سینما همواره یکی از هنرهای
پرمخاطب بوده و هست و در ایران نیز طرفداران بسیاری دارد؛ اما آنچه مسلم است این
است که هنر هفتم در کشور ما طی سال‌های اخیر، روندی صعودی را طی نکرده و تولید
آثار بی‌کیفیت یکی از دلایل بزرگی است که ذائقه مخاطب را تحت تاثیر قرار داده و تهیه‌کنندگان
را بر آن داشته که صرفاً به بازگشت سرمایه فکر کنند و برای جان بخشیدن به چرخه
اقتصادی از تولید آثار سخیف و ضعیف ابایی نداشته باشند.

اما تلویزیون چقدر می‌تواند در این شرایط بغرنج
به داد سینما برسد و با آگاهی دادن به مخاطبان آن‌ها را از دیدن آثار بی‌کیفیت بر
حذر دارد و فیلمسازان را به تولید آثار جدی و با کیفیت ترغیب کند؟ بی‌شک رسانه ملی
از مقطعی به بعد تلاش کرده با تولید برنامه‌‌های فرهنگی و سینمامحور به این امر
مهم بپردازد و با استفاده از کارشناسان و متخصصان، سواد و دانش مخاطبان را بالا
ببرد و با انعکاس اخبار درست اطلاعات موثق و دقیقی را در اختیار آن‌ها قرار دهد.

تلویزیون پس از انقلاب اسلامی برنامه‌‌های متنوعی
را درباره سینما به روی آنتن برده است؛ البته، طی سال‌های اخیر کمتر به تولید
برنامه‌‌های سینمامحور پرداخته شده است، گویی مسئولان دغدغه‌ای در این‌باره ندارند
و سینما برایشان در اولویت نیست.

اما طی این سال‌ها چه برنامه‌‌هایی درباره
سینما به روی آنتن شبکه‌‌های مختلف سیما رفته‌اند و چه کسانی اجرای آن‌ها را به
عهده داشته‌اند؟ گزارش پیش رو در این‌باره است.

سرآغاز برنامه‌‌های تخصصی رسانه ملی درباره
سینما

پیش از دهه۷۰، رسانه ملی آن‌طور که باید به سینما نمی‌پرداخت،
اما با این حال در آن سال‌ها دو برنامه تولید شدند که با وجود نواقص و کاستی‌‌های بسیار
درباره سینما بودند. در دهه۶۰ برنامه‌ای ۲۶قسمتی تولید شد که «سینما کمدی» نام
داشت و اجرای آن به عهده جمشید گرگین بود و در آن آثار کمدی سینمای جهان مورد نقد
و بررسی قرار می‌گرفتند. برنامه دیگری که در آن سال‌ها مخاطبان زیادی داشت «سینمای
دهه۹۰» نام داشت که کامیار محسنین و امیر عزتی به‌عنوان محقق، نویسنده و کارگردان در
آن حضور داشتند و تلاششان این بود که نگاهی تازه به مقوله نقد داشته باشند. این
برنامه مجری نداشت و کارشناسان بعد از پایان پخش فیلم به بیان نظرات‌شان درباره آن
می‌پرداختند.

برنامه‌‌های سینمامحور جدی و تاحدودی جریان‌ساز

«هنر هفتم»

برنامه «هنر هفتم» اثری سینمامحور است که در اوایل دهه۷۰ به
روی آنتن شبکه یک سیما رفت و اجرای آن به عهده اکبر عالمی منتقد و مدرس سینما بود.
با نگاهی به تاریخچه آثار سینمامحور تلویزیون، می‌توان به این نتیجه رسید که
برنامه «هنر هفتم» که در مدت کوتاهی توانست مخاطبان بسیاری را پای تلویزیون
بنشاند، یکی از قدیمی‌ترین برنامه‌‌های تلویزیون درباره سینما و در عین حال نخستین
اثری است که به‌صورت جدی و تخصصی به مقوله سینما پرداخته است.

برنامه «هنر هفتم» پنج‌شنبه هر هفته با حضور یک کارشناس به
روی آنتن می‌رفت و در هر قسمت یکی از فیلم‌های مهم سینمای جهان مورد نقد و بررسی
قرار می‌گرفت. روند این برنامه این‌گونه بود که مجری و کارشناس مهمانی که در
برنامه حضور داشت در ابتدا با ارائه بیوگرافی کارگردان اطلاعات لازم را به مخاطب
می‌دادند و پس از نمایش فیلم به نقد و تحلیل اثر مورد نظر می‌پرداختند.

اکبر عالمی در گفت‌وگویی که چند سال قبل با یکی از خبرگزاری‌‌ها
داشته، درباره برنامه «هنر هفتم» این‌گونه گفته است: سبک و سیاق «هنر هفتم» به گونه‌ای
طراحی شده بود که در شبکه‌‌‌های دیگر این‌گونه کارها دیده نمی‌‌شد، به این معنا که
گاهی متناسب با فضای فیلم‌ها، ما از منظر روان‌شناسی، هنر، جامعه‌شناسی و… موضوعات
را مورد تجزیه و تحلیل و بحث و بررسی قرار می‌دادیم. پخش برنامه «هنر هفتم» مدت‌ها
ادامه داشت و در دورانی که سینما آن‌طور که باید مورد توجه نبود، مخاطبان بسیاری
داشت.

«سینما یک»

«سینما یک» یکی از برنامه‌‌های سینمامحوری است که از سال۸۲
به روی آنتن شبکه یک سیما رفت و موضوع اصلی آن پرداختن به به فیلم‌های مطرح تاریخ
سینمای ایران بود.

برنامه «سینما یک» در مقاطع مختلفی تولید شد و چند تهیه‌کننده
داشت. تهیه‌کننده فصل اول آن که بین سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۸۴ پخش شد، محمد حمیدی‌مقدم بود
و فصل دوم آن نیز به تهیه‌کنندگی مهدی رحیمیان و با اجرای شاهرخ دولکو روی آنتن رفت
و سومین سری آن از فروردین‌ماه۹۶ به تهیه‌کنندگی مهدی فرودگاهی تولید و پخش می‌شد.

فصل چهارم برنامه «سینما یک» نوروز۹۲ به روی آنتن رفت و تهیه‌کنندگی
آن به عهده علیرضا بختیان بود و کورش سلیمانی اجرای آن را به عهده داشت. سال گذشته
نیز فصل پنجم این برنامه به تهیه‌کنندگی، سردبیری و اجرای غلام‌عباس فاضلی، منتقد و
نویسنده سینمایی روی آنتن رسانه ملی رفت و همچنان به روی آنتن است.

در سری جدید برنامه «سینما یک» فیلم‌ها به انتخاب مهمان برنامه
به نمایش درمی‌آید و سپس بررسی و تحلیل آن با حضور مهمان و مجری انجام می‌شود.

خسرو دهقان، شهرام جعفری‌نژاد، مهدی فخیم‌زاده، بهروز افخمی،
فریدون جیرانی، محمود گبرلو، محمدتقی فهیم، سعید مستغاثی، احمد طالبی‌نژاد، احمد ضابطی‌جهرمی،
محسن فاطمی، عزیزاله حاجی‌مشهدی، مجید حسینی‌زاد، جواد طوسی، نرگس آبیار، احمد امینی،
حسن حسینی، حجت‌الاسلام دکتر عبدالحسین خسروپناه و سعید قطبی‌‌زاده ازجمله چهره‌های
فرهنگی هستند که با انتخاب فیلم محبوب شان، در «سینما یک» حضور پیدا کرده‌اند.

«سینما دو»

«سینما دو» به تهیه‌کنندگی عباس یدالهی با کارگردانی
حمیدرضا معدنچی، عنوان برنامه‌ای است که در پاییز سال۹۵ به روی آنتن شبکه دوم سیما
رفت و پخش آن به‌صورت هفتگی بود. اجرای این برنامه تخصصی به عهده محمد خزایی بود و
جواد طوسی؛ منتقد قدیمی سینما، یکی از اعضای ثابت آن بود.

در برنامه «سینما دو» روال این‌گونه بود که هر هفته یک
کارگردان متعلق به نسل‌های قبل و یک کارگردان جوان به همراه یک کارشناس که در اغلب
موارد جامعه‌شناس بود، درباره یکی از آثار سینمایی اجتماعی به بحث می‌پرداختند و
اثر مورد نظر را نقد و بررسی می‌کردند.

تهیه و پخش گزارش‌‌های مردمی، گپ‌وگفت با بازیگران، گفت‌وگو
و تعامل با یکی از اعضای صنفی سینما و نظرسنجی، ازجمله بخش‌هایی بودند که در این
برنامه به آن‌ها پرداخته می‌شد.

گفتنی است در اواخر تابستان سال گذشته فصل جدید برنامه
«سینما دو» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی حمیدرضا معدنچی و اجرای حامد عنقا؛ روزنامه‌نگار،
نویسنده و تهیه‌کننده تلویزیون، با تغییرات ساختاری به‌صورت زنده، پنجشنبه هر هفته
به روی آنتن شبکه دو می‌رفت و «اکران‌‌های روز سینما» و «رویدادهای سینمایی هفته»،
بخش‌های جدیدی بودند که به فصل دوم این برنامه تخصی اضافه شدند.

مسعود کیمیایی، فریدون جیرانی، علیرضا رئیسیان، ابوالحسن داوودی، سیروس
الوند، همایون اسعدیان، هاتف علیمردانی و بهروز شعیبی، سینماگرانی هستند که در این
برنامه حضور یافته‌اند و از حاشیه‌‌های پیش‌آمده در این برنامه می‌توان به حضور مهدی
فخیم‌‌زاده؛ کارگردان تلویزیون، در «سینما دو» اشاره کرد که در یکی از قسمت‌‌ها به‌دلیل
بی‌توجهی مجری و مهمان، دیگر تاب نیاورد و استودیوی برنامه را ترک کرد.

«سینما چهار»

پس از تاسیس شبکه چهار سیما بود که «سینما چهار» با همان سبک و سیاق برنامه‌‌‌هایی
که پیش از این با محتوایی سینمایی ساخته شده بودند روی آنتن رفت. از همان ابتدای تاسیس
این شبکه مخاطبان فرهیخته‌تر و فرهنگی‌‌تری جذب برنامه‌‌های این شبکه تلویزیونی شدند.
«سینما چهار» به نمایش فیلم‌هایی با مخاطب خاص پرداخت و آخرین فصل آن هم با اجرای علیرضا
شجاع‌نوری به روی آنتن رفت. این برنامه تا پیش از نوروز۹۳ به تهیه‌کنندگی علیرضا کرمی
تهیه می‌شد و از نوروز۹۳ با تهیه‌کنندگی حمیدرضا اسماعیلی به روی آنتن رفت.

«هفت»

برنامه سینمامحور «هفت» که از محتوایی چالشی و انتقادی برخوردار است
و یکی از پرحاشیه‌ترین تاک‌شوهای تلویزیونی است که همواره مورد توجه مخاطبان بوده
و در حال حاضر جای خالی آن در فهرست پخش شبکه سوم سیما به چشم می‌خورد.

فصل اول برنامه «هفت» با اجرای فریدون جیرانی؛ کارگردان و روزنامه‌نگار
بنام سینمای ایران در سال۸۹ به روی آنتن شبکه سوم سیما رفت و در فصل دوم این
برنامه که سال۹۱ پخش شد، محمود گبرلو؛ منتقد سینما، مجری-کارشناس برنامه بود.
اجرای فصل سوم برنامه «هفت» که در سال۹۴ به روی آنتن رفت به عهده بهروز افخمی؛
نویسنده و کارگردان قدیمی سینما بود و پس از آن در جشنواره فیلم فجر سال گذشته، ویژه‌برنامه
«هفت» با اجرای رضا رشید‌‌پور به روی آنتن رفت که با انتقادهای فروانی همراه بود.

اگر به مقایسه کیفیت برنامه‌‌های سینمامحور تلویزیون بپردازیم، خواهیم
دید که برنامه «هفت» یکی از بهترین آثاری است که طی این سال‌ها به روی آنتن رفته و
دلیل بزرگ موفقیت آن، همین نگاه تخصصی به سینمای ایران است.

با گذشت زمان، این برنامه که قرار بود به تحلیل مشکلات سینمای ایران
بپردازد و علاوه بر تحلیل و بررسی بازار سینما، آثار تولیدی را با حضور منتقدان و
کارگردانان مورد نقد قرار دهد، در فصل‌‌های بعدی با اجرا و تهیه‌کنندگی محمود
گبرلو و بهروز افخمی از هدف اصلی خود فاصله گرفت و حاشیه‌‌های زیادی پیدا کرد. حال
نیز پس از کش و قوس‌‌های بسیار برای تولید سری جدید این برنامه، اختلاف نظرهایی از
سوی مسئولان تلویزیون وجود دارد که باعث تعلیق آن شده و آینده‌ای مبهم را برایش
رقم زده است.

«شب‌‌های شفاهی»

برنامه «شب‌های شفاهی» به تهیه‌کنندگی و اجرای محمود گبرلو،
یکی دیگر از تاک‌شوهای تخصصی است که به رویدادهای فرهنگی و هنری تهران و شهرهای
مختلف ایران می‌پرداخت و آذرماه سال گذشته به روی آنتن شبکه «شما» رفت.

گپ‌وگفت، میزگرد، نقد و بررسی آثار و مروری بر اخبار فرهنگی هنری تهران
و شهرهای مختلف ایران ازجمله بخش‌های «شب‌های شفاهی» بودند و مهدی کرم‌پور، مسعود
کیمیایی، فریدون جیرانی، مسعود ده‌نمکی، مسعود جعفری‌جوزانی، حمیدرضا آذرنگ، احمد
نجفی، ابراهیم داروغه‌‌زاده، منوچهر شاهسواری و محمدهادی کریمی هنرمندان و
مسئولانی هستند که به‌عنوان مهمان در این برنامه حضور یافته‌اند.

برنامه «شب‌‌های شفاهی» با این‌که ظاهرا فرم جدیدی داشت و قرار بود،
یکی از برنامه‌‌های سینمایی باکیفیت باشد، اما نتوانست آن‌گونه که باید رضایت
مخاطبان را جلب کند. برخی از منتقدان عدم صراحت محمود گبرلو در پرداختن به موضوعات
مختلف و نوع برخوردش با سینماگران مهمان را ضعف برنامه می‌دانستند. شاید دلیل دیگر
عدم استقبال مخاطبان از این برنامه، پخش آن از شبکه «شما» بود که نسبت به دیگر
شبکه‌‌های رسانه ملی از مخاطبان کمتری برخوردار است.

«شب‌‌های شفاهی» چهارشنبه‌شب‌‌ها از ساعت۲۱ تا ۲۳ به‌صورت
زنده از شبکه «شما» پخش می‌شد و به‌صورت هم‌زمان روی آنتن شبکه‌‌های استانی سیما
می‌رفت.

گفتنی است مهدی قاسمی؛ مدیر شبکه «شما» در نشستی که با حضور نمایندگان
رسانه‌های جمعی، یکشنبه ۳۱تیرماه برگزار شد از بازگشت برنامه «شب‌های شفاهی» خبر داده
است.

«کافه فیلم»

برنامه سینمامحور «کافه فیلم» یکی از آثاری است که فصل سوم آن در حال
حاضر به روی آنتن شبکه آی‌فیلم است و توانسته نظر مخاطبان عام و سینماگران و
سینمادوستان را به خود جلب کند.

تاکنون دو فصل از برنامه «کافه فیلم» به تهیه‌کنندگی محمد تنکابنی و
وحید رونقی به روی آنتن رفته است، که اجرای فصل اول آن به عهده محمد صادقی بازیگر
و مدرس دانشگاه بوده و امید روحانی بازیگر و مدرس دانشگاه نیز اجرای فصل دوم آن را
به عهده داشت.

فصل سوم برنامه «کافه فیلم» به تهیه‌کنندگی سعید بشیری با اجرای اکبر
نبوی روزنامه‌نگار و منتقد سینما از شامگاه پنج‌شنبه ۲۶بهمن سال گذشته به روی آنتن
شبکه آی‌فیلم رفته و پخش آن ادامه دارد.

گفتنی است برنامه «کافه فیلم» برنامه‌ای گفت‌وگومحور است که در آن،
فیلم‌هایی که طی این سال‌ها در سینمای ایران تولید شده‌اند با حضور کارگردان آن
مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرند. در فصل اول و دوم این برنامه کمتر به نقد آثار
مورد نظر پرداخته می‌شد، اما فصل سوم آن که همچنان به روی آنتن شبکه آی‌فیلم است
حال و هوای انتقادی دارد و اکبر نبوی تلاش دارد با ایجاد چالش‌‌های تخصصی به
جذابیت آن بیفزاید.

مسعود آب‌پرور، ابراهیم حاتمی‌کیا، رامبد جوان، ضیاءالدین دری،
احمدرضا معتمدی برخی از کارگردان‌‌هایی هستند که تاکنون در برنامه «کافه فیلم»
حضور یافته‌اند.

کیوسک

«کیوسک» نام برنامه‌ای است که اولین قسمت آن شنبه ششم مردادماه به
روی آنتن شبکه سوم سیما رفته و قرار است پخش آن در ۲۶قسمت ۶۰دقیقه‌ای ادامه داشته
باشد.

برنامه «کیوسک» که تهیه‌کننده آن محمدامین نوروزی است و احسان عبدی‌‌پور
مجری آن است و سردبیری آن را امیر ابیلی به عهده دارد، مجله‌ای فرهنگی هنری است که
با همکاری خبرنگاران تولید می‌شود و قرار است اثری تحلیلی باشد و به سینما،
ادبیات، تئاتر و موسیقی بپردازد.

محمدامین نوروزی در گفت‌وگویی که به‌تازگی با یکی از خبرگزاری‌‌ها داشته
درباره برنامه «کیوسک» این‌گونه گفته است: «این مجله فرهنگی هنری که به‌صورت تولیدی
روی آنتن شبکه سه می‌رود صرفا سینمایی نیست اما موضوعات سینمایی چون عام‌تر است در
برنامه غالب است.»

گفتنی است برخی از سینماگران و منتقدان برنامه «کیوسک» را جایگزین
برنامه سینمایی «هفت» دانسته‌اند که محمدامین نوروزی درباره این پیش‌بینی این‌گونه
نظر داده است: «هفت برنامه خوب و باسابقه‌ای است و امیدوارم به‌زودی به آنتن شبکه سه
بازگردد؛ اما برنامه «کیوسک» ارتباطی با «هفت» ندارد و سعی دارد نسبت به دیگر
برنامه‌‌های تلویزیونی هویت و رسالتی مستقل داشته باشد.»

سخن پایانی

لازم به ذکر است که در این گزارش به برنامه‌‌های سینمامحور و تا
حدودی جریان‌ساز پرداخته شده است؛ زیرا مجالی برای بررسی همه برنامه‌‌های سینمامحور
سیما نبود، اما به هرحال، «سینما اندیشه»، «سینما اقتباس» «زندگی روی پرده»،
«سینما اکران» برنامه‌‌هایی هستند که طی این سال‌ها به‌صورت مقطعی تولید شده‌اند و
نتوانسته‌اند بر روند سینما تاثیر مثبتی بگذارند و درنهایت نظر مخاطبان را نیز جلب
نکرده‌اند. «سینما سلامت» نیز یکی از برنامه‌‌های سینمامحوری است که از شبکه سلامت
پخش می‌شود و اجرای آن به عهده فرهاد جم است.

وحید خانه‌ساز