردای قسمت‌های مورد نظرش را در این مکان تاریخی انجام دهد.

این مسئله هم برای مدتی سریال را دوباره بر سر زبان‌ها انداخت.

مجوزهای ساترا

وقتی خبر موافقت و انتشار مجوز ساترا رسانه‌ای شد، گروهی متوجه یک نکته شدند که مجوز بعد از مدتها فیلمبرداری صادر شده است. اما زیر ذره‌بین بودن سریال همچنان ادامه داشت.

نمایشگاه کتاب تهران

حضور نرگس آبیار و بهنوش طباطبایی در غرفه عرضه کتاب و شایعه امضای کتاب سووشون توسط آنها از آخرین حاشیه‌های مربوط به این سریال بود. مسئله‌ای که توسط آنها رد شد و اعلام شد که آن دو تنها کارت پستال‌های سریال را برای علاقمندان امضا کرده‌اند.

فردا، جمعه نهم خرداد نخستین قسمت سریال پس از چهار سال تولید و فیلمبرداری منتشر خواهد شد. برای ما از سریال بنویسید. و اگر پیشتر کتاب را خوانده اید از تفاوت‌های میان آن دو بگویید.