در میان بازیگران، آنها که اعتباری یکسان نزد عام و خاص دارند کمیابند. اگر چنین اتفاقی برای یک بازیگر بیفتد، تا مدت­ها می­توان روی او به عنوان چهره­ای موثر در سینما حساب کرد. توجه منتقدان و نگرانی آنها از آینده حرفه­ای یک بازیگر، موقعیتی است که نصیب همه بازیگران نمی‌­شود.

همچنان که محبوبیت چیزی نیست که به راحتی به دست بیاید. کسی که این دو موهبت را داشته باشد در شرایطی ممتاز و دارای موقعیتی ویژه است.

نگاهی به کارنامه بازیگران قدیمی سینما، نشان می­دهد که تداوم در کار و ماندگاری نام، از این موفقیت دوگانه ناشی می­‌شود. جان وین به عنوان شمایل سینمای وسترن هم مورد توجه کارگردانان بزرگی همچون جان فورد و هاوارد هاکز بود، هم مورد تایید منتقدان و هم محبوب مردم.

همفری بوگارت، گری کوپر، جیمز استوارت، مارلون براندو، پل نیومن، جک لمون، جیمز دین، مونتگمری کلیفت، برت لنکستر، مارچلو ماسترویانی، آلن دلون، لینو ونتورا، ژان پل بلموندو، کری گرانت، آل پاچینو، رابرت دنیرو، داستین هافمن، جک نیکلسن، هنری فاندا، ادوارد جی رابینسن و در میان زنان، اینگرید برگمن، گرتا گاربو، مارلنه دیتریش، کاترین هپبرن، سیمون سینیوره، بت دیویس، کلادیا کاردیناله، ژان مورو، آلیدا والی و… نیز چنین ویژگی­ای داشتند. بر این اساس مثلا با نگاهی به فهرست جوایز اسکار یا کن و برلین و ونیز از گذشته تا به امروز، می­توانیم بفهمیم که این چهره­های شاخص و نامدار و محبوب و پول­ساز، تا چه اندازه در کسب اعتبار هنری نیز موفقیت کسب کرده­اند.

در سال­های اخیر بازیگران زیادی را سینما به خود دیده. آنها که فقط یکی از این موفقیت­های دوگانه را کسب کردند، سرمایه­ای کافی برای ادامه راه­شان نیافتند. محبوبیت بدون اعتبار، راهی است به مقصدی ناکجاآباد. و از آن سو، گزیده­کاری بیش از حد و گرایش به نقش­های خاص در فیلم­های خاص، رفته رفته بازیگر را به حاشیه می­برد. در مجموع آنچه از یک بازیگر می­ماند کارنامه­ای است که مرور آن پس از سال­ها نشان خواهد داد که چقدر انتخاب آنها به دلیل ظاهر و حواشی زندگی­شان بوده و چقدر این جرقه موفقیت­ها و تداوم موفقیت­ها ناشی از خلاقیت و توانایی و هنر این افراد است.

تام هاردی در میان بازیگران امروز سینمای جهان نمونه­ای مثال­زدنی و مصداقی عالی است برای تعریف موفقیت. کیفیت حضور او در فیلمی صد در صد تجاری مثل «مکس دیوانه، جاده خشم» و یا شیوه بازیگری­اش در فیلم نفس­گیر «لاک» نشان از هوش سرشار او از حرفه­اش دارد.

در فیلم شگفت­انگیز و جاه­طلبانه «لاک» شاهدیم که تنها یک بازیگر در همه صحنه­ها حضور دارد و حضور این بازیگر تنها در محیطی بسته مثل اتوموبیل است و کار بزرگش گفت­وگوهای تلفنی با آدم­هایی است که در طول زمان واقعی فیلم، با او در ارتباطند. «لاک» از آن دسته فیلم­هاست که اگر بازیگری بزرگ برای آن انتخاب نمی­شد، اساسا امکان ساخته شدنش وجود نداشت.

زمانی کارگردان­های بزرگ مثل آلفرد هیچکاک، بی­اعتنا به هنر بازیگری، تنها کسانی را برای ایفای نقش جلوی دوربین­شان انتخاب می­کردند که متناسب با ویژگی­های نقشی باشند که  ر فیلم­نامه تعریف شده است. اما خود هیچکاک برای ساختن فیلمی نظیر «روانی» قاعدتا نمی­توانسته از بازیگری غیر از آنتونی پرکینز استفاده کند، یا به بیان دیگر اگر بازیگری غیر از او در فیلم بازی می­کرد تاثیری به مراتب کمرنگ­تر داشت از آنچه امروز می­بینیم.

کار تام هاردی از بُعدی دیگر نیز قابل تحسین است. در دو فیلم بسیار پرفروشش در سال­های اخیر، حاضر شد چهره­اش را به خاطر ویژگی­های نقش، به تمامی بپوشاند. منظور فیلم «شوالیه تاریکی برمی­خیزد» به کارگردانی کریستفر نولان و «مکس دیوانه، جاده خشم» است. در اولی او ایفاگر نقش یک اهریمن است که به اشکال گوناگون در صدد مانع­تراشی برای قهرمان قصه، بتمن برمی­آید و در دومی او شخصیتی مرموز است که پا به سفری دور و دراز می­گذارد.

«بی­قانون» نیز یکی دیگر از نقش­آفرینی­های ماندگار تام هاردی در این سال­هاست. در اینجا بر خلاف فیلم­های اشاره شده، او محور خانواده­ای است در گذشته مربوط به دهه­ها قبل، که تلاش می­کند از خانواده­اش در برابر بی­قانونی­ها و فساد جاری در جامعه محافظت کند. این بازیگر بزرگ و خوش­آتیه، آنقدر درباره حرفه­اش مطمئن است که به گواه تعدادی از فیلم­های کارنامه­اش حتی حاضر است در اوج محبوبیت در نقش­های کوتاه و مکمل حاضر شود. نگاهی به گفت­وگوی جان هیسکاک با او که در همین صفحه به چاپ رسیده، نشان می­دهد که اولا چه سرگذشت پرماجرایی در زندگی واقعی­اش داشته و ثانیا به عنوان یک هنرمند چه ایده­هایی درباره کارش و نحوه زندگی دارد. از بازیگران بزرگ می­توان چیزهای زیادی آموخت…

سعید قطبی زاده

انتهای مطلب/