به گزارش صبا، مستند «خانه شُبیر» ساخته حمید شاهمرادی و تهیه کنندگی محمد دریایی است که جمعه ۲۷ تیرماه از شبکه دو پخش شد. این مستند محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج است که شیرگارخواه شُبیر به عنوان یک مرکز قدیمی اما پیشرو در نگهداری و تربیت کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست کشور را به تصویر کشیده است.

یکی از بهترین جلوه‌های حمایت اجتماعی در زندگی مدرن شکل‌گیری و فعالیت نهادهایی چون شیرخوارگاه‌هاست. شیرخوارگاه از مهمترین نهادهای اجتماعی حمایتی و بخشی از ساختار رفاهی جامعه است که کارکرد اصلی آن جبران نقصان یا غیبت بنیادی‌ترین نهاد اجتماعی، یعنی خانواده، در زندگی کودکان است. این مکان، اگرچه در ظاهر صرفاً یک مرکز نگهداری از نوزادان و کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرست است اما در واقع کارکردهایی بسیار پیچیده‌تر و چندلایه در بستر جامعه دارد.

در نگاه جامعه‌شناختی، شیرخوارگاه‌ها یکی از مصادیق«نهادهای جایگزین خانواده» محسوب می‌شوند؛ نهادهایی که در غیاب یا ضعف عملکرد خانواده، تلاش می‌کنند بخشی از وظایف آن از جمله تأمین امنیت روانی،مراقبت جسمی، اجتماعی‌سازی اولیه و ایجاد احساستعلق را به عهده بگیرند؛ مولفه هایی که در مستند «خانه شُبیر» شاهد آن هستیم. جایی که نوزادان با عشق در آغوش کشیده می‌شوند، مورد تعامل کارکنان قرار می‌گیرند و از جدی‌ترین چیزها چون گفتاردرمانی، بازی درمانی و کار درمانی تا فانتزی‌ترین آنها مورد توجه است. فضایی رنگی رنگی که کوشش می‌کند در آرامش کودکان را پرورش دهد و همان‌گونه که یکی از اعضای هیئت امنا در مستند می‌گوید تلاش شده است تا تجربه بهترین شیرخوارگاه‌های دنیا در عملکرد و اداره این مکان مورد توجه باشد. 

تماشای مستند «خانه شُبیر» برای مخاطب تجربه‌ای عاطفی، قابل تامل و تا حدی تکان‌دهنده است. نه به این خاطر که تصاویری تلخ یا ناآشنا می‌بینیم، بلکه چون باجهانی روبه‌رو می‌شویم که بی‌صدا و آرام اما با تمام وجود، مشغول ترمیم زخم‌هایی است که جامعه به‌دلایل مختلف فراموششان کرده. دنیایی که معمولاً در رسانه‌هادیده نمی‌شود؛ نه چون دیده نمی‌خواهد شود، بلکه چون ترجیح می‌دهد به‌جای خودنمایی، صرفاً کارش را انجام دهد و خانه شبیر دقیقاً همین فضا را ثبت می‌کند: جهانی پر از مهر و سکوت.

از همان سکانس‌های ابتدایی، مستند فضایی از اعتمادایجاد می‌کند. این‌جا خبری از قاب‌های اغراق‌آمیز، نریشن‌های پرشور یا موسیقی‌های احساسی نیست. درعوض، با ریتمی آرام، ولی هدفمند، مخاطب را به دل فضای شیرخوارگاهی می‌برد که بیش از یک قرن قدمت دارد. خانه‌ای که توسط حاج‌آقا شبیر بنا شده و حالا به نماد ماندگاری یک نوع نگاه انسانی بدل شده: نگاه به کودکی که خانواده‌ای ندارد، ولی حق دارد زندگی باکیفیت، محبت و آینده‌ای امن داشته باشد.

آنچه این مستند را از سایر آثار مشابه متمایز می‌کند، همین پرهیز از قضاوت و شعار است. کارگردان به‌جای آنکه بخواهد با جملات کوبنده یا تصاویر تلخ بیننده راتکان دهد، به زندگی روزمره اعتماد کرده است. در این مستند با پرستارانی روبه‌رو می‌شویم که از دل و جانمراقب نوزادان هستند، با مدیرانی که زیر فشار مالی وانسانی هنوز امیدوارند و با کودکانی که آرام‌آرام بهدنیایی امن عادت می‌کنند. همین سادگی و وفاداری به واقعیت، بیشترین تأثیر را می‌گذارد.

در بسیاری از لحظات مستند دوربین فقط همراه است؛ نه قضاوت می‌کند، نه تصنعی می‌نمایاند. گویی ما در حال تماشای زندگی هستیم، نه بازنمایی آن. هیچ صحنه‌ای برای تحریک احساسات طراحی نشده و هیچ گفت‌وگویی به‌ زور در دل روایت گذاشته نشده است. این صداقت، شاید بزرگ‌ترین امتیاز «خانه شُبیر» باشد.

در چهره‌ آدم‌هایی که مقابل دوربین ظاهر می‌شوند،خستگی دیده‌ می‌شود، ولی جایی برای ناامیدی نیست. مهربانی می‌بینیم، اما نه از جنس دلسوزی زودگذر؛ ازجنس مسئولیت. احساس می‌کنیم که این فضا با همه‌چالش‌هایی که دارد، توانسته آرامشی در دل خودش بسازد و به آن وفادار بماند. این، چیزی است که گاه در جامعه کمرنگ شده: مهربانیِ بی‌صدا، تلاش بی‌چشم‌داشت و تعهدی که به دیده شدن نیازی ندارد.

مستند البته صرفاً روایتگر حال نیست. با هوشمندی ازاسناد تاریخی و تصاویری آرشیوی هم بهره می‌برد تا نشان دهد این خانه چه مسیری را طی کرده و چطور از یک ایده ساده، به یک نهاد مؤثر و پایدار بدل شده. این پیوست تاریخی، بدون آنکه ریتم روایت را کند کند، عمق معنایی خاصی به آن داده است.

«خانه شُبیر» در نهایت چیزی فراتر از یک مستند اجتماعی است. تماشای آن یادآور مسئولیت انسانی مادر برابر کودکانی‌ست که سرنوشتشان، در نبود خانواده، به نهادهایی چون این سپرده شده است. نهادهایی که اگرچه رسمی‌اند، ولی درونشان، زندگی شخصی و پر ازاحساس در جریان است. مستند بدون شعار دادن، ما را دعوت به مشارکت می‌کند. نه لزوماً مشارکت مالی، بلکه مشارکت انسانی. اینکه ببینیم، بشنویم، بفهمیم وبی‌تفاوت نباشیم.

در روزگاری که هیاهو و خودنمایی بخش بزرگی ازتولیدات تصویری را پر کرده، مستند «خانه شُبیر» باصداقت و سکوت خود، بیشتر از هر فریادی شنیده می‌شود. اثری انسانی، آرام، و در عین حال، به‌شدت مؤثر.

یادآور می‌شود شیرخوارگاه شبیر در سال ۱۳۳۲ به همت حاج‌آقا شبیر در جنوب تهران و با هدف نگهداری از نوزادان و کودکان بی‌سرپرست تأسیس شد. این مرکز که در منطقه ۱۵ و در نزدیکی خیابان ۱۷ شهریور قرار دارد، از همان ابتدا با تکیه بر کمک‌های مردمی و حمایت سازمان بهزیستی فعالیت خود را آغاز کرد. این مجموعه اکنون ظرفیت نگهداری حدود ۱۵۰ کودک را دارد و به‌عنوان مدرن‌ترین شیرخوارگاه کشور و حتی خاورمیانه شناخته می‌شود.