شما ظاهرا پیش از فیلم «درباره فروشنده» فیلم «صحنه هایی از
یک جدایی» را که باز هم به سینما آقای فرهادی می پردازد ساخته بودید، بر حسب علاقه
شخصی به سراغ سینمای آقای فرهادی رفتید یا به جهت پر آوازه بودن نام این کارگردان
در ایران و خارج از کشور!؟

پیش از اینکه از نزدیک با آقای فرهادی مواجهه و معاشرت
داشته باشم از وجود او در سینمای ایران بسیار خوشحال بودم. قبل از آقای فرهادی ما
فیلمسازان دیگری هم داشتیم که بواسطه ساخت آثاری درخورد در سطح جهانی، مطرح شده
بودند اما مخاطبان عام داخلی خیلی با آن ها ارتباط برقرار نکرده بودند. در این
میان گروه دیگری از فیلمسازان هم هستند که از سوی مخاطب سینما مورد استقبال قرار
گرفتند اما نتوانستند در جهان خوب دیده شوند. به نظرم وجه تمایز آقای فرهادی همین
است؛ او در حالی که همیشه مخاطبان داخل ایران را راضی نگه داشته و سطح سلیقه آن ها
را ارتقا داده است، توانسته در خارج از ایران نیز مورد توجه قرار بگیرد و نگاه
جهان را متوجه سینمای ایران کند. این مسئله برای من بسیار حائز اهمیت بود و بعد از
اینکه با اصغر فرهادی از نزدیک آشنا شدم به این نتیجه رسیدم که در مورد پشت صحنه
کارهای اصغر فرهادی، و نوع فیلمسازی او فیلم مستند بسازم.

ایده ساخت این دو فیلم چطور شکل گرفت و چقدر خود اصغر
فرهادی در این باره اعمال نظر کرد؟

شکل گیری این دو ایده اساسا به صورت مستقل انجام شد و ما رویکردی
آموزشی برای ساخت آن داشتیم. در جریان حضور من و تهمینه منزوی همسرم در ورکشاپ
آقای فرهادی متوجه شدم راش هایی از پشت صحنه فیلم «جدایی نادر از سیمین» وجود دارد
که تا به حال دیده نشده است از آقای فرهادی خواستم آن ها را در اختیار ما قرار
دهند و بعد با اضافه کردن چند مصاحبه به آن تصاویر آرشیوی، مستند «صحنه هایی از یک
جدایی» ساخته شد اما در مورد فیلم مستند «درباره فروشنده» ماجرا فرق می کرد و ما
شرایط این را داشتیم که پشت صحنه این فیلم را از نگاه خود و آن طور که مد نظرمان
است تصویر کنیم. اما در پاسخ به این سوال که گفتید آیا آقای فرهادی در ساخت این دو
اثر دخالتی داشتند یا نه؟ باید بگویم که اصلا چنین چیزی نبود اصغر فرهادی همه چیز
را به خودمان سپرده بود. ما از ابتدا فقط یک ایده مشخص نداشتیم بلکه به چندین ایده
رسیده بودیم چرا که باید منتظر خروجی خود فیلم می ماندیم تا ببینیم به کدام یک از
وجوه آن باید بیشتر بپردازیم. در زمان فیلمبرداری اثر سعی کردیم از تمام وجوه پشت
صحنه این فیلم تصویربرداری کنیم و بعد از اکران فیلم «فروشنده» متوجه شدیم بیشترین
بحث حول محور فیلمنامه و بازی بازیگران است و این دو مسئله توانسته توجه خیلی ها
را به خود جلب کند در نتیجه ما نیز بیشترین توجه مان را به این دو مسئله اختصاص
دادیم و مبنا را بر پایه آن گذاشتیم.

نظر خود آقای فرهادی درباره فیلم «درباره فروشنده» چه بود؟

بعد از تدوین نهایی، فیلم را برای آقای فرهادی نمایش دادیم
و خوشبختانه او هم فیلم را دوست داشت.

شما از دریچه ای دیگر، نمی گویم بهترین فیلم اما یکی از
مهمترین فیلم های اصغر فرهادی را تصویر کردید، به نظر خودتان و حتی با توجه به
بازخورد ها، چقدر در ارائه تصویر درست از جهان سینمایی این کارگردان موفق عمل
کردید و توانستید آن را به مخاطب خود بشناسانید؟

بخشی از این شناخت را مخاطب از طریق تماشای آثار خود
فیلمساز به دست آورده است اما من و تهمینه منزوی سعی کردیم در فیلم مستند «درباره
فروشنده» سوال هایی را که برای مخاطب فیلم و سینما ایجاد شده است، پاسخ دهیم. به
هر حال برای مخاطب این فیلم و دنبال کنندگان سینمای اصغر فرهادی سوال هایی پیش می
آید که ما با مستند نگاری از تمرینات او با بازیگران، صحبت هایی که با تمامی عوامل
داشته و حتی مصاحبه با افرادی که به دنیای فیلمسازی فرهادی اشراف دارند سعی کردیم
به آن ها پاسخ دهیم. در طول زمان فیلمبرداری فیلم «فروشنده» همواره در تلاش بودیم
تا بهترین و قابل قبول ترین تصویر را از چگونگی ساخت این اثر که توانسته در سینمای
جهان ما را مطرح کند، ارائه دهیم.

بازخورد مخاطبان تا به امروز چطور بوده است؟

در کل شاهد بازخورد های خوبی بودیم برخی ساختار و نوع روایت
ما از پشت صحنه این فیلم را دوست داشتند البته برخی نیز تمایل داشتند شاهد تصاویر
بیشتری از پشت صحنه فیلم «فروشنده» باشند و گفت و گو ها کمتر باشد که البته این ها
دیگر به سلیقه برمی گردد. اما ما سعی کردیم تعادلی میان هر دو فضا ایجاد کنیم.

فیلم «فروشنده» فارغ از اقبال جهانی که داشت اما فیلم بحث
برانگیزی بود و حواشی بسیاری حول آن پیش آمد، اما شما در فیلم «درباره فروشنده»
فقط به جنبه های هنری و ساخت آن پرداختید در صورتی که منتقدان خارجی و داخلی هم
داشتیم که فیلم را خیلی دوست نداشتند!

پاسخ سوال تان دو بخش دارد، یک بخش مربوط به حضور این فیلم
در اسکار و ماجراهای ترامپ است که جنبه حاشیه ای داشت و از ابتدا بنا را بر آن
گذاشته بودیم که به این مسائل نپردازیم چرا که با اهداف ما و آنچه که در نظر
داشتیم در تعارض بود. اما بخش دیگر مربوط به نظرات مخالف و منفی برخی منتقدان است،
ما با فیلم «فروشنده» زندگی کرده بودیم و از روز اول فیلمبرداری شاهد سکانس به
سکانس آن بودیم در نتیجه دوست داشتیم فیلمی بسازیم که جنبه تحلیلی داشته باشد به
همین سبب به نظرات مخالف خیلی نپرداختیم. ما می توانستیم مانند خیلی از مستند ها
نظرات مثبت و منفی را به یک اندازه در فیلم داشته باشیم و بعد قضاوت را به مخاطب
بسپاریم اما این نوع از روایت و ساختار با هدف ما مغایر بود.

یعنی می خواستید فیلم بیشتر در جهت تحسین «فروشنده» و
سینمای فرهادی باشد!

نمی گویم که می خواستیم فیلم «فروشنده »را تحسین کنیم، ما
هدف مان تحلیل فیلم «فروشنده» بود به همین دلیل سراغ منتقدانی رفتیم که فیلم را
دوست داشتند البته این دوست داشتن به این معنا نیست که آن ها «فروشنده» را بهترین
فیلم آقای فرهادی می دانستند بلکه منظورم این است به سبب نظر مثبت شان به فیلم، در
تحلیل آن نگاه جدی و دقیق تری به اثر داشتند و می توانستند با ما هم سو شوند.

با توجه به اینکه فیلم «فروشنده» در جهان هم خوش درخشیده
است، فیلم «درباره فروشنده» به همین سبب می تواند دارای جایگاه ویژه ای باشد و
برای مخاطبان خارجی هم جذاب باشد، به بازار های جهانی برای ارائه آن فکر کردید؟

فیلم «درباره فروشنده» بعد از اسکار گرفتن و اکران این فیلم
به ثمر نشست و چند ماهی طول کشید تا به اکران برسد به همین دلیل کمی از تب داغ
فیلم «فروشنده» فاصله گرفته بودیم. اما به بازار ها جهانی و یا حتی ارائه به
جشنواره و پخش تلویزیونی هر دو فیلم «درباره فروشنده» و «صحنه هایی از یک جدایی» فکر
می کنیم.

از شرایط اکران مستندتان در گروه هنر و تجربه راضی هستید؟
به هرحال در حال حاضر مرجعی به جز این گروه برای اکران فیلم‌های مستند در کشور
وجود ندارد؛ به طور کل نقطه‌ضعف‌ها و مواردی که در این خصوص احیانا با آنها درگیر
بودید و باعث آزار شما شده‌اند، چیست؟
همان‌طور که اشاره کردید این شرایط امکان ویژه‌ای
است که فراهم شده و می‌بایست قدر آن را دانست؛ تا جایی که سعی می‌شود اگر انتقادی
هم وارد باشد از عنوان کردن آن خودداری شود تا دشمنان این گروه و یا کسانی که مایل
به وجود این گروه نیستند، از آن سوءاستفاده نکنند؛ بودن گروه هنر و تجربه برای
فیلمسازانی که فیلم مستند، مستقل ویا فیلم کوتاه کار می‌کنند و به اکران اصلی نمی‌رسند
نعمت است؛ اما دراین سال‌ها وضعیت بهتر هم شده است؛ به طوری که برای فیلم خودم که
اکران آن چند ماه پیش آغاز شد اتفاقات خوبی رقم خورد، به عنوان مثال سینما فرهنگ
سه، که صرفا برای این گروه راه‌اندازی شده است، همچنین افتتاح و یا سالن‌های بهتری
به این کارها اختصاص داده شد؛ اما در کل با توجه به سیستم چرخشی سانس‌ها نه تنها
من بلکه مابقی دوستان که در گروه هنر و تجربه فیلم دارند مایلند تا کمی سانس‌ها
مشخص‌تر باشند، به طوری که به عنوان مثال فیلمساز بداند در یک شهرستان، چند هفته و
در ساعاتی مشخص، اکران دارد تا طبق آن اطلاع‌رسانی کند و برنامه‌ریزی داشته باشد
تا در واقع پاتوق‌هایی ایجاد شود همان طورکه در سینما فرهنگ یا خانه هنرمندان این
اتفاق افتاده است؛ این موضوع می‌تواند در بحث زمان‌بندی ترکیب بهتری را نتیجه دهد.

قبل از این دو کار کارهای دیگری هم داشتید؛ با توجه به
رویکرد متفاوتی که پیش گرفتید و درواقع تمرکز خود را روی فیلم اصغر فرهادی
گذاشتید، فکر می‌کنید برآیند این کار برای خودتان و خانم منزوی چطور خواهد بود؟ چراکه
به عنوان یک مستندساز، به اصطلاح آهسته و پیوسته با یک فیلمساز مطرح پیش می‌روید!

من کارم را حدود پانزده سال پیش با فیلم داستانی شروع کردم
و اتفاقا علاقه‌ام بیشتر به سمت‌وسوی ساخت فیلم داستانی بوده است؛ پرداختن به آثار
آقای فرهادی نیز از این حیث که با کارهایی داستانی سرو کار دارم و از آن می‌آموزم
اولویت بیشتری برایم داشته است و اساسا مایلم در سینمای داستانی فعال باشم.

ملیکا مومنی راد