محمد حاتمی مستندساز درباره مستند نیمه بلند خود با نام «بازگشت» که در هفتمین جشنواره فیلم شهر حضور دارد در گفتگو با خبرنگار صبا عنوان کرد: مستند «بازگشت» به موضوع زباله در تهران می پردازد و روند تولید، جمع آوری، انتقال و پردازش پسماند را نمایش می دهد. در این مستند که از دیدگاه دانای کل به موضوع نگاه می کند هدف ما طرح مساله بود و سعی کرده ایم تهران را به عنوان نمونه ای از یک شهر که در کشوری در حال توسعه قرار دارد در مورد بحران زباله مورد بررسی قرار دهیم و همچنین چگونگی روند بازیافت در این شهر را نشان دهیم.

وی افزود: این مستند را با یک سوال شروع کرده ایم؛ چه مواردی حیات انسان را روی زمین تهدید می کنند که انسان بعد از ۱۹۰ هزار سال زندگی روی کره زمین به دنبال سیاره ای دیگر برای زندگی می گردد؟ بزرگ ترین تهدید انسان ها چیست؟

این مستندساز دلیل پرداخت به این موضوع را اینگونه بیان کرد: گروه ما یک ذهنیت اولیه درباره این مساله داشت و می خواستیم در این زمینه به ویژه در مورد زباله و پلاستیک در تهران مستندی بسازیم و به این موضوع علاقه زیادی داشتیم و در آخر با حمایت سازمان بازیافت این مستند تهیه شد.

حاتمی روند تولید این مستند را اینگونه توضیح داد: پیش‌تولید این کار اواسط سال ۹۶ شروع شد و دو ماه به طول انجامید و به این دلیل روند پیش تولید طولانی شد که این کار یک دوره تحقیقاتی طولانی داشت. بعد از دو ماه پیش تولید به سراغ لوکیشن های کار در تهران و سایت های مختلفی که زباله چه ساختمانی و چه خانگی در آن ها جمع می شوند رفتیم و در مجموع روزهایی که در سایت آرادکوه، آبعلی و بخش های مختلفی از تهران و اطراف تهران فیلمبرداری شده به ۲۰ روز می رسد. حدود یک ماه هم تدوین، صداگذاری و اصلاح رنگ کار طول کشید و در آخر کار اوایل سال ۹۷ به پایان رسید.

این مستندساز جوان ادامه داد: ما در این مستند آلوده ترین دریاچه شیرابه دنیا را که در تهران است به تصویر کشیده ایم که این دریاچه حاصل دفن چهل سال زباله در خاک است. کمتر کسی از وجود این دریاچه اطلاع داشت و الان چند سالی است که به طور کامل توسط شهرداری خشک شده است.

کارگردان فیلم کوتاه «نفس عمیق» درباره دیگر مستند خود با نام «همسایه سنگ و آب» که قرار است در بخش محله هفتمین جشنواره فیلم شهر رقابت کند، گفت: از ساعات اولیه سیل لرستان با تماس هایی که با دوستان و خانواده ام داشتم در جریان شرایط مناطق سیل زده قرار گرفتم ولی آن روزها شرایط مناسبی برای سفر نداشتم، اما سه روز بعد خودم را به لرستان رساندم و با گروهی که کمک های مردمی را به مناطق صعب العبور می رساند همراه شدم و این سفر باعث تولید این مستندی شد. این مستند از دید اول شخص وارد مساله سیل می شود و سعی می کند بدون قضاوت به آنچه اتفاق افتاده بپردازد.

به گفته وی، مستند «همسایه سنگ و آب» یک دغدغه درونی است از مردمی که صدایشان شنیده نمی شود.

او در ادامه درباره جدیدترین مستند خود توضیح داد: مستند جدیدی که قرار است بسازم به موضوع مهاجرت می پردازد و مقداری می خواهم مسیر مستندسازی خودم را از دغدغه محور بودن به کاراکترمحوری تغییر دهم. البته به دلیل اینکه هنوز حامی مالی برای تولید این مستند پیدا نشده است، زمان آغاز کار قطعی نیست.

حاتمی همچنین انتقادی به وضعیت سینمای مستند کرده و گفت: سینمای مستند ایران به جای پرداختن به مستندهای موقعیت محور به سمت مستندهای کاراکترمحور رفته که این موضوع از جهتی خوب و از جهتی بد است. بد به این دلیل که همه مستند ازان به سمت ساخت مستند کاراکترمحور می روند و دیگر مستند موقعیت محور در سینمای ایران طرفداران خود را از دست می دهد. باید بپذیریم ماهیت مستند یعنی سینما حقیقت و قرار نیست ما حتما مستند کاراکتر بسازیم یا مستند را به سمت فیلم داستانی ببریم، من همیشه سعی کرده ام به سمت مستند حقیقت بروم، اما ترجیح دادم با توجه به شرایطی که وجود دارد کار جدیدی که قرار است آغاز کنم مستند کاراکترمحور باشد.

وی در پایان گفت: امیدوارم که به سینمای مستند توجه بیشتری شود، کار مستند کار سختی است زیرا آدم ها در خدمت تو نیستند و تو باید خودت را با محیط و آدم های اطرافت هماهنگ کنی. یک مستندساز بعد از زحمات بسیاری که برای ساخت یک اثر می کشد علاقه دارد که مستندش دیده شود و این قضیه با حمایت جشنواره ها امکان پذیر است. امیدوارم مردم مستند «بازگشت» را ببینند و با لایه های زیرین شهر خود آشنا شوند.

عوامل مستند «بازگشت» عبارتند از کارگردان: محمد حاتمی و الهام حاتمی، مدیر پروژه: شهرام فیروزی، فیلمبردار: محسن کالجی، تدوین: محمد حاتمی ومهدی صابردرویش، نویسنده: مهدی صابر درویش، انیمیشن: آرش ندائی و امیر دولتخواه، هماهنگی تولید: ولی الله سلیمانی، دستیار کارگردان: میلاد طهماسبی پور، بازنویسی متن: محمد حاتمی، گوینده متن: داوود نماینده، عکاس: کیارش شادلو، کارشناس مدیریت پسماند: مرتضی بناگر، تهیه کننده: الهام حاتمی.

عوامل مستند «همسایه آب و سنگ» عبارتند از کارگردان، تصویربردار و تدوینگر: محمد حاتمی، مشاور کارگردان: مهدی صابر درویش، صدابردار: میلاد براری، خواننده: ایرج رحمانپور، تهیه کننده: الهام حاتمی.

هفتمین جشنواره بین‌المللی فیلم شهر ۲۶ تا ۳۱ تیرماه سال جاری توسط موسسه تصویر شهر با شعار «شهروند مسئول، شهر سالم» و به دبیری هاشم میرزاخانی در پردیس سینما گالری ملت برگزار می‌شود.

ریحانه مقدم