انیمیشن «در مسیر باران» به کارگردانی
حامد کاتبی در جشنواره فیلم فجر۳۴ حاضر شد و توانست جایزه بهترین کارگردانی را در
این بخش از آن خود کند، حال پس از گذشت حدود دو سال این انیمیشن به چرخه اکران راه
پیدا کرده است. با حامد کاتبی به بهانه اکران این اثر به گفت‌وگو نشستیم که در
ادامه می‌خوانید.

انیمیشن «در مسیر باران» در خط قصه خود گریزی
به باور‌‌های دینی و اعتقادی ما زده است؛ در شرایطی که کمتر آموزه‌‌های مذهبی‌مان
به سینما و قصه‌‌های آن راه پیدا می‌کند. چطور شد که در نگارش قصه به این سمت‌وسو
رفتید و فکر می‌کنید تا چه اندازه انیمیشن می‌تواند در اشاعه این باور‌‌ها تاثیرگذار
باشد؟

همان‌طور که می‌دانید انیمیشن‌‌ها در سینمای جهان بسیار
پرفروش هستند و مخاطبان آن به‌نسبت فیلم‌های رئال بسیار بیشتر هستند، لحاظ همین
گستردگی مخاطب انیمیشن و توجه به باور‌‌های اعتقادی و مذهبی و بروز آن در قصه‌‌های
گونه انیمیشن می‌تواند یک منظر جدید و مهم را ایجاد کند. همواره در این سال‌ها تلاش
کردیم تا به‌وسیله رسانه‌‌های مختلف مفاهیم دینی را نهادینه کنیم اما در شرایطی که
نسل جدید همگام با پیشرفت تکنولوژی جلو می‌رود و به‌دنبال اتفاقات به‌روز است شاید
دیگر راهکار‌‌های قبلی تاثیر چندانی روی آن‌ها نداشته باشد. ما سعی کردیم به‌وسیله
انیمیشن این مفاهیم را برای نسل جدید ترجمه کنیم. این مفاهیم برخاسته از گذشته
ماست اما هیچ وقت قدیمی نمی‌شوند. این مهم است که ما آن را در چه قالبی برای مخاطب
خود بیان می‌کنیم. ما برای بیان مفاهیم عمیق اعتقادی و دینی خود به مخاطب امروز،
از قالب انیمیشن استفاده کردیم که مخاطب گسترده‌ای دارد و تاثیرگذاری آن قابل توجه
است.

ساخت انیمیشن در سینمای ایران خیلی شرایط
همواری ندارد، سرمایه‌گذاری در این بخش به‌ندرت صورت می‌گیرد و کمتر پیش می‌آید در
حوزه انیمیشن به جوانان اعتماد شود اما آستان قدس رضوی برای ساخت انیمیشن «در مسیر
باران» پا جلو گذاشت، اگر چنین نهادی برای ساخت این انیمیشن ورود نمی‌کرد طبیعتا
شرایط هم خیلی دشوار بود!

صنعت ساخت انیمیشن تنها در چند کشور جهان وجود دارد و سردمدار
این قضیه هالیوود است. از آن‌جایی که ساخت انیمیشن سینمایی بیگ‌پروداکشن است و
تولید آن فرآیند عظیمی را طلب می‌کند حتی در خیلی از کشور‌‌های اروپایی نیز صنعت
آن وجود ندارد. صرف بودجه بسیار، نیاز به امکانات سخت‌افزاری، لزوم حضور نیروی
متخصص و… سبب می‌شود انیمیشن به‌نسبت سایر محصولات فرهنگی خاص‌تر باشد. در چنین
شرایطی کشور ایران چند سالی است تلاش خود را به کار گرفته است تا ثابت کند این
توانایی را داراست. ما به‌عنوان نسل اول از انیمیشن‌سازان سینمای ایران تمام تلاش
خود را به کار گرفتیم تا توانمندیمان را در این حوزه ثابت کنیم. به‌نوعی شبیه به
یک بولدورز ظاهر شدیم تا جاده را هموار کنیم و مخاطبان در آینده شاهد اتفاقات
درخشان و مهمی در این عرصه باشند. در شرایطی که به انیمیشن و انیمیشن‌سازان اعتماد
چندانی نمی‌شود و معمولا انیمیشن‌‌ها با سرمایه‌‌های شخصی ساخته می‌شود حضور آستان
قدس رضوی بسیار مغتنم و ارزشمند بود و یک پایه مهم برای شروع ساخت این انیمیشن به
حساب می‌آمد و خوشبختانه به‌ زعم من این اتفاق بسیار بسیار خوبی است که انیمیشنی
در این ابعاد تولید و به چرخه اکران رسیده است.

خودتان اشاره کردید شما نسل اول انیمیشن‌سازان
سینمای ایران هستید به همین نسبت صنعت انیمیشن نیز در ایران نوپاست و هنوز در بحث شکل‌گیری
زیرساخت‌‌های آن کم و کاستی‌‌هایی وجود دارد. باتوجه به این نکته و تلاش‌‌های هنرمندان
این حوزه، کیفیت آثارمان نسبت به استاندار‌‌های جهانی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
قیاس چندان درستی نیست اما به هر حال مخاطب شما از کیفیت‌‌های انیمیشن دنیا باخبر
است و این قیاس از سوی او هم ناخودآگاه اتفاق می‌افتد.

به هر حال تولیدات هر منطقه‌ای را باید در همان جغرافیا و
به‌نسبت امکانات همان جا دید و سنجید اما گروه سازنده انیمیشن «در مسیر باران»
تمام تلاش خود را به کار گرفت تا این فاصله را با استاندار‌‌های جهانی کم کند، مسلما
در هالیوود برای ساخت یک انیمیشن زمان بسیار زیادی صرف می‌شود و امکانات سخت‌افزاری
و نیروهای متخصص قابل توجهی به کار گرفته می‌شود. ساخت انیمیشن در هر جای دنیا دو
بعد دارد؛ یک بعد بخش محتوایی و رسیدن به یک قصه و روایت جذاب است و بخش دیگر
شاکله و سبک اجرایی انیمیشن است. ما در انیمیشن «در مسیر باران» در بخش محتوایی،
قصه‌ای را روایت کردیم که با فرهنگ، اعتقادات و سبک زندگی‌مان همخوانی دارد و حتی
مخاطب در هیچ کجای دنیا نمی‌تواند در قالب یک انیمیشن به چنین محتوایی دست پیدا
کند. در این بخش به چیزی رسیدیم که فقط مخصوص خودمان است اما در بخش اجرایی و سبک
کار باید بگویم ما همین حالا با کشور‌‌هایی چون روسیه، ژاپن و… تولیدات مشترک
داریم و این یعنی در دنیا به‌لحاظ کیفی و فنی توانستیم جایگاهی را به دست بیاوریم
که حالا چنین کشور‌‌هایی، ما را برای اداره و جلو بردن پروژه‌هایشان قبول دارند.
ما با همین توان کیفی که در دنیا قابل قبول است در داخل کشور نیز انیمیشن تولید می‌کنیم.
در دنیا ساخت یک انیمیشن زمان زیادی را مطالبه می‌کند و سازندگان در ساخت انیمیشن
همواره به‌دنبال رسیدن به یک تکنولوژی جدید هستند تا در زمان نمایش برای مخاطب
تازگی و جذابیت داشته باشد. انیمیشن «در مسیر باران» با این‌که حدود دو سال پیش‌تولید
شده است اما به نظرم از دوره خودش جلو هست و بنا به بازخورد‌ها، تماشاگران عام از
کار لذت بردند.

یکی از نکات قابل توجه در ساختار انیمیشن «در
مسیر باران» این است که عوامل پروژه پیش از این در سینمای رئال کار کرده‌اند، از
کسی مثل مجید میرفخرایی که طراحی صحنه این انیمیشن را برعهده داشته تا امین
زندگانی و رحیم نوروزی که با صدا و سیمای خود در این کار ظاهر شدند و همین مسئله
می‌تواند فضایی آشنا و جذاب‌تر را برای مخاطب ایجاد کند. اگر اشتباه نکنم جایی
گفته بودید این انیمیشن فضایی میان سینمای رئال و انیمیشن را ایجاد کرده است، فکر
می‌کنید همین مسئله چقدر می‌تواند در جذب مخاطب تاثیرگذار باشد؟

این اتفاق در دنیا مرسوم بوده، در کشور ما فاصله میان
سینمای رئال و انیمیشن بسیار زیاد است درصورتی‌که در دنیا چنین نیست همان‌طور که
در تولیداتشان می‌بینید گاهی کار کاملا کارتونی است اما براساس صدا و چهره یک
بازیگر شناخته‌شده همه چیز جلو رفته است و همین مسئله می‌تواند کمک کند مخاطبی که
با این صدا و چهره آشنایی دارد یک قدم جلو‌تر باشد و ارتباط بهتری برقرار کند. ما
هم سعی کردیم از این فضا استفاده کنیم و به‌دلیل فضای کار که یک انیمیشن واقع‌گراست
از عواملی بهره گرفتیم که به واقعیت امر اشراف کامل داشتند مثلا در طراحی صحنه و
لباس از تجربیات آقای میرفخرایی استفاده کردیم. از سوی دیگر در بازی‌‌ها هم چنین
اتفاقی افتاد و از تکنیک موشن‌کپچر بهره گرفتیم.

به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر وضعیت انیمیشن
در سینمای ایران بهتر شده است، حجم تولیدات بالا رفته و در جشنواره‌‌هایی چون فجر
و یا گیشه سینمای ایران نقش پررنگ‌تری به نسبت گذشته دارند، خودتان وضعیت را چطور
ارزیابی می‌کنید؟

همان‌طور که خودتان به جشنواره فجر اشاره کردید باید بگویم
خوشبختانه امسال یک جایزه مجزا به این بخش اختصاص دادند و شنیدم انیمیشن‌‌های بسیاری
تمایل به حضور در جشنواره دارند. همین مسئله نشان می‌دهد که انیمیشن در کشور ما
دیگر به جایی رسیده که در سال تولیدات قابل توجهی داریم. از سوی دیگر تولید
انیمیشن در ایران خوشبختانه شکل متمرکز ندارد و فقط معطوف به تهران نیست بلکه در
شهرهایی چون شیراز، کرمان و… نیروهای مستعد بسیاری مشغول کار هستند. به نظرم
انیمیشن در ایران روند رو به پیشرفتی دارد و خوشبختانه توانسته حتی در گیشه سینما
هم تاثیرگذار عمل کند و اتفاقات خوبی را رقم بزند.

حرف نگفته‌ای باقی مانده است؟

ساخت انیمیشن «در مسیر باران» چیزی حدود سه سال زمان برد و
نزدیک به ۱۵۰نفر در تولید آن دخیل بودند. تولید انیمیشن پروسه پیچیده‌ای است اما
ما تلاش کردیم خروجی قابل قبولی را ارائه دهیم، می‌خواهم از مردم دعوت کنم تا به
تماشای این انیمیشن بنشینند و از آن حمایت کنند.

ملیکا مومنی‌راد