به گزارش صبا به نقل از فرهنگستان هنر، ۱۲ شهریورماه ۱۴۰۰ مصادف است با نخستین سالروز درگذشت استاد اسماعیل سعادت، عضو فقید پیوسته و مدیر گروه دانشنامه تحقیقات ادبی فرهنگستان زبان و ادب فارسی. به همین مناسبت، آمنه بیدگلی معاون و همکار این استاد فقید، مطالبی درباره این استاد نوشته است که به شرح زیر است.

«به نام خدا
سیزدهم شهریور ۱۳۹۹، در فضای سرد سرایت ویروسی ناشناخته، در کمال ناباوری در قطعه نام‌آوران بهشت زهرا(س)، برای خاکسپاری استاد اسماعیل سعادت، ادیب، زبان‌شناس، مترجم و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، گرد هم آمدیم. آن که بدین‌سان آرمیده بود، با چشمانی که برای همیشه روی دنیا بسته بود و صورتی نحیف و سپیدتر از دیروز و روزهای پیش و موهایی برهم‌ریخته، دیگر سعادت عزیز ما نبود، بلکه کالبد چهره ماندگار فرهنگی ایران بود. تصویری از وداع با او را در ذهن خود حکّ کرده‌ام تا هماره به زیستن چند صباحی از عمر خود با او ببالم.

در ایام فراق استاد همواره به این اندیشیده‌ام که او چرا چنین بزرگ بود و بزرگ ماند. با خواندن یادداشتی از استاد مصطفی ملکیان دریافتم که در حیات انسان اندیشمند همواره دو سوال اساسی مطرح است: من در کدام جهان زندگی می‌کنم و من چگونه باید زندگی کنم؟ پاسخ ضمنی این دو سوال را در رساله اندیشیدن و ملاحظات اخلاقی، اثر هانا آرنت یافتم. گویی که استاد سعادت در همه ساحات زندگی با در نظر گرفتن این دو سوال به شکل نظری و عملی و بر اساس عقل، راه خود را پیدا کرده بود: در ساحات وجودی عقیدتی و معرفتی، عاطفی و احساسی، خواسته‌ها و اراده‌ها و گفتار و کردار. سعادت در قلمرو اندیشه زیست و در ساحت اخلاق به سر برد. او توانا بود در اندیشیدن و دانا بود در تشخیص وظیفه خود و ازلحاظ اجتماعی نشان داد که اندیشه نمی‌تواند جز زیبایی، حکمت، عدالت و… باشد و جز با اندیشیدن نمی‌توان اخلاقی زیست.

اکنون و در غیاب استاد سعادت، بیشتر به این نکته پی می‌برم که در حدود دو دهه افتخار دستیاری انسانی را داشتم که تعلق خاطر او به اندیشه و فرهنگ و التزام او به اخلاق و ادب از او شخصیتی بی‌نظیر ساخته بود. به اذعان همه استادان و همکاران فرهنگستان زبان و ادب فارسی و گروه دانشنامه، استاد سعادت نمونه یک انسان فرهیخته و اندیشمند بود که فضایل اخلاقی در او متجلی بود. روانش شاد.

اکنون وظیفه خود می‌دانم گزارش کوتاهی ارایه کنم از عملکرد یک سال اخیر همکاران مرحوم استاد در گروه دانشنامه تحقیقات ادبی، و فرایند انتقال کتابخانه شخصی ایشان به کتابخانه فرهنگستان زبان و ادب فارسی و روند انتشار آخرین اثر ایشان با عنوان «ترجمه فیزیک ارسطو» که در روزهای پایانی عمر خود آن را به اتمام رسانده بودند.

از سال ۱۳۹۸، پس از انتشار دوره ۱۲جلدی دانشنامه، با مشارکت انتشارات سخن، برنامه گروه به دو فعالیت تدوین مجموعه‌های برگزیده مقالات دانشنامه و تدوین جلد ذیل دوم (جلد نهایی) دانشنامه اختصاص یافت.

با توجه به تنوع موضوعات مفید دانشنامه و به‌منظور تخصصی کردن مقالات منتشرشده در دانشنامه زبان و ادب فارسی، بیش از چهارده عنوان بلند و تعدادی عنوان کوتاه از دانشنامه استخراج شد. اولین مجموعه بلند دانشنامه با عنوان فردوسی و شاهنامه‌سرایی در ۱۳۹۰، در هزاره شاهنامه فردوسی، رونمایی شده بود.

شش مجموعه بلند دیگر با عنوان‌های انواع ادبیات و سبک‌های ادبی فارسی، پنج شاعر بزرگ ایران، ادبیات معاصر ایران، ایران‌شناسی و ایران‌شناسان، بلاغت و عروض و قافیه در ادب فارسی، و فرهنگ‌ها و لغت‌نامه‌ها در زمان حیات استاد آماده و به‌همراه ویراست دوم مجموعه فردوسی و شاهنامه‌سرایی برای انتشارات سخن ارسال شد. شش مجموعه کوتاه نیز در احوال و آثار ابوریحان بیرونی، ناصر خسرو،خواجه عبدالله انصاری، عبید زاکانی، محمد غزالی و خواجه نصیرالدین طوسی، با نظارت مستقیم ایشان تنظیم شد. هیچ‌یک از این آثار در زمان حیات ایشان منتشر نشد.

شش مجموعه بلند مذکور، که عملا در زمان حیات استاد تدوین شده بودند، با کوشش همکاران گروه در سال ۱۳۹۹ منتشر شد.

در زمان حیات استاد، به‌منظور تکمیل نهایی مداخل دانشنامه، تدوین جلد ذیل دوم دانشنامه آغاز و در حدود ۱۱۰ مدخل سفارش داده شد. اکنون فهرست جلد مذکور، با افزایش مدخل‌ها، به حدود ۲۷۰ عنوان، تکمیل شده است. همه مداخل به مولفان دانشنامه سفارش داده شده و اکنون در حدود نیمی از مقالات در مرحله ویرایش است.

آرزوی استاد اتمام طرح تدوین دانشنامه زبان و ادب فارسی بود. این امر با مساعدت ریاست محترم، معاون محترم علمی و دبیر محترم فرهنگستان زبان و ادب فارسی و مدیریت دکتر جعفری جزی و همت همکاران گروه در سال جاری محقق خواهد شد. همه همکاران استاد در گروه دانشنامه مسرورند از اینکه وقفه‌ای در کار دانشنامه پیش نیامده است و آرزوی ایشان به عمل نزدیک می‌شود.

خانواده استاد سعادت، بنا به وصیت ایشان، کتابخانه، اسناد، هدایا و وسایل دفتر کارشان را به کتابخانه فرهنگستان زبان و ادب فارسی اهدا کردند. این مجموعه نفیس اکنون در مکان مناسبی نگهداری می‌شود تا پس از ایجاد موزه‌ای برای نگهداری آثار و هدایای استادان فرهنگستان به آنجا منتقل شود. کتابخانه اهدایی ایشان مشتمل است بر ۱۶۰ عنوان کتاب فارسی، ۶۳۶ عنوان کتاب لاتین، حدود ۳۰ عنوان از آثار ایشان (۱۷۰ مجلد) و ۲۲۰ عنوان نشریه، و در حدود صد مجلد از چهار دفتر شعر دختر ایشان، مرحوم دکتر فریبا سعادت.

دست‌نویس ترجمه فیزیک ارسطو، آخرین اثر مرحوم استاد سعادت، به درخواست خانواده ایشان، با وکالت جناب آقای دکتر حداد عادل، به انتشارات هرمس واگذار شده است. این اثر که در مرحله تنظیم نمایه‌هاست، پس از تایید دکتر حسین معصومی همدانی، منتشر خواهد شد. بی‌شک این ترجمه دقیق از فیزیک ارسطو با مقدمه عالمانه مرحوم استاد سعادت، همچون دیگر ترجمه‌های ایشان اثری بی‌بدیل و درخور تحسین خواهد بود.

این یادداشت را با این بیت از حافظ که بر روی سنگ مزار مرحوم استاد سعادت حک شده است به اتمام می‌رسانم:

دولتِ صحبتِ آن شمعِ سعادت‌پرتو
بازپرسید خدا را که به پروانه کیست
آمنه بیدگلی»

انتهای پیام/